De spiraal draait sneller / Ricardo Ávila's analyse van de presidentiële retoriek en de gevolgen daarvan voor Colombia

Zelfs voor een regering die gekenmerkt wordt door onrust, zoals die van Gustavo Petro, was de week die vandaag eindigde bijzonder hectisch. Crises op zowel binnen- als buitenlands front zorgden ervoor dat de start van de tweede helft van het jaar nog complexer was dan het leek.

Niets hiervan was te voorzien eind juni, toen de regering de goedkeuring van de hervorming van de arbeidsmarkt en de vermeende overwinning van het pensioenhervormingsproces in het Huis van Afgevaardigden vierde. Nu beide initiatieven op de lange baan werden geschoven, leek dit een goed moment om het laatste jaar van de regering te plannen, te midden van de relatieve rust die het parlementaire reces met zich meebracht.

Het benutten van multilaterale afspraken om het tempo te veranderen, maakte deel uit van dat idee. Eind vorige maand gaf een verklaring van het Casa de Nariño aan dat de president van de Republiek vanaf afgelopen zaterdag, de 28e, een officiële reis zou ondernemen, met bezoeken aan Spanje en Frankrijk, terwijl Brazilië als volgende op de agenda stond.

Hoogtepunt van de reis over de Atlantische Oceaan was de deelname aan de Vierde Internationale Conferentie over Financiering voor Ontwikkeling, bijeengeroepen door de Verenigde Naties, die donderdag in Sevilla werd afgesloten. Gezien de aard van het evenement, met onder meer een diner met de koning en koningin, plenaire vergaderingen, forums en bilaterale ontmoetingen met enkele van de bijna 50 aanwezige staatshoofden en regeringsleiders, was het duidelijk dat Colombia een verschil wilde maken.

Dat was tenminste de impliciete boodschap toen de afgevaardigden het beursterrein betraden waar het evenement plaatsvond. In de eerste hoek van een reeks stands presenteerde ProColombia een grote display die het "land van schoonheid" promootte met foto's en documenten, gericht op potentiële investeerders en bezoekers.

Geen van deze uitnodigingen sprak natuurlijk over een dreigende apocalyps. Petro deed dat wel, en herhaalde met bekende retoriek dat het einde van de mensheid nabij is en dat het probleem van klimaatverandering nu verergerd wordt door kunstmatige intelligentie, omdat de een het leven zou uitroeien en de ander, zo dacht hij.

Hij sprak ook van een schijnvertoning op mondiaal niveau en haalde fel uit naar het Internationaal Monetair Fonds omdat het geen effectieve oplossingen bood. Hij stelde zelfs dat het afgeschaft moest worden als er geen verandering kwam. Maar wat bij sommige delegaties de meeste wenkbrauwen deed fronsen, was zijn bewering dat "in de machtige landen van Europa en de Verenigde Staten de meerderheid van de stemmen Ariërs is", wat uiteindelijk zijn wil oplegt.

Het ter sprake brengen van het zogenaamd superieure ras dat Adolf Hitler propageerde, hetzelfde ras dat de Holocaust en de nazi-agressie rechtvaardigde, is geen kleinigheid, vooral niet op het Oude Continent. De bewering dat blanken nog steeds doen wat ze willen met anderen, lokte heftige reacties uit tegen Europeanen, zoals bleek uit de reactie van de Fransman Emanuel Macron, die opriep tot "respect" tijdens een panel waarin de Colombiaanse president dezelfde argumenten herhaalde.

Het lijdt geen twijfel dat de verbale excessen van de huidige bewoner van Casa de Nariño de reden zijn dat het ministerie van Buitenlandse Zaken de Amerikaanse zaakgelastigde in Bogotá heeft teruggeroepen voor overleg. Naast de reactie in natura en het sturen van de ambassadeur in Washington, Daniel García-Peña, naar het land, is het onbetwistbaar dat deze dissonante woorden gevolgen hebben die zich vandaag de dag vertalen in een bekoelde relatie aan beide zijden van de Atlantische Oceaan.

