PLM-wet: Constitutionele Raad geeft groen licht

De lange PLM-saga is ten einde. De Constitutionele Raad heeft donderdag 7 augustus besloten de wet die gericht is op de hervorming van het gemeentelijk stemsysteem in Parijs, Lyon en Marseille niet te censureren. Acht maanden voor de volgende verkiezingen in deze steden kan de tekst nu definitief in werking treden en al in 2026 van toepassing zijn. De "wijze mannen" hadden echter half juli maar liefst drie bezwaren ontvangen van afgevaardigden van Groenen en Socialisten, en van senatoren van links en rechts, die deze hervorming, die was voorgesteld door Macronistisch afgevaardigde Sylvain Maillard, aanvochten.

Het doel van zijn wetsvoorstel, bekend als de "PLM", is een einde te maken aan de specifieke methode voor het kiezen van burgemeesters in de drie steden. Sinds 1982 stemmen kiezers in Parijs, Lyon en Marseille alleen in hun district of sector op een lijst van raadsleden. De gekozen functionarissen bovenaan de lijst hebben zitting in de districtsraad en de centrale gemeenteraad, die verantwoordelijk is voor de verkiezing van de burgemeester van de hele stad. Met de hervorming wordt dit systeem vervangen door een dubbele stemming, één voor districtsraadsleden en één voor centrale gemeenteraadsleden.

Hoewel dit nieuwe systeem, gebaseerd op het principe "één kiezer is één stem", door de voorstanders ervan als democratischer wordt beschouwd , viel het niet in de smaak bij veel gekozen politici – met name de Parijse Socialistische Partij, die het zag als een tekst die Rachida Dati aan de overwinning in de hoofdstad zou helpen. De tegenstanders probeerden de wet daarom bij de Constitutionele Raad te vernietigen. Daartoe voerden de drie beroepen die aan de Rue de Montpensier werden ingediend, verschillende gronden van ongrondwettelijkheid aan.

Eén daarvan op het formulier betrof de kosten van de hervorming, die de LR-rapporteur van de tekst in de Senaat, Lauriane Josende, had geraamd op 15 miljoen euro , "exclusief extra mandaatvergoedingen". Artikel 40 van de Grondwet bepaalt echter dat een wetsvoorstel de overheidsfinanciën niet mag verslechteren. Dit argument kon de Constitutionele Raad niet overtuigen, die oordeelde dat de organisatie van deze dubbele stemming "in geen geval de beheerslast zou overschrijden" en dat de stijging van de campagne- en mandaatuitgaven "noch direct noch zeker was".

Wat de inhoud betreft, waren critici van de PLM-wet met name van mening dat deze het beginsel van "eerlijk stemmen" ondermijnde. Door het aantal stembussen en stembiljetten te verdubbelen, vreesden de indieners dat de hervorming verwarring bij kiezers zou veroorzaken. De bezorgdheid was nog groter in Lyon, waar kiezers drie keer moeten stemmen om de twee gemeenteraden en de gemeenteraadsleden van Groot-Lyon te kiezen.

Ook hier verwierpen de "wijze mannen" het argument: "De bestreden bepalingen [...] stellen geen kiesregels vast die bijzonder complex zijn en worden bovendien gerechtvaardigd door het doel van algemeen belang, namelijk dat kiezers rechtstreeks op leden kunnen stemmen." Bovendien "zullen zij waarschijnlijk geen gevaar voor verwarring bij de kiezers opleveren" , aldus de instelling.

Bovendien, hoewel de PLM-wet het kiesstelsel van de gemeenten zou moeten standaardiseren, introduceert ze desondanks een verschil tussen de drie grote steden en de rest van Frankrijk. Overal krijgt de lijst die als eerste komt automatisch minstens 50% van de zetels in de gemeenteraad, wat een zekere stabiliteit garandeert. Maar de hervorming stelt deze bonus in Parijs, Lyon en Marseille vast op slechts 25%, wat het gewicht van de oppositie versterkt. Critici van de tekst waren daarom van mening dat deze "de gelijkheid van de politieke uiting van het kiesrecht van Parijzenaars, Lyonnais en Marseilles ten opzichte van die van kiezers in andere gemeenten" verstoorde, zoals de senatoren van de LR in hun oproep schreven.

De Constitutionele Raad verwerpt deze argumenten op dit punt en ziet democratische deugden in de PLM-wet. Hij is dan ook van mening dat de wet "het pluralisme van denk- en meningsstromingen bevordert, wat op zichzelf een doel van constitutionele waarde is" en dat het grotere aantal raadsleden in Parijs, Marseille en Lyon "binnen deze assemblees waarschijnlijk de vorming van politieke groeperingen en allianties zal aanmoedigen."

Tegenstanders waren ook van mening dat de tekst een risico inhoudt op devitalisering van de districten . Terwijl in de drie steden een derde van de gekozen districtsfunctionarissen ook in de centrale gemeenteraad zat en de burgemeester koos, is deze dubbele rol met de PLM-wet niet langer automatisch. Dit creëert een duidelijkere scheiding tussen de twee soorten raden. In hun beroep wezen de rechtse senatoren ook op de concurrentie en het "legitimiteitsconflict" dat deze dubbele verkiezing zou kunnen creëren tussen twee nu afzonderlijke bestuursorganen, die beide lokale bevoegdheden uitoefenen. De "wijze mannen" waren niet overtuigd en schreven dat de nieuwe wet "districtsraden niet machtigt om bevoegdheden uit te oefenen die ze niet hebben, noch om inbreuk te maken op die van de centrale raden" .

Na dit definitieve besluit van de Constitutionele Raad hebben tegenstanders van de PLM-wet geen enkel middel meer om deze terug te draaien. Ze moeten zich voorbereiden op de gemeenteraadsverkiezingen, die nog moeilijker beloven te worden dan verwacht. Dit geldt met name voor links, dat momenteel in alle drie de steden aan de macht is en waarvoor het oude kiesstelsel al meerdere malen gunstig is gebleken.