WHO: Antibioticaresistentie neemt wereldwijd aanzienlijk toe

Genève. Bacteriële resistentie tegen antibiotica neemt snel toe. Wereldwijd wordt één op de zes laboratoriumbevestigde bacteriële infecties veroorzaakt door antibioticaresistente pathogenen, meldde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) maandag.

Voor het eerst werd het probleem gekwantificeerd met betrekking tot 22 veelgebruikte antibiotica die worden gebruikt voor de behandeling van infecties van de urinewegen, het maag-darmkanaal, de bloedbaan en gonorroe. De meest recente cijfers dateren uit 2023.

De WHO onderzocht ook verschillende combinaties van bacteriën en antibiotica. Het resultaat: tussen 2018 en 2023 nam de resistentie bij meer dan 40 procent van de patiënten toe, met een toename van 5 tot 15 procent per jaar, afhankelijk van de combinatie van bacteriën en antibiotica.

De studie omvatte ongeveer 23 miljoen datapunten uit meer dan 100 landen. "Antibioticaresistentie is wijdverbreid en bedreigt de toekomst van de moderne geneeskunde", waarschuwt Yvan Hutin, directeur van de verantwoordelijke afdeling van de WHO.

De regionale spreiding varieert

Er zijn aanzienlijke regionale verschillen. In Zuidoost-Azië en het oostelijke Middellandse Zeegebied is één op de drie gemelde infecties al resistent tegen de geteste antibiotica.

Het probleem doet zich vooral voor in landen met zwakke zorgstelsels. Volgens de WHO stierven in 2021 wereldwijd 7,7 miljoen mensen aan een bacteriële infectie. Ruim 1,1 miljoen van deze sterfgevallen was direct te wijten aan antibioticaresistentie.

De WHO onderzocht acht wijdverspreide bacteriën die infecties van de urinewegen, het maag-darmkanaal of de bloedbaan veroorzaken. Gangbare antibiotica zijn niet langer effectief tegen meer dan 40 procent van de E. coli- en 55 procent van de K. pneumoniae-bacteriën. In Afrikaanse landen loopt dit percentage soms op tot meer dan 70 procent.

Volgens de WHO kunnen deze bacteriën ook sepsis en uiteindelijk orgaanfalen veroorzaken. Er zijn andere antibiotica beschikbaar, maar deze zijn duurder en niet beschikbaar in veel armere landen.

Zeldzame antibioticaresistentie in geïndustrialiseerde landen

"Vijfentwintig jaar geleden dachten we dat antibioticaresistentie hoog was op plekken waar veel antibiotica werden toegediend, in rijke geïndustrialiseerde landen. Maar dit rapport bevestigt dat de resistentiepercentages soms aanzienlijk hoger liggen in lage- en middeninkomenslanden", aldus dr. Tim Eckmanns, hoofd van de afdeling Nosocomiale Infecties, Surveillance van Antibioticaresistentie en -gebruik van het Robert Koch Instituut (RKI), in een persbericht van het Science Media Center (SMC).

Redenen hiervoor zijn onder andere onvoldoende diagnostiek, gebrek aan financiering van het zorgstelsel, waardoor er onjuiste, te korte (behandeling stopgezet omdat antibiotica niet meer vergoed kunnen worden) of geen antibioticakuur wordt gegeven, onvoldoende ziekenhuishygiëne of onvoldoende vaccinaties.

MRSA: Minder resistentie in Duitstalige landen

Eckmanns benadrukt dat de analyse aantoont dat effectieve maatregelen ook resistentie kunnen verminderen. Een goed voorbeeld hiervan is MRSA in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland.

Tien jaar geleden lag het percentage MRSA onder alle S. aureus-bacteriën in bloedkweken in alle drie de landen nog boven de 15 procent; nu ligt dat in alle drie de landen onder de vijf procent. Dit positieve nieuws mag echter niet verhullen dat de resistentie in de drie landen ook toeneemt, met name in het gramnegatieve bereik.

Professor Mathias W. Pletz, directeur van het Instituut voor Infectieziekten en Ziekenhuishygiëne van het Universitair Ziekenhuis Jena, wijst in het SMC-rapport erop dat het antibioticagebruik in de poliklinische zorg in Duitsland nog steeds hoog is.

"Naast rationeel gebruik zijn moderne microbiologische diagnostiek, therapeutische geneesmiddelenmonitoring en snelle resistentietesten nuttig", aldus Pletz. Ecksmanns schetst ook methoden om antibioticaresistentie te voorkomen: "Naast bewust antibioticagebruik zijn ziekenhuishygiëne, vaccinaties en stalbewakingssystemen essentieel."

De WHO roept, net als Pletz en Eckmann, dringend op tot meer onderzoek en ontwikkeling van nieuwe antibiotica. (dpa/schu)