Onder normalere omstandigheden zou een valse start van de president ertoe hebben geleid dat het ministerie van Buitenlandse Zaken probeerde de situatie in verschillende hoofdsteden te kalmeren. Maar nu het San Carlos Paleis leeg staat, is die taak onmogelijk, waardoor een groeiend gevoel van isolement in de lucht hangt.

Het klinkt misschien anekdotisch, maar de BRICS-top, bijeengeroepen in Rio de Janeiro door Lula da Silva, benadrukt de tegenslagen die onze diplomatie ondervindt. Na een last-minute afzegging van de presidentsverkiezingen zal Colombia vertegenwoordigd worden door zijn ambassadeur in Brasília, die zojuist is afgetreden.

Geconfronteerd met deze reeks blunders heeft de internationale pers haar pen gescherpt. Onlangs publiceerde het weekblad The Economist een scherp artikel over de regering van Gustavo Petro. En nu is het de beurt aan El País in Madrid, dat donderdag in een redactioneel artikel getiteld "Complot en Ontbinding" sprak van "een grillige regering, gekenmerkt door interne strubbelingen, tegenstrijdige beslissingen en een voortdurende afbrokkeling van het publieke vertrouwen."

Hoewel het onmogelijk was om de nieuwsstroom van vorige week te voorspellen, is wat er gebeurde niet geheel verrassend. Maandenlang voorspelden waarnemers dat de radicaliseringskaart vaker zou opduiken in een regering die het idee van consensus of het sluiten van overeenkomsten met tegenstanders al lang geleden heeft laten varen.

Binnen deze gedachtegang is het doel hetzelfde: de verkiezingen van 2026. Over het algemeen hangt elke actie van de uitvoerende macht af van wat er bij de stembus gebeurt, met een duidelijke nadruk op de parlementsverkiezingen in maart, waarin het Historisch Pact hoopt de meerderheid te behalen, of bij gebrek daaraan de op één na grootste. Een goed resultaat op die datum zal bepalend zijn voor verdere stappen om het aantal presidentskandidaten te bepalen.

Om dit te bereiken, is er een strategie die verder gaat dan het kopen van loyaliteit met publieke middelen. Een centrale doelstelling is dat Petro absolute dominantie behoudt in wat bekend staat als de 'nationale conversatie'. Hiervoor is een permanente aanwezigheid op sociale media vereist door continu mediagedreven evenementen te genereren.

Een deel van het doel is om de kern van Petrismo te voeden, die zonder veel poespas interpretaties accepteert die voor anderen absurd kunnen klinken. Met een steun van bijna 30 procent in de peilingen – afhankelijk van de huidige situatie – verdient deze electorale erfenis voortdurende aandacht.

Afgezien van het bovenstaande is er één belangrijke beperking. Zelfs als het staatshoofd los lijkt te staan ​​van wat zijn regering doet, heeft hij voldoende inzicht om te beseffen dat er niet veel voor te behalen valt. Problemen met de uitvoering, een hoog personeelsverloop en de discrepantie tussen beloften en prestaties zetten hem in een kwaad daglicht.

"Petro heeft de vraag nodig die kiezers zichzelf stellen wanneer ze aan de beurt zijn om te beslissen iets anders te zijn dan of ze meer van hetzelfde willen", zegt expert Héctor Riveros. "Als dit wordt gereduceerd tot een referendum over wat er is gedaan, zal de uitslag ongunstig zijn, en daar is hij duidelijk over", voegt hij eraan toe.

Daardoor ontstaat het alternatief om een ​​derde partij de schuld te geven, wat in informele termen neerkomt op het uitdragen van de boodschap "ze laten me niet toe" of "ze willen me ten val brengen". Dit discours kan worden verdiept door het internationale kapitalisme, of zelfs genoemde landen, te beschuldigen van samenzwering om de zaken te laten zoals ze zijn.

Ondertussen is de lijst met echte of vermeende tegenstanders op lokaal niveau lang en groeit. In tegenstelling tot de maatregelen die andere hoofdsteden kunnen nemen, is het voor burgers en bedrijven in het land veel moeilijker om een ​​regering te confronteren die op meerdere manieren iedereen die zich openlijk tegen haar verzet, kan intimideren of het zwijgen kan opleggen.

