Salto bij Xib'alb'a verkent de Maya-kosmogonie door middel van het circus

Daniel López Aguilar

Krant La Jornada, zaterdag 2 augustus 2025, p. 4

Salto mortal al Xib'alb'a , een voorstelling van het gezelschap Tránsito Cinco Artes Escénicas, verkent de Maya-kosmogonie via de taal van het hedendaagse circus. De scène krijgt een ritueel karakter en het lichaam fungeert als een levende codex: elke acrobatische beweging is een symbool, elke wending een echo van de mythe.

Het verhaal, opgevoerd in het Nationaal Centrum voor de Kunsten (Cenart), begint met de afdaling van de tweeling Hunahpú en Ixbalanqué naar de onderwereld. Een reis vol sluwheid, opoffering en transformatie.

We verdiepen ons in archetypen, in de verbanden tussen personages, in thema's als schepping, dualiteit en dood , legt Jorge Díaz Mendoza, de regisseur van de productie, uit.

Van daaruit bekeken we hoe elk lichaam symboliek kon belichamen. Hoe een val kon spreken van wedergeboorte.

Een van de meest opvallende momenten vindt plaats tijdens de scène met het ophangende haar: de kunstenaar die Ixbalan voorstelt, die aan zijn haar hangt, opstaat, draait, vouwt en weer opstaat. Het fysieke risico ondersteunt een krachtige metafoor.

"Die sprong is geen truc ", voegde Díaz Mendoza eraan toe in een interview met La Jornada . "Het is een daad van geloof. De dood onder ogen zien om herboren te worden ."

De productie, onderdeel van de serie "Opera is pure storytelling... en theater en circus ook!", presenteert een onconventioneel verhaal. Woorden worden verweven met beelden, gebaren en lichaamsritme.

Jessica González speelt de verteller, een figuur geïnspireerd door de Ahk'ij, een spirituele Maya-gids. Haar stem vertelt niet alleen verhalen, maar roept ze ook op. Het is alsof ze met haar woorden daden oproept. Ze fungeert als een brug tussen de mythe en de kijker , benadrukte de regisseur. Het werk is er niet op gericht om passages uit de Popol Vuh letterlijk te illustreren; het probeert juist hun resonantie in het heden te activeren.

Het decor, opgevat als een symbolische ruimte en ver verwijderd van realisme, presenteert een veranderlijk terrein. "We wilden dat Xib'alb'a waargenomen zou worden in plaats van tentoongesteld," aldus Díaz.

We hebben een minimalistische ruimte ontworpen, vol symbolen, waarin elke structuur getransformeerd kan worden en een andere betekenis kan krijgen.

Ontwerper Guillermo Ortiz ontwikkelde de rekwisieten en circusinstrumenten die dit fysieke verhaal ondersteunen.

De belichting van Édgar Mora en de kostuums van Azucena Galicia creëren een dichte, mysterieuze sfeer. De originele muziek, gecomponeerd door Eduardo Martínez, verweeft percussie, vibrafoons en elektronische geluiden met pre-Spaanse resonanties. Deze combinatie creëert een sonische textuur die de actie op het podium begeleidt en de emotionele energie ervan accentueert.

De cast van Tránsito Cinco neemt meerdere rollen op zich. De uitdaging was om techniek om te zetten in een middel tot expressie. De sleutel is de emotie waarmee een nummer wordt uitgevoerd, het ritme en de intentie. "De acrobatiek moest spreken ", benadrukte Jorge Díaz Mendoza.

De dramaturgie schuwt lineaire progressie. Ze functioneert als een codex: fragmenten onthullen passages. Spelen, offers, beproevingen en metamorfoses volgen elkaar op als tekens die het mythische Meso-Amerikaanse universum oproepen. De voorstelling circuleert als een visueel aanbod.

Voor Tránsito Cinco is hedendaags circus een integrale taal. Een verdraaiing drukt het aanpassingsvermogen uit. De draai van het Cyr-wiel vat het idee van eeuwige tijd samen. Het lichaam vertelt, zoals steen of papier dat eerder deden.

Salto mortal al Xib'alb'a zal dit weekend zijn laatste twee voorstellingen geven in het Cenart Arts Theater (Río Churubusco 79, wijk Country Club), op 2 en 3 augustus om 13.30 uur.

▲ Effigy Vase II , olieverf. 2023. Foto met dank aan de kunstenaar .

Vrolijke MacMasters

Krant La Jornada, zaterdag 2 augustus 2025, p. 5

De Espacio Cultural Gallery in Oaxaca-stad toont het werk van schilder Demián Flores, dat samenviel met de opening van het Rufino Tamayo Museum voor Pre-Spaanse Kunst van Mexico in Oaxaca, 49 jaar geleden. Deze werken omvatten 12 lithografieën van oude Mexicaanse afgodsbeelden, die verwijzen naar de meer dan 1000 archeologische stukken die Tamayo schonk.

Deze lithografieën zijn gebaseerd op eenvoudige tekeningen van een deel van het keramiek uit de collectie, waarop Tamayo vervolgens een gekleurde beits aanbracht , merkt Demián op. Veel van de in het museum tentoongestelde voorwerpen hebben hun eigen unieke karakter . Voor zover de originele museografie, die nog steeds bewaard is gebleven, Tamayo's schilderijen nabootst, absorberen de kleurrijke nissen van het museum de kleuren eromheen en veranderen zo onze kijk op het werk.

