Karin Keller-Sutter en UBS: het verhaal van vervreemding

Het was geen goede dag voor UBS. Minister van Financiën Karin Keller-Sutter en de Bondsraad besloten vrijdag precies waar de bank al een jaar voor waarschuwt: aanzienlijk strengere kapitaaleisen voor buitenlandse dochterondernemingen. "Deze maatregel zou ertoe kunnen leiden dat UBS tot wel 23 miljard dollar aan extra kapitaal nodig heeft", zei Keller-Sutter op een persconferentie in Bern.

Maandenlange lobbyactiviteiten van het topmanagement van de bank, onder leiding van CEO Sergio Ermotti en voorzitter van de raad van bestuur Colm Kelleher, zijn dus op niets uitgelopen. Zelfs de meer of minder luide dreiging dat UBS zijn hoofdkantoor naar het buitenland zou verplaatsen, bleef uit. Keller-Sutter leek tijdens de persconferentie in Bern bepaald niet onder de indruk. Als overtuigd liberaal zei ze dat het haar stoort wanneer banken risico's nemen zonder hun verantwoordelijkheid te nemen.

"Het is niet de taak van de Bondsraad om te bepalen waar UBS zijn hoofdkantoor vestigt", aldus de minister van Financiën. Ze hoopt dat UBS in Zwitserland blijft. Het is belangrijk om een ​​grote bank in het land te hebben. De grootbank kan voldoen aan de strengere kapitaaleisen. Hoe ze dat wil doen, is een beslissing van het management.

De verschijning van Keller-Sutter maakte één ding duidelijk: hoewel UBS een belangrijke rol speelde bij de redding van Credit Suisse in maart 2023, is de minister van Financiën niet bereid de grote bank politieke steun te geven.

In plaats daarvan wordt de verantwoordelijkheid voor de toekomstige kapitalisatie van de grote bank bij het Parlement gelegd, en wordt de laatste overgebleven grote Zwitserse bank blootgesteld aan jaren van onzekerheid.

Het besluit van de Bondsraad van vrijdag markeert niet alleen een mijlpaal in de bankenregulering, maar voltooit ook een ontwikkeling die in april 2024 begon: de verwijdering tussen de liberale Bondsraad en UBS.

Nog in maart 2023 was de stemming tussen de grootbank en de bondsraad positief. In de dramatische dagen rond de ondergang van Credit Suisse steunde de minister van Financiën UBS demonstratief. In een interview met de krant NZZ verklaarde ze: "Het is duidelijk dat deze situatie het vertrouwen in de economie niet heeft versterkt. Maar: "Een marktdeelnemer – UBS – heeft hier zeker zijn verantwoordelijkheid genomen."

Toen vertegenwoordigers van haar eigen partij publiekelijk opriepen tot een splitsing van CS Zwitserland van UBS, verdedigde ze de deal. Ze beschreef pogingen om de voorwaarden van de met UBS onderhandelde overname te verstoren als "zeer riskant".

De grootbank werd destijds gezien als een redder in nood, en ziet zichzelf nog steeds in die rol. Alleen in Bern is die perceptie fundamenteel veranderd.

De eerste tegenstrijdige geluiden kwamen naar boven in de zomer van 2023, toen UBS de verliesgaranties die waren verstrekt in het kader van de noodovername beëindigde. Keller-Sutter toonde zich opgelucht over de terugkeer van de staatsgaranties, maar waarschuwde Paradeplatz tegelijkertijd: Zelfs in de private sector rekent men erop dat het publiek kan begrijpen wat het topmanagement van een bedrijf doet. Ze ging ervan uit dat de besluitvormers van UBS niet onnozel waren.

Dit had een waarschuwingssignaal kunnen zijn voor het management van UBS, onder leiding van Sergio Ermotti, maar ze dachten dat ze veilig waren en gingen ervan uit dat ze, als redder in de CS-zaak, vanuit een regelgevend perspectief weinig te vrezen hadden. Ze vergisten zich.

Toen Karin Keller-Sutter in april 2024 een pakket maatregelen presenteerde voor een hervorming van de bankregelgeving, reageerde het topmanagement van de bank verrast. De voorgestelde aanscherping van de kapitaalregels was niets meer dan een geruststelling voor de bevolking , aldus Colm Kelleher, voorzitter van de raad van bestuur van UBS, in een interview. Het waren harde woorden. Tegelijkertijd kwam er kritiek vanuit politiek links, die vond dat de plannen van Keller-Sutter niet ver genoeg gingen en te bankvriendelijk waren.

Parlementariërs zeggen vandaag dat Keller-Sutter onder de indruk was van Kellehers reactie. Ze geloofde dat ze met het "Too Big to Fail"-rapport een evenwichtig compromis had gepresenteerd. Ze kreeg zelfs erkenning in het buitenland: de Britse Financial Times nam haar op in de lijst van 25 meest invloedrijke vrouwen van 2023.

Maar binnenlands zette UBS het zware geschut in: met een grootschalige lobbycampagne probeerde het bedrijf druk uit te oefenen op Keller-Sutter en politici.

