Iran vraagt ​​burgers WhatsApp te verwijderen: Kan Israël de berichtenapp gebruiken voor spionage?

Terwijl het conflict met Israël hevig is, heeft de Iraanse staatstelevisie burgers opgeroepen om de berichtendienst WhatsApp van hun telefoon te verwijderen . De zender beschuldigt het netwerk ervan informatie door te spelen aan de vijand.

Als het conflict in Oekraïne, de eerste hybride oorlog, ons één ding heeft geleerd, is het wel dat het niet meer is zoals voorheen, toen er alleen op militair niveau werd gevochten. Maar informatie is ook een uiterst belangrijk wapen.

"WhatsApp en Instagram verzamelen informatie over individuen en geven de zionistische vijand hun laatst bekende locatie en communicatie, gelabeld met hun namen", beweerde het staatsnetwerk dinsdag 17 juni, zonder bewijs te leveren voor deze beweringen.

Meta, het bedrijf achter de twee diensten, heeft gereageerd op deze beschuldigingen en ontkende deze snel. Het bedrijf beweert dat de end-to-end encryptie van WhatsApp voorkomt dat een tussenpersoon berichten kan lezen. Het bedrijf voegt eraan toe dat het "de precieze locatie van zijn gebruikers niet bijhoudt of openbare gegevens bijhoudt van wie met wie een bericht stuurt", en dat het ook "geen bulkinformatie aan de overheid verstrekt".

"We maken ons zorgen dat deze valse meldingen een excuus zijn om onze diensten te blokkeren op een moment dat mensen ze het hardst nodig hebben", aldus Meta in een verklaring. "Alle berichten die je via WhatsApp naar familie en vrienden stuurt, zijn end-to-end versleuteld. Dit betekent dat niemand, behalve de afzender en de ontvanger, toegang heeft tot die berichten, zelfs WhatsApp niet", voegde ze eraan toe.

Maar is het mogelijk dat een berichtendienst zo ondoordringbaar is? El Comercio nam contact op met Erick Iriarte, een advocaat gespecialiseerd in nieuwe technologieën en digitaal recht, om deze bewering te onderzoeken.

" Over het algemeen hebben alle platforms het potentieel voor achterdeurtjes – speciale toegangspunten die de beveiligingsmechanismen van de systemen kunnen omzeilen – of deze nu door hun makers zijn ontworpen of door anderen zijn ontdekt, zoals inlichtingendiensten en overheden, zonder dat de bedrijven die ze hebben ontwikkeld hiervan op de hoogte zijn", benadrukt de expert.

Een voorbeeld hiervan is wat Edward Snowden in 2013 onthulde, toen hij documenten deelde met journalisten waaruit bleek dat de Amerikaanse National Security Agency (NSA) verschillende achterdeurtjes had gevonden waarmee informatie werd verzameld zonder medeweten van de gebruikers en, in veel gevallen, de bedrijven achter de platforms.

Iriarte wijst erop dat het juist deze bezorgdheid om de veiligheid was die bedrijven zoals Meta, eigenaar van WhatsApp, ertoe bracht cryptografiegerelateerde opties te integreren, zoals end-to-end encryptie. Deze technologie maakt het moeilijk voor anderen dan de verzender en ontvanger om berichten te bekijken, en werd later gekopieerd door concurrenten zoals Telegram en Signal. De nieuwe zorg is echter niet langer hoe veilig de platforms zijn, maar welke overheden toegang hebben tot hun geheimen.

"Toen verschoof de vraag naar de oorsprong van de bedrijven, en in de huidige discussie zeggen ze: 'Dit zijn de beschikbare systemen, en je moet kiezen of je de Amerikanen, de Russen of de Chinezen toegang wilt geven tot de achterdeurtjes'", overweegt hij. "Dat was de discussie toen ze Huawei verboden hun apparatuur in de Verenigde Staten te verkopen, omdat ze het bedrijf ervan beschuldigden achterdeurtjes te hebben. Het is ook de dreiging die rond het sociale netwerk TikTok hangt."

