SERIE - Mensen die anderen graag plezieren, willen anderen altijd een plezier doen. Hoe je eindelijk ruimte maakt voor je eigen behoeften

Een collega leunt in de deuropening van het kantoor en is enthousiast over zijn nieuwe stoomboot. De vraag of het bereiden van eten interessant is voor de persoon met wie hij op dat moment praat, is voor hem duidelijk geen issue. Eigenlijk wilde jij aan de slag, maar je collega is pas net begonnen. Dus wat moeten we doen? Kostbare tijd beschermen? Of moeten we beleefd blijven knikken in de hoop dat het vanzelf overgaat?

Een klassiek dilemma. Wie iedereen tevreden wil stellen, verraadt vaak zichzelf en zijn beperkingen. Als u daarentegen nee zegt, stelt u de verwachtingen teleur en loopt u het risico dat mensen u afwijzen. Beide opties leiden tot een ongewenste situatie.

Veel mensen die met een dergelijk dilemma worden geconfronteerd, besluiten de harmonie te bewaren en weten later alles over stoomkoken, maar niets over de structuur van hun presentatie. De angst om iemand te beledigen en afgewezen te worden, zit diep. Als sociale wezens streven we ernaar om vriendelijk, coöperatief en sociaal te zijn.

Mensen die onder alle omstandigheden hun gesprekspartner tevreden willen stellen en die hun eigen behoeften voortdurend opzijzetten, worden 'people-pleasers' genoemd. De term komt oorspronkelijk uit het Angelsaksische taalgebied en is vooral bekend geworden in populaire psychologische zelfhulpliteratuur.

Hoewel het pleasen van anderen geen officiële diagnose is die voorkomt in de index van standaard psychologische teksten, zijn psychologen zich bewust van de valkuilen van een gebrek aan onderscheid.

“Deze mensen lopen het risico overrompeld te worden en niet gehoord te worden”, zegt Alexander Grob. De hoogleraar ontwikkelings- en persoonlijkheidspsychologie aan de Universiteit van Bazel weet hoe belangrijk het onderwerp ‘grenzen stellen’ is voor de menselijke identiteitsontwikkeling.

En hij zegt: “Om grenzen te kunnen stellen, moet ik eerst weten waar mijn grenzen liggen.” Waarom herkennen sommige mensen dit gemakkelijker dan anderen? Dit heeft ook met de kindertijd te maken. Wie al vroeg ervaart dat basisbehoeften als rust, privacy of autonomie vervuld worden, zal later gemakkelijker voor zichzelf opkomen.

Kinderen die verwaarloosd, beschaamd of gestraft zijn, hebben het daarentegen moeilijker. Geleidelijk aan leerden ze hun behoeften te onderdrukken. Volgens Alexander Grob vinden ze het als volwassene moeilijker om aan te voelen wat ze nodig hebben.

Een fictief voorbeeld: Julia, een jonge werkende vrouw, heeft een stressvolle dag op het werk gehad en voelt zich uitgeput. Haar moeder belt en begint meteen over haar eigen problemen te praten, zonder te vragen hoe het met Julia gaat. Ze verwacht dat Julia naar haar luistert en haar emotioneel steunt. Maar Julia wil graag rusten. Hoewel ze probeert het gesprek beleefd te beëindigen, praat haar moeder door.

Als Julia duidelijk aankondigt dat ze gaat ophangen en rusten, reageert haar moeder verwijtend. Ze beschuldigt haar dochter ervan dat ze alleen aan zichzelf denkt en niet geïnteresseerd is in het gezin. Als het telefoongesprek afgelopen is, voelt Julia zich schuldig. Had zij het recht om haar behoeften kenbaar te maken?

“Een slecht voorgevoel hebben, betekent niet altijd dat je de verkeerde beslissing hebt genomen”, zegt Alexander Grob. Hij komt deze denkfout vaak tegen. Elke fundamentele en diepe ontwikkeling gaat gepaard met ambivalente gevoelens. Hoe eerder de getroffenen dit accepteren, hoe gemakkelijker het voor hen is om onaangename gevoelens, zoals schuldgevoelens, te verdragen.

Iedereen die ooit heeft geprobeerd om oude patronen te doorbreken, weet hoe oneerlijk het kan voelen om niet alleen andere mensen teleur te stellen, maar ook om geplaagd te worden door schuldgevoelens. Vooral perfectionisten hebben hier moeite mee, zegt Alexander Grob. Hun mantra is om aan alle eisen te voldoen.

Het is niet verwonderlijk dat mensen die anderen maar al te graag pleasen, deze emotionele chaos willen vermijden en zich liever aanpassen. Maar dat heeft een prijs: wie systematisch zijn behoefte aan rust, zelfbeschikking en nabijheid of afstand negeert, zal zich uiteindelijk opgebrand en overweldigd voelen.