En er is altijd de mogelijkheid dat buitengewone omstandigheden de deur openen voor actie, zelfs als de crises geïnduceerd zijn, zoals gebeurde met de gezondheidscrisis. Daarom is de kans klein dat Casa de Nariño zijn uitspraken zal matigen, aangezien het vasthoudt aan de voetbalspreuk "de beste verdediging is de aanval".

De situatie wordt gekenmerkt door recente gebeurtenissen die zeer verontrustend zijn. De beruchte "tarimazo" in Medellín, waarbij een reeks veroordeelde criminelen het podium deelde met de hoogste autoriteit van het land , werd door velen geïnterpreteerd als een geweldsdreiging in plaats van een vredesaanbod aan groepen die buiten de wet staan.

Anderen benadrukken dat de geloofwaardigheid van het kiesstelsel in twijfel wordt getrokken. De meest bezorgde mensen beweren dat de basis wordt gelegd voor een ongefundeerde beschuldiging van de hoogste ambtelijke echelons, die erop gericht is de uitslag van de verkiezingen van volgend jaar in twijfel te trekken.

Ook de versterking van het hoge bestuur van de personen die de gematigden die tijdens de eerste termijn in het kabinet zaten volledig hebben verdreven, of de meer ideologisch gemotiveerde lijn van de tweede termijn, is geen onbelangrijke kwestie. De huidige machthebbers zijn onverschrokken bestuurders die zich niet laten afschrikken als het gaat om het bereiken van politieke overeenstemmingen, het zoeken naar juridische oplossingen of het bovenal laten gelden van de presidentiële wil.

Binnen zo'n complex panorama lijkt de economie geen reden tot bezorgdheid te geven. Wat de werkgelegenheid betreft, bleken de cijfers voor mei beter dan verwacht.

Wat de wisselkoers betreft: de dollar daalde vorige week weer onder de 4.000 pesos. De waarschuwingen over de verlaging van de kredietratings of het recente conflict met de regering-Trump lijken zich dus niet op die markt te laten gevoelen.

Onderhuids zijn de spanningen echter voelbaar. Gegevens over werkenden laten een zeker verlies aan dynamiek zien, samen met een trend naar meer informaliteit. De dollar heeft terrein verloren ten opzichte van de meeste valuta's, terwijl het renteverschil nog steeds gunstig is voor degenen die buitenlandse valuta invoeren om hun peso's rendabeler te maken.

Bovendien zijn er stormen op komst. Aan het einde van de eerste helft van het jaar bereikten de deposito's van de Nationale Schatkist bij de Centrale Bank van de Republiek opnieuw een historisch dieptepunt, ondanks het feit dat de kortlopende schuldposities ruim boven de norm lagen. Door de zwakke belastinginkomsten en de stijgende verplichtingen neemt de kans op een grote crisis met betrekking tot de nakoming van staatsverplichtingen toe.

Al deze elementen suggereren de vorming van een steeds verdergaande spiraal, aangewakkerd door overheidsretoriek. Zoals altijd bestaat het risico dat de machinerie uiteindelijk ontspoort, wat leidt tot oncontroleerbare verschijnselen die de levenskwaliteit van de Colombianen fundamenteel veranderen.

Terugkerend naar het redactioneel artikel in El País, werd de term "ontbinding" gebruikt om te verwijzen naar de stand van zaken binnen de uitvoerende macht. De Koninklijke Academie wijst erop dat het woord in kwestie correspondeert met de handeling van ontbinding, wat gedefinieerd wordt als "in de war brengen en verstoren", maar ook als "iemands humeur verstoren", "beschadigen, bederven of verslechteren", en zelfs, wanneer het om een ​​organisatie gaat, "corrupt raken of verrotten".

Geen van beide scenario's is wenselijk voor de Colombiaanse regering. Maar onder de huidige omstandigheden is het verstandig om op onze hoede te zijn om verrassingen te voorkomen in een steeds instabieler klimaat dat zeer zware stormen voorspelt die dichterbij zijn dan een paar maanden geleden voorspeld.