Volgens waarnemers genereerde de campagne van UBS weinig goodwill en droeg ze bij aan de vergroting van de kloof tussen de bank en Keller-Sutter. De lobbyactiviteiten van de bank, die in de loop der tijd steeds agressiever werden, waren niet alleen gericht op Keller-Sutter. Ook federale parlementariërs, academici en vertegenwoordigers van de media leden eronder. De pogingen van de grote bank om regelgevingsvoorstellen te ondermijnen, hebben de minister van Financiën woedend gemaakt, zoals ze zelf heeft bevestigd.

"De lobbyactiviteiten van UBS zijn onmiskenbaar en onmiskenbaar. Ze resoneren duidelijk op verschillende plaatsen", vertelde Keller-Sutter in maart 2025 aan de Zwitserse televisie. En ze maakte duidelijk dat ze vasthoudt aan haar standpunt: "De Bondsraad mag zich niet laten imponeren door lobbyactiviteiten, maar moet ook de belangen van de belastingbetalers vertegenwoordigen", zei ze.

De leiding van de bank was geïrriteerd dat er in Bern niet genoeg naar hen werd geluisterd en dat ze vrijwel geen toegang had tot de federale overheid. Er vonden gesprekken plaats tussen Keller-Sutter en UBS-president Kelleher, waaronder een tijdens het WEF in januari, en verdere ontmoetingen met het topmanagement van de bank in april en mei. Maar hun zorgen werden niet gehoord, zoals nu blijkt.

Volgens een conservatieve politicus heeft UBS niet alleen weinig impact gehad op de inhoud, maar ontbrak het de bankiers die belast waren met de belangenbehartiging ook aan de nodige status om hun stem in Bern te laten horen. Over het algemeen heeft het topmanagement van de bank verrassend weinig begrip van hoe het politieke apparaat functioneert.

Keller-Sutter is heel anders. Ze beheerst de regels van de macht als geen ander, en ze weet ook dat UBS geïsoleerd is in Bern. Tot nu toe heeft het Bondsraadslid weinig te vrezen gehad van politieke weerstand tegen haar regelgevingsplannen.

Vooral omdat UBS niet eens kan rekenen op de onvoorwaardelijke steun van de eigen sector. In Bern spreken de banken niet met één stem. UBS, de andere grote banken, en de kantonnale en regionale banken streven allemaal verschillende belangen na.

Hoewel kwaadwilligheid niet gepast is, zegt een woordvoerder van de sector, kan UBS geen sympathie of solidariteit van de andere banken verwachten. UBS staat waar het vrijwillig staat: het stemde uit vrije wil in met de overname door CS, kon de voorwaarden bepalen en deed dat bovenal uit eigenbelang. UBS onderschatte echter hoe weinig politieke bondgenoten het in Bern had – en dat Keller-Sutter daar kort na de noodfusie niet meer bij hoorde.

Een financieel expert met goede connecties in Bern vond de wens van UBS voor een snelle opheldering van de kapitaalkwestie altijd al een illusie: deze kwestie moest politiek worden opgelost, en ook vanuit het oogpunt van democratische legitimiteit was de aanpak van Keller-Sutter correct.

Naast de assertieve aanpak van de bank droeg ook het beloningsbeleid bij aan de vervreemding tussen UBS en bondsraadslid Keller-Sutter. Keller-Sutter was geïrriteerd over de compensaties van CHF 14,4 miljoen en CHF 14,9 miljoen die de bank Sergio Ermotti de afgelopen twee boekjaren had toegekend.

En dat maakte ze ook publiekelijk duidelijk: in het voorjaar van 2024 zei ze dat de grote bank een schadevergoeding betaalde die de verbeelding van een gewone burger te boven zou gaan. Ze was het niet eens met deze ontwikkeling. "UBS brengt zichzelf schade toe", zei ze in een interview met CH Media.

Er is een wereld van verschil tussen de Bundesgasse in Bern en de Paradeplatz. UBS-voorzitter Kelleher verdedigde tijdens de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders dit jaar opnieuw de beloning van zijn CEO. Sergio Ermotti heeft misschien wel de moeilijkste baan in de wereldwijde financiële sector, "en hij presteert goed", aldus de Ier. En tot op de dag van vandaag verzet hij zich nog steeds tegen de oproep van de Bondsraad om meer eigen vermogen: "Extra kapitaal is het verkeerde instrument."

Na de bekendmaking van het besluit van de Bondsraad namen Kelleher en Ermotti in een interne memo aan de medewerkers een strijdlustige houding aan. Ze noemden de kapitaalmaatregelen "extreem, disproportioneel en niet internationaal gecoördineerd". Indien volledig geïmplementeerd, zouden ze het wereldwijde concurrentievermogen van UBS ondermijnen en de Zwitserse financiële sector en uiteindelijk de gehele Zwitserse economie schaden. "We zullen de waarden waar ons bedrijf voor staat en de voordelen die we veel mensen bieden, blijven verdedigen."