In plaats van bewust grenzen te stellen en op te komen voor hun behoeften, accepteren de getroffenen onaangename situaties en manoeuvreren ze zichzelf zo in de loop der jaren naar volledige uitputting. Waar is de uitweg? “Als je twijfelt, ga dan altijd recht op je emoties af”, zegt Alexander Grob.

Dus gewoon schuldgevoelens verdragen? "Op zulke momenten kan het helpen om te bedenken welke behoefte je met je nee beschermde", zegt Alexander Grob. In het fictieve voorbeeld wilde Julia, de werkende dochter, haar verlangen naar rust en stilte beschermen. Een legitieme behoefte.

Degenen die opkomen voor hun eigen belangen, hebben er baat bij. Ook twee Amerikaanse psychologen zagen dit in de jaren vijftig in. De onderzoekers Joseph Wolpe en Andrew Salter ontwikkelden een techniek die mensen moest helpen om zonder angst voor zichzelf op te komen: het was de geboorte van het zogenaamde Assertiveness Training Program, kortweg ATP.

Dit trainingsconcept helpt mensen hun zelfvertrouwen te versterken. De Duitse psychologen Rüdiger Ullrich en Rita Ullrich-de Muynck hebben het oorspronkelijke concept van ATP in de jaren zeventig verder ontwikkeld en verfijnd.

Om de onzekerheid van de proefpersonen aan te pakken, bedachten de onderzoekers 127 sociaal uitdagende situaties die ze moesten oefenen in rollenspellen. Vervolgens moeten ze de taken in hun dagelijks leven implementeren.

Oefensituatie nummer 1 lijkt niet zo heel moeilijk: hierbij moeten de deelnemers een vriendelijk ogende voorbijganger om de weg vragen, zonder daarbij onderdanige gebaren te maken.

Maar de moeilijkheidsgraad neemt geleidelijk toe. In oefening 45 stapt u een chique schoenenwinkel binnen, past u verschillende modellen en verlaat u de winkel zonder iets te kopen. Oefening 48 bestaat uit het vragen aan de kassamedewerker of hij/zij jou voor wil laten gaan. Oefening 125 gaat over het herkennen en aanpakken van manipulatief gedrag. Ook het stellen van ogenschijnlijk domme vragen, het reageren op opdringerig gedrag of het in het openbaar uiten van de eigen mening behoort tot het programma.

Grofweg komen de volgende sociale vaardigheden aan bod in de oefeningen: eisen stellen, nee zeggen en kritiek leveren, contacten leggen, jezelf in de schijnwerpers zetten en jezelf toestaan ​​fouten te maken.

De deelnemers moeten leren om te verdragen wanneer anderen hen bekritiseren of wanneer zij zelf fouten maken. Ze leren dat het mogelijk is om hun eigen behoeften te uiten en eisen te stellen. En ze leren grenzen te stellen zonder angst voor afwijzing. Dit alles vergt oefening.

Maar zoals bij elke training bestaat het risico dat je je doel voorbijschiet, zegt Alexander Grob. Vooral in het begin.

Mensen die het moeilijk vinden om grenzen te stellen, zijn vaak overdreven hard en onvriendelijk als ze dat wel doen, legt de psycholoog uit. Als u echter tegen uw gesprekspartner schreeuwt of het contact zelfs helemaal verbreekt, ontneemt u uzelf veel kansen.

Ten eerste neemt de bereidheid van degenen die streng worden berispt om grenzen te respecteren af. En ten tweede is het gevaar groter voor degenen die de grens trekken om zichzelf later te geselen. Soms probeert men de woede-uitbarsting te compenseren door bijzonder mild en mild te zijn.

Alexander Grob adviseert iets anders: als je wilt leren om op de lange termijn grenzen te stellen, moet je proberen om vriendelijk te blijven, maar toch vastberaden in de kwestie. "We moeten er ook rekening mee houden dat niet iedereen opzettelijk onze grenzen overschrijdt", zegt hij. Want het komt zelden voor dat alle betrokkenen tegelijkertijd hetzelfde willen. De een wil rust en stilte, de ander wil nabijheid. "Dan is er misschien sprake van een conflict van behoeften, maar we vinden elkaar nog steeds aardig", zegt hij. "Als ik ja zeg tegen mezelf en beleefd nee tegen de ander, dan moet dat geaccepteerd worden."

Schuldgevoelens en angst horen bij het proces waarbij je grenzen gaat stellen. Na verloop van tijd zouden deze echter afnemen. En dat is een perspectief. Omdat het alternatief veel minder aantrekkelijk is. Iedereen die geen grenzen stelt, zegt nog steeds voortdurend nee: tegen zichzelf.

Een artikel uit de « NZZ am Sonntag »