Aangetrokken door Tamayo's grafische werk, nam Flores "hun inspiratie over om een enigszins academische, bijna archeologische tekening te maken van dezelfde Zapoteekse urnen, zowel afkomstig van de vindplaats in Oaxaca als van het Nationaal Museum voor Antropologie. Van deze urnen is Cocijo, de god van bliksem, regen, stormen, hagel, wolken, mist en dauw , een van de meest representatieve en relevante godheden binnen het Zapoteekse pantheon." Flores tekende persoonlijk op beide locaties.

Cocijo is de titel van de serie Flores die meer dan drie jaar geleden begon; een deel ervan is te zien in de Espacio Cultural de Oaxaca. De serie omvat 14 olieverfschilderijen in verschillende formaten, acht prenten en een keramisch werk. Eind 2023 exposeerde de kunstenaar een aantal van deze werken in zijn solotentoonstelling A flor de piel (Een bloem van huid) , de meest recente tentoonstelling van Galería Casa Lamm.

Flores had eerder gewerkt aan de figuur van Chaac, een Mayaversie van Cocijo , een werk dat een dialoog aanging met een werk over hetzelfde thema van de Franse kunstenaar Orlán, dat in 2024 werd tentoongesteld in het Museo de Arte Popular. Daaruit ontstond de Cocijo-serie, die een bijna archeologisch werk vereiste met de tekening van deze stukken , waarvan veel iconografische kenmerken te maken hebben met de vleermuis, de aarde, de lucht, de jaguar en de slang. Door deze afbeeldingen samen te voegen en een soort palimpsest te creëren – het zijn niet allemaal beeltenissen van Cocijo – realiseerde Flores zich dat de combinatie van deze iconografieën nieuwe betekenissen creëerde.

Nieuwe signifiers creëren

Op dat moment besloot hij de reeks tekeningen te verschuiven naar schilderkunst. Dit bracht hem ertoe te overwegen wat ik wilde doen met schilderen als een hedendaagse artistieke praktijk . Hij besloot dat dit zou betekenen dat hij schilderkunst vanuit haar eigen elementen zou herbekijken als een betekenisvolle vorm . Zo verving hij deze kleine lineaire tekeningen als een vorm van picturale structuur, en deze lijnen werden een drijfveer om schilderkunst te beschouwen: hoe de lijn de picturale ruimte kon bepalen .

Volgens Flores is Cocijo zijn meest picturale serie, hoewel, als je naar de schilderijen kijkt, het eigenlijk lijnen zijn die het visuele veld construeren . Hij was ook geïnteresseerd in het creëren van "een soort antipalimpsest, alsof je de elementen van de schilderkunst – lijn, kleur, ruimte – ontmantelt om tot bijna essentiële vormen te komen."

Een deel van de serie is ook te zien in Mexico-Stad, want de grafische stukken zijn gemaakt in de werkplaats La Imagen del Rinoceronte in het centrum van Tlalpan.

De werkplaats, onder leiding van graficus Humberto Valdez, is gratis toegankelijk voor jongeren die er werken en grafisch ontwerp leren. Dagelijks komen er zo'n 50 tot 60 jongeren, vertelt Flores, die er een portfolio van zes prenten maakte, waarvan hij de oplage doneerde zodat de opbrengst de aankoop van materialen kon ondersteunen.

De Cocijo- tentoonstelling is tot 15 augustus te zien in de Espacio Cultural de Oaxaca, Crespo 114, stad Oaxaca.

Latijnse pers

Krant La Jornada, zaterdag 2 augustus 2025, p. 5

New York. Het Metropolitan Museum of Art (Met) heeft aangekondigd dat er meer dan 200 originele stukken, waaronder sculpturen en artefacten, met afbeeldingen van de goden van het oude Egypte, in de instelling zullen worden tentoongesteld.

Vanaf 12 oktober verkent de tentoonstelling Divine Egypt de spiritualiteit en religieuze kunst van deze verre, maar aantrekkelijke en raadselachtige beschaving.

Er zullen spirituele representaties van deze godheden te zien zijn in tempels, heiligdommen en graven, evenals de instrumenten die hen dagelijks tot leven brachten in hun aanbidding, waardoor een verbinding ontstaat tussen de echte en de goddelijke wereld. De tentoongestelde werken variëren van monumentale beelden tot kleine, elegante beeldjes die 25 van de belangrijkste afgodsbeelden uit die tijd symboliseren, waaronder de god met de valkenkop Horus; de leeuwenkop Sakhmet; en de grote schepper voor de Egyptenaren, Ra, onder anderen.

De directeur van het museum, Max Hollein, merkte op dat de tentoonstelling de mooiste werken samenbrengt die zijn uitgeleend door enkele van 's werelds meest vooraanstaande instituten, waaronder het Fine Arts Museum in Boston, het Louvre in Parijs en de Ny Carlsberg Glyptotek in Kopenhagen. Meer dan 140 van die objecten zijn echter eigendom van het Met zelf, merkte hij op.

De galerie benadrukte dat een van de belangrijkste stukken een massief gouden beeld van de god Amon is, dat een replica van een goddelijke bark zal sieren, een type vaartuig dat de belangrijkste godheid van een tempel vervoerde.

Elk onderdeel van de tentoonstelling onderzoekt de manieren waarop de koningen en de bevolking van het oude Egypte hun goden herkenden en met hen omgingen. Het biedt een meeslepende kijk op het gedachtegoed en de spiritualiteit van een van de meest duurzame en geavanceerde beschavingen uit de geschiedenis.

De tentoonstelling benadrukt het diepe gevoel van continuïteit en vernieuwing waarmee de Egyptenaren de grote mysteries van leven en dood benaderden, waarbij ze hun antwoorden verankerden in de visuele en symbolische rijkdom van hun religieuze kunst, concludeerde het Met.