Een soortgelijk antwoord kwam van Jorge Moreno León, een internationaal expert in cybersecurity en hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit van Lima. Hij noemde ook hoe de onthullingen van Snowden het bestaan ​​van achterdeurtjes op deze platforms onthulden, hoewel hij sceptisch was over het feit dat ze een grootschalig monitoringprogramma op de burgerbevolking uitvoeren.

" Ik betwijfel ten zeerste of Israël of de Verenigde Staten Iraanse burgers in de gaten houden op zoek naar informatie, omdat WhatsApp een veelgebruikt communicatiemiddel is geworden voor persoonlijke, zakelijke en educatieve doeleinden", zegt Moreno. "Ik heb de indruk dat de regering in Teheran vreest dat sociale media gebruikt zullen worden om groepen binnen Iran te organiseren, of het nu gaat om een ​​krachtiger reactie of om aan te dringen op vrede, wat het regime zou kunnen destabiliseren."

Hij wijst op verschillende precedenten, zoals Euromaidan (de protesten en rellen tegen het presidentschap) in Oekraïne tussen 2013 en 2014 of de Russische internetblokkades om de informatiestroom te controleren. " Dat laatste is een uiterste waar Teheran misschien niet naartoe wil, met het risico zwak en angstig over te komen ," overpeinst hij. "En hoewel het ook verboden zou kunnen worden, is de meest effectieve methode om de bevolking ervan te overtuigen WhatsApp niet te gebruiken, omdat het zogenaamd een hulpmiddel is voor vijand Israël om informatie te verkrijgen."

Op woensdag de 18e kondigde de Perzische staat aan dat het de internetbeperkingen in het land "tijdelijk" zou aanscherpen. Volgens de staat zou Israël het netwerk hebben omgeleid voor militaire doeleinden.

Jorge Moreno herinnert zich dat Iran het berichtenplatform WhatsApp al in 2022 verbood, toen het op grote schaal werd gebruikt door demonstranten die protesteerden tegen de dood van Mahsa Amini, een jonge Iraanse vrouw die stierf in hechtenis van de zedenpolitie omdat ze haar islamitische hoofddoek niet correct droeg. Destijds beschuldigde de regering groepen in ballingschap en "vijandige landen" ervan het platform te gebruiken om "onrust te zaaien en de nationale veiligheid van het land te bedreigen", en versoepelde deze maatregel pas maanden later.

Dit internetcensuurbeleid bleek ook zeer impopulair onder de Iraanse bevolking; 58% van hen was ertegen, volgens een studie van de denktank voor bestuur aan de Sharif Universiteit (Teheran), gepubliceerd in juli 2024 en geciteerd door DW in het Spaans. Het was ook ineffectief, aangezien 79% van de respondenten aangaf buitenlandse platforms te blijven gebruiken via VPN's, programma's waarmee de IP-adressen van gebruikers kunnen worden verborgen.

En hoewel het nog steeds onzeker is of er sprake is van een spionagecampagne van de Israëlische regering via WhatsApp, twijfelt Moreno er niet aan dat berichtendiensten een steeds belangrijkere rol spelen in conflicten , of ze nu worden gebruikt als communicatiekanalen of zelfs voor de coördinatie van militaire operaties, zoals die van de VS tegen de Houthi-rebellen in Jemen.

Hoewel het dus waarschijnlijker is dat spionnen in Israël geïnfiltreerd zijn, suggereert het ook dat zij via elektronische weg informatie verkrijgen.

" Als het conflict in Oekraïne, de eerste hybride oorlog, ons iets heeft geleerd, is het wel dat deze oorlogen niet meer zijn zoals vroeger, toen er uitsluitend op militair niveau werd gevochten. Informatie is ook een uiterst belangrijk wapen ", benadrukt Moreno. Deze variëren van psychologische operaties gericht op het manipuleren van het moreel van soldaten en de burgerbevolking tot het gebruik van achterdeurtjes om vertrouwelijke informatie te verkrijgen, zoals de locatie van hooggeplaatste wetenschappers of militairen.

