Politiegeweld | Vrijspraak ondanks onrechtmatige schietpartij

Flashback: In de nacht van 10 augustus 2024 werden twee politieagenten opgeroepen naar een park in Düsseldorf. Getuigen hadden melding gemaakt van een verwarde man die zich door hem bedreigd voelde. Dit leidde later tot een fatale vergissing: de politie kreeg te horen dat de man een "vlindermes" bij zich had – in werkelijkheid was het een sleutelbos. Door deze melding ging de politie er echter al van uit dat er sprake was van een "messituatie" voordat ze ter plaatse arriveerden en handelde ze dienovereenkomstig. Toen de inmiddels aangeklaagde agent de 32-jarige aantrof, van wie de politie al wist dat hij geestelijk beperkt was, escaleerde de situatie onmiddellijk toen hij zijn dienstwapen richtte. "Ga liggen, anders gebruik ik de stroomstootwapen!", riep hij naar de zichtbaar verwarde man. Maar de man volgde zijn instructies niet op, zwaaide met zijn armen en greep in zijn zak. De agent stak zijn pistool in de holster en vuurde zijn taser af. De elektrische schok had weinig effect en de poging om de 32-jarige te bedwingen mislukte. Tijdens een worsteling zou de dakloze man de taser van de politieagent hebben gestolen. Tijdens het verzamelen van bewijsmateriaal waren er discrepanties tussen de getuigenverklaringen en de beweringen van de verdachte agent. De agent trok vervolgens zijn pistool en vuurde drie schoten af. Het derde schot raakte de vluchtende man in de rug. De 32-jarige raakte levensgevaarlijk gewond en overleefde vermoedelijk alleen via een spoedoperatie. Vanwege zijn geestelijke toestand werd zijn getuigenis door de rechtbank niet-ontvankelijk verklaard en werd hem geen privaatrechtelijke vervolging toegekend.

Nadat het bewijs was gepresenteerd, stond buiten kijf dat het gebruik van vuurwapens ongerechtvaardigd was. Rechter Rainer Drees benadrukte tijdens de zitting ondubbelzinnig: "Objectief gezien was er geen sprake van zelfverdediging", en "de beweging van de man" sprak dit ronduit tegen. Het resultaat is des te verbazingwekkender: vrijspraak. De rechtbank was duidelijk niet bereid of niet in staat de schutter strafrechtelijk aansprakelijk te stellen. De agent stond onder enorme druk en maakte in een fractie van een seconde een fatale inschattingsfout. "We hadden dagen de tijd om alles te beoordelen. De agent had maar een paar seconden", benadrukte de rechter.

De verdachte had "de feiten verkeerd begrepen" en er kon en mocht "geen sprake zijn" van een "schietgrage politieagent". Daarom bleef het misdrijf van gevaarlijke lichamelijke mishandeling in functie uiteindelijk onbestraft; de agent had geschoten in een "tijdelijke beoordelingsfout". De overweging van de rechter, die uiteindelijk tot vrijspraak leidde, was dat de staat op moest komen voor zijn agenten. In deze "bijzondere besluitvormingssituatie" oordeelde de kamer dat gevoeligheid noodzakelijk was. Strafrechtelijke gevolgen konden worden vermeden omdat de politieagent niet "willekeurig of misbruikmakend" had gehandeld. Voor Michèle Winkler van het Comité voor de grondrechten en de democratie, die het proces kritisch volgde, getuigt het vonnis van de "creatieve uren" die rechtbanken in dergelijke situaties doormaken: "Om verdachten van politiegeweld vrij te pleiten en, indien mogelijk, elk (potentieel) dodelijk schot te rechtvaardigen – zelfs als het in de rug is – worden er buitensporige en volstrekt onbegrijpelijke juridische constructies gebruikt."

Na de uitspraak verklaarde officier van justitie Alexander Ofiarkiewicz dat er beroep zou worden aangetekend, omdat de vrijspraak en de motivering daarvan niet overeenkwamen met zijn juridisch oordeel.