Wereldwijd neemt de antibioticaresistentie toe. Welke gevaren brengt dit met zich mee?

Genève. Bacteriële resistentie tegen antibiotica neemt snel toe. Wereldwijd wordt één op de zes laboratoriumbevestigde bacteriële infecties veroorzaakt door antibioticaresistente pathogenen, meldt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Voor het eerst werd het probleem gekwantificeerd met betrekking tot 22 veelgebruikte antibiotica die worden gebruikt voor de behandeling van infecties van de urinewegen, het maag-darmkanaal of de bloedbaan, evenals de seksueel overdraagbare aandoening gonorroe. De meest recente cijfers dateren uit 2023.

De WHO onderzocht ook verschillende combinaties van bacteriën en antibiotica. Het resultaat: tussen 2018 en 2023 nam de resistentie bij meer dan 40 procent van de patiënten toe, met een toename van 5 tot 15 procent per jaar, afhankelijk van de combinatie van bacteriën en antibiotica.

De studie omvatte ongeveer 23 miljoen datapunten uit meer dan 100 landen. "Antibioticaresistentie is wijdverbreid en bedreigt de toekomst van de moderne geneeskunde", waarschuwt Yvan Hutin, directeur van de verantwoordelijke afdeling van de WHO.

De gids voor gezondheid, welzijn en het hele gezin – elke tweede donderdag.

Door mij te abonneren op de nieuwsbrief, ga ik akkoord met de advertentieovereenkomst .

Er zijn aanzienlijke regionale verschillen. In Zuidoost-Azië en het oostelijke Middellandse Zeegebied is één op de drie gemelde infecties al resistent tegen de onderzochte antibiotica. Het probleem is vooral wijdverbreid in landen met zwakke zorgstelsels. Volgens de WHO stierven in 2021 wereldwijd 7,7 miljoen mensen aan een bacteriële infectie. Ruim 1,1 miljoen van deze sterfgevallen waren direct te wijten aan antibioticaresistentie.

De WHO onderzocht acht wijdverspreide bacteriën die infecties van de urinewegen, het maag-darmkanaal of de bloedbaan veroorzaken. Gangbare antibiotica zijn niet langer effectief tegen meer dan 40 procent van de E. coli- en 55 procent van de K. pneumoniae-bacteriën. In Afrikaanse landen ligt dat percentage soms boven de 70 procent. Deze bacteriën kunnen volgens de WHO ook sepsis en uiteindelijk orgaanfalen veroorzaken. Andere antibiotica zijn nog steeds beschikbaar, maar zijn duurder en niet beschikbaar in veel armere landen.

Niet alle infecties worden veroorzaakt door bacteriën. Ze kunnen ook worden veroorzaakt door virussen (zoals hepatitis B en C), schimmels (zoals nagelschimmel) en parasieten (zoals malaria). Antibiotica helpen alleen bij bacteriële infecties, zoals bacteriële longontsteking, blaasontsteking of etterende wonden.

Patiënten kunnen helpen het probleem onder controle te krijgen, zei Hutin. Ten eerste door het risico op infectie te verminderen door regelmatig handen te wassen, desinfecterende gel te gebruiken of zich te laten vaccineren. Ten tweede door naar de dokter te gaan: "Als je met koorts naar de dokter gaat, moet je er niet automatisch op rekenen dat je antibiotica krijgt," zei Hutin. "Vertrouw op je arts. Als de oorzaak een virale infectie is, is het volkomen terecht dat je geen antibiotica krijgt."

De WHO roept dringend op tot meer onderzoek en ontwikkeling van nieuwe antibiotica.

Mathias W. Pletz, directeur van het Instituut voor Infectieziekten en Ziekenhuishygiëne van het Universitair Ziekenhuis Jena, waarschuwt: "Als het antibioticagebruik wereldwijd niet afneemt, bestaat het risico dat we terugkeren naar een 'pre-antibioticatijdperk'." Zelfs routinematige ingrepen zouden weer levensbedreigend kunnen worden. Hij noemde specifiek keizersneden.

Het probleem kan niet alleen in Europa worden opgelost, zegt Annemarie Käsbohrer van het Bundesanstalt für Risikobewertung (BfR) in Berlijn: "Vanwege de wereldwijde verwevenheid zullen resistentieontwikkelingen in andere regio's in de wereld ook directe gevolgen hebben voor de situatie in Europa, met alle negatieve gevolgen van dien voor mens, dier en milieu."

RND/dpa