"Uit de vrijgegeven foto's blijkt dat er precisieaanvallen zijn uitgevoerd op de slaapkamer van de Iraanse militaire leider, wat aantoont dat de Israëliërs zeker wisten waar hij was. Hetzelfde is gebeurd met de locatie van de Iraanse luchtverdediging en de verblijfplaats van sommige wetenschappers", zegt hij. " Dus hoewel het meer dan waarschijnlijk is dat Israël spionnen binnen heeft, suggereert het ook dat ze informatie via elektronische middelen verkrijgen ."

Erick Iriarte benadrukt dat tools als WhatsApp, Telegram, Signal en andere online berichtenplatforms weliswaar handig zijn omdat ze overal gebruikt kunnen worden, maar dat ze ook een tweesnijdend zwaard zijn en kwetsbaar voor controle door derden.

"Als ik een hoge ambtenaar ben die met vertrouwelijke informatie werkt, dan kan het gebruik van een niet-getest instrument betekenen dat ik geheimen aan iemand anders overdraag, en dat hoeft niet per se in een oorlogssituatie te zijn", merkt hij op.

"Als het voorzitterschap van de Raad van Ministers bijvoorbeeld een WhatsApp-, Telegram- of Signal-groep heeft, moet er rekening mee worden gehouden dat geen van deze bedrijven een kantoor in Peru heeft en dat hun belangen niet noodzakelijkerwijs overeenkomen met die van ons land. Laten we ook niet vergeten dat veel personderzoeken gebaseerd zijn op WhatsApp-gesprekken, wat bewijst dat informatie via een ongecontroleerd netwerk wordt verzonden."

Ondanks deze nadelen hebben veel Iraanse gebruikers weinig opties waarmee ze WhatsApp als communicatiemiddel kunnen vervangen, omdat het zo verweven is met hun dagelijks leven.

" Als WhatsApp wordt afgeschaft, verliezen de gebruikers een belangrijk communicatiemiddel met hun familie. Dat kan leiden tot onzekerheid, de verspreiding van geruchten en misinformatie", waarschuwt Moreno.

Het zou ook ineffectief kunnen blijken: Erick Iriarte herinnert zich een WhatsApp-blokkade die nog niet zo lang geleden in Brazilië plaatsvond vanwege een juridisch probleem.

"De eersten die klaagden, waren burgers en zelfs overheidsmedewerkers die dit platform ook voor hun werk gebruikten", zegt hij. "De gevolgen zullen vooral door gebruikers worden gevoeld, en hoewel het voor overheidsmedewerkers makkelijker is om het gebruik ervan te controleren – vergeet niet dat Alexa en andere apparaten in sommige Amerikaanse overheidskantoren verboden zijn – zal het moeilijker zijn om dit te bereiken bij gewone burgers, die zullen klagen."

Als WhatsApp zou worden afgeschaft, zouden gebruikers een belangrijk communicatiemiddel met hun familie verliezen. Dat kan tot onzekerheid leiden.

Wat betreft vervangers beschouwt hij Signal en Telegram als de beste alternatieven. Hoewel er ook de mogelijkheid is om iets lokaals te creëren, zou de ontwikkelings- en implementatietijd een enorme leegte in de Iraanse samenleving achterlaten en problemen opleveren bij het contacteren van familieleden die mogelijk in het buitenland zijn en niet hetzelfde platform gebruiken.

Dit zou ook leiden tot een proces dat de 'balkanisering' van het internet wordt genoemd, waarbij elk land zijn eigen WhatsApp, Instagram en Facebook heeft uit angst voor de buren . Daardoor zouden we een web ervaren dat weliswaar veiliger is, maar ook gefragmenteerd en kleiner. "Dat is een van de grootste discussies over het internet", benadrukt hij.