Het Italiaanse nationale team: een vreemde gebeurtenis maakt een einde aan het Spalletti-experiment

Luciano Spalletti behield zijn kalme, sonore stem, zelfs toen hij zijn ontslag aankondigde. De Italiaanse bondscoach had plaatsgenomen bij de gebruikelijke persconferentie, de dag voor de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Moldavië, en nam meteen het woord. Dit is niet ongebruikelijk voor Spalletti; hij is een briljante, vaak breedsprakige spreker en heeft het land tijdens de crises van zijn periode vele malen toegesproken. Zondag deed hij dat echter voor het laatst in deze functie.

De avond ervoor had de voorzitter van de Italiaanse voetbalbond hem laten weten dat hij niet langer bondscoach van de nationale ploeg zou zijn. "Dit is een ontslag", verduidelijkte Spalletti, en hij accepteerde het als zodanig; hij zou niet uit eigen beweging zijn vertrokken: "Ik was liever op mijn post gebleven en had mijn werk voortgezet zoals ik altijd gedurende mijn hele carrière heb gedaan", benadrukte de 66-jarige. Maandagavond zal hij de wedstrijd tegen Moldavië coachen voordat hij afscheid neemt van de baan die zoveel voor hem betekende: "Het spijt me", zei Spalletti: "Ik ben dol op dit shirt en deze spelers."

De beslissing valt na een strafschoppenserie: Portugal wint de Nations League voor de tweede keer, omdat de Spanjaard Álvaro Morata als enige schutter mist. Cristiano Ronaldo wordt geblesseerd van het veld gestuurd, lijdt en viert feest.

Het was waardig, zo waardig als maar kan, wanneer een coach zijn eigen ontslag aankondigt. De aanpak van de bond blijft eigenaardig. De bizarre omstandigheden van de breuk getuigden slechts van de grootsheid van Spalletti, die soms energie miste, maar nooit woorden tekortkwam. Hij demonstreerde dit opnieuw in die memorabele persconferentie, waarin hij het land nogmaals opriep om het vertrouwen in de nationale ploeg te hervinden, alvorens de zaal te verlaten met een stille zucht en tranen in zijn ogen. Dat veranderde echter niets aan de oorzaak van het drama – noch aan de rechtvaardiging van het ontslag, waar de binnenlandse media eerder al om hadden gevraagd, ook al gaven ze Spalletti nu een stevig applaus voor zijn vertrek. Want feit is: het Italiaanse team dat Spalletti achterlaat, is een puinhoop.

Een 3-0 nederlaag tegen Noorwegen in Oslo vrijdagavond was het dieptepunt van de ongelukkige periode van de coach. De Italianen leken uitgeput en ontmoedigd tegen de ploeg van spits Erling Haaland, die nu met negen punten na drie speeldagen duidelijk aan kop gaat in kwalificatiegroep I. Italië was kansloos in hun belangrijkste uitwedstrijd voor de WK-kwalificatiewedstrijden van 2026, en chaos en paniek heersten op het veld tegen een uitstekende tegenstander. En paniek heerst nu in heel Italië.

Hoewel de selectie pas de eerste wedstrijd van deze kwalificatieronde in Oslo speelde, is er al een redelijk realistisch scenario waarin de Italianen de eerste plaats niet zouden kunnen veiligstellen, zelfs niet met een optimale puntentelling. En omdat de nummer twee van de groep ingewikkelde play-offs moet spelen, wordt de hele situatie overschaduwd door een dramatischer scenario: de grote voetbalnatie Italië dreigt zich voor de derde keer op rij niet te kwalificeren voor een WK.

Als een donkere onweerswolk hangt deze angst boven een land dat zich allang heeft overgegeven aan een azuurblauw wantrouwen. Mensen voelen zich vervreemd van hun Squadra Azzurra zoals misschien nog nooit eerder in de lange, trotse Italiaanse voetbalgeschiedenis. Een ruwe schatting van het hoogtepunt van de val: iedereen die zich de grote afstand tussen het Duitse nationale elftal en zijn fans herinnert na hun teleurstellende prestaties op de WK's van 2018 en 2022, moet zich voorstellen hoe het zou zijn geweest als Duitsland (net als Italië) zich niet eens voor die toernooien had gekwalificeerd.

Veel mensen speelden een rol in deze vervreemding, maar bovenal twee coaches. Allereerst Roberto Mancini, die vaak werd geprezen om zijn prestaties bij het leiden van een briljant Italië naar het EK van 2021. Maar die titel moet nu meer als een misstap worden gezien. Mancini was ook verantwoordelijk voor het mislopen van een WK en een gebrek aan ontwikkeling. Bovendien wakkerde zijn abrupte vertrek naar het salarisparadijs Saoedi-Arabië twijfels aan over het karakter van de coaches. De Tifosi waren hem tot nu toe trouw gebleven, ondanks sportieve teleurstellingen in de maanden na de EK-titel – Mancini bedankte hen door in augustus 2023 de lokroep van het geld te volgen.

Hij gaf het veld af aan de sonore spreker Spalletti, een clubtrainer die jarenlang clubcoach was en destijds de regerend kampioenscoach van Napoli. Het was eigenlijk een experiment, want Spalletti weigerde simpelweg een eenvoudigere aanpak van voetbal als bondscoach te accepteren, zoals Julian Nagelsmann bijvoorbeeld na de aanvankelijke moeilijkheden in Duitsland wel had gedaan. Spalletti's speelstijl leek te complex, onuitvoerbaar en onvolwassen, en hijzelf kwam zo afstandelijk over dat hij zelfs op de weinige goede dagen van zijn carrière de harten van de fans niet wist te veroveren.

Dit team en zijn coach vonden nooit een gemeenschappelijke basis en verloren zich in discussies over drie- en viermansverdediging, waaraan Spalletti doorgaans alleen kon ontsnappen dankzij zijn talent voor lange uitleg. Vorig jaar had er een einde kunnen komen aan deze periode, na het EK in Duitsland, dat goed was begonnen maar uiteindelijk desastreus uitpakte. In plaats daarvan was het een langzame, geleidelijke neergang die nu roemloos eindigt – met de tranen van een coach die zondag met gebogen hoofd, beschaamd en zelfkritisch het podium verliet. Mede door dit waardige einde zal hem waarschijnlijk ooit vergeven worden voor zijn sportieve mislukking in Italië. Spalletti's afscheidscadeau is de kwijtschelding van zijn ontslagvergoeding. Vanaf dinsdag, zo zei hij, zal hij niets meer verdienen, omdat bondscoach zijn voor hem "een dienst aan zijn land" was.

De bond gaat nu op zoek naar een nieuwe redder; ze hebben een wonderdoener nodig die op korte termijn deelname aan het WK kan veiligstellen en daarnaast de relatie tussen het land en de ploeg kan herstellen. De Gazzetta dello Sport meldde al dat een veteraan klaar is voor deze grote taak: de 73-jarige Claudio Ranieri heeft in het recente verleden weliswaar twee keer zijn pensioen aangekondigd, maar hij wordt gezien als iemand die nooit nooit zegt. Een trainer die in 2016 het Engelse kampioenschap won met underdog Leicester City en onlangs de basis van Rome nieuw leven inblies als trainer van AS Roma, zou zeker in staat zijn een wonder te verrichten.