Derde verjaardag in Kiev: Europa wil voorbeeld zijn voor Oekraïne

Het lot van Europa staat op het spel, zei voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen maandag in de Oekraïense hoofdstad. Het was niet de eerste keer dat ze deze zin in Kiev uitsprak. Haar solidariteitsbezoek aan de Oekraïense hoofdstad was in feite al het negende sinds februari 2022. Ze bracht allerlei gasten mee ter gelegenheid van de derde verjaardag van de grootschalige Russische invasie. Ook de voorzitter van de Raad van de EU, António Costa, de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola en tien staatshoofden en regeringsleiders reisden naar Kiev. Nog eens 24 personen volgden de vergadering via video.

In haar toespraak benadrukte von der Leyen de belangrijke rol die Europese staten spelen bij de ondersteuning van Oekraïne in zijn strijd voor vrijheid. “Tot nu toe hebben de Europese Unie en haar lidstaten Oekraïne met in totaal 134 miljard euro gesteund.” Dit is meer hulp dan wie dan ook ooit heeft geboden, zei ze – waarschijnlijk ook gericht aan de Amerikaanse president Donald Trump .

De voorzitter van de Europese Commissie verwees naar eerdere successen. Dankzij Europese fondsen kon het begrotingstekort van Oekraïne voor 2025 worden gedicht. In de toekomst zal de nadruk liggen op de ‘snelle aanschaf van wapens en munitie’. Bovendien kondigde von der Leyen aan dat er al in maart een nieuwe betaling van 3,5 miljard euro zou worden gedaan. Dit is een lening die wordt terugbetaald met rente-inkomsten uit de bewaring van bevroren Russische tegoeden.

De voorzitter van de Commissie kondigde ook aan dat de elektriciteitsmarkten van Oekraïne en Moldavië tegen eind 2026 volledig geïntegreerd zullen zijn in de Europese elektriciteitsmarkt. Volgens von der Leyen houden autocraten over de hele wereld nauwlettend in de gaten of ze straffeloos hun buurland binnenvallen en grenzen schenden. “Een investering in de soevereiniteit van Oekraïne is een investering in het voorkomen van toekomstige oorlogen.” Een ‘rechtvaardige en duurzame vrede’ kan alleen door kracht worden bereikt. Daarom zal de EU de Oekraïense economie en energievoorziening versterken en troepen blijven trainen en uitrusten.

In Kiev uitte von der Leyen althans vage verwachtingen dat de toetredingsonderhandelingen met Oekraïne tot de EU snel en succesvol afgerond zouden worden. “Ik waardeer de politieke wil die er is enorm”, zei ze over de hervormingspogingen van de regering in Kiev. Als deze ontwikkelingen in hetzelfde tempo doorgaan, zou het land “misschien” vóór 2030 tot de EU kunnen toetreden. EU-Raadsvoorzitter Costa noemde een mogelijke toetreding de belangrijkste veiligheidsgarantie voor de toekomst van Oekraïne.

Ook de staatshoofden en regeringsleiders van Spanje, Canada, Denemarken, Estland, Finland, IJsland, Litouwen, Letland, Noorwegen en Zweden waren persoonlijk in Kiev aanwezig. Samen met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky staken ze die ochtend kaarsen aan en legden ze bloemen neer voor een monument voor de gevallen soldaten op het Maidanplein in het stadscentrum.

Ondertussen werd vanuit Kiev gemeld dat de onderhandelingen over een grondstoffenovereenkomst met de VS in een vergevorderd stadium zijn. "De Oekraïense en Amerikaanse teams bevinden zich in de laatste fase van de onderhandelingen over de mineralenovereenkomst", zei vicepremier Olha Stefanishyna maandag. De gesprekken zijn tot nu toe “constructief geweest en bijna alle belangrijke details zijn opgehelderd.”

Nog maar een dag eerder had president Zelenskyj op een persconferentie uitgelegd waarom hij de grondstoffenovereenkomst niet eerder had ondertekend. Het ontwerp ‘voldeed niet aan de eisen’. Zelensky zei dat ze het ook over olie en gas konden hebben. Tegelijkertijd moet het duidelijk zijn dat Oekraïne in ruil daarvoor veiligheidsgaranties krijgt. Bovendien verwierp Zelensky opnieuw het vermeende totale bedrag van de Amerikaanse hulp van 500 miljard dollar.

Hij bekritiseerde Washington omdat het land zijn eigen hulpbetalingen achteraf als leningen bestempelde. “We kunnen financiële hulp niet als schuld erkennen”, zei hij. Waarschijnlijk ook als reactie op beschuldigingen van de Amerikaanse president Trump, die Zelensky een dictator noemde, bood de Oekraïense president zijn aftreden aan in ruil voor de toetreding van zijn land tot de NAVO. De prioriteit ligt bij veiligheidsgaranties voor Oekraïne en toetreding tot de NAVO is de beste optie, zei Zelensky zondag in een toespraak. Hij is niet van plan om tientallen jaren te regeren.

Ondertussen gaan de Russische luchtaanvallen door, zelfs op steden die ver van het front liggen. Maandagavond vond er opnieuw een enorme droneaanval plaats. Volgens het Oekraïense leger kon de luchtverdediging 113 van de in totaal 185 drones neerschieten. 71 drones verdwenen van de radar en werden waarschijnlijk onderschept door elektronische luchtafweer. Zondag nog meldde Oekraïne de grootste Russische drone-aanval sinds het begin van de oorlog. Er werd gesproken over 267 aanvalsdrones. Ondertussen meldde Kiev dat een Russische olieraffinaderij in Rjazan beschadigd was door een Oekraïense drone-aanval.

De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan ontving maandag de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov in Ankara, zes dagen nadat hij op dezelfde plaats een ontmoeting had gehad met Zelenskyj. Erdoğan probeert zichzelf neer te zetten als bemiddelaar of gastheer van toekomstige vredesbesprekingen. Enerzijds is dit gericht op het binnenlandse publiek, dat Turkije graag ziet als een opkomende regionale macht. Aan de andere kant wil Ankara haar strategische belang voor de Europeanen benadrukken.

In een videoboodschap op de derde verjaardag van het begin van de oorlog bracht Erdoğan standpunten naar voren die door de Europese kant werden verwelkomd met het oog op de Amerikaanse ommekeer. Hij sprak zich “heftig” uit ten gunste van de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne. Het pad “naar een eerlijke en duurzame vrede” is alleen mogelijk als “beide partijen in de oorlog gelijk en eerlijk vertegenwoordigd zijn”. Een Europese diplomaat in Ankara merkte echter op dat het betreurenswaardig was dat Erdogan niet over “Turkije en de Europese Unie” sprak als onderdeel van de oplossing. Gezien Trumps acties wordt ervan uitgegaan dat het Turkse bemiddelingsaanbod weinig kans van slagen heeft.

Lavrov zei tijdens de persconferentie met de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan dat Rusland het "proces" met de Amerikaanse regering zou voortzetten en hij prees het Amerikaanse standpunt als "coherent". Fidan sprak van een ‘resultaatgericht’ en ‘belangrijk’ initiatief van Trump. Turkije hoopt op een verbetering van de betrekkingen met Washington en probeert duidelijk Trump niet voor het hoofd te stoten.