SMAK Museum viert de heruitvinding van de schilderkunst

De afgelopen twintig jaar heeft de schilderkunst wereldwijd een opmerkelijke renaissance doorgemaakt. Jonge kunstenaars vinden nieuwe manieren om het medium te gebruiken en ontwikkelen unieke stijlen. Schilderkunst speelt weer een hoofdrol, niet alleen in galerieën en op kunstbeurzen, waar het nog steeds de voorkeurstaal van de markt is, maar ook in openbare instellingen met tentoonstellingen die laten zien hoe schilderkunst nog steeds het favoriete expressiemiddel is voor veel kunstenaars, zowel mannen als vrouwen. De fysieke aanwezigheid ervan verzet zich krachtig tegen de toenemende abstractie van het digitale door een concrete aanwezigheid te bieden in een steeds virtuelere realiteit. In 2023 werd in de Triënnale van Milaan de tentoonstelling "Pittura italiana oggi", samengesteld door Damiano Gullì , opgevat als een grootschalig overzicht gewijd aan het hedendaagse panorama van de schilderkunst in Italië, met 120 kunstenaars geboren tussen 1960 en 2000, die elk werden uitgenodigd om een ​​werk te exposeren dat tussen 2020 en 2023 werd gecreëerd. Een soortgelijk observatiepunt is te vinden in de tentoonstelling " Schilderij na het schilderen. Een hedendaags overzicht uit België ", samengesteld door Tanja Boon, Ann Hoste, Sam Steverlynck, Philippe Van Cauteren, Liesje Vandenbroeck, tot 2 november in het SMAK museum in Gent, dat België kiest als zijn land van verkenning - een land met een lange en prestigieuze picturale traditie, van Jan van Eyck tot Michaël Borremans en Luc Tuymans - maar openstaat voor de bijdrage van kunstenaars van over de hele wereld: van de 74 aanwezigen in de tentoonstelling zijn velen niet in België geboren, maar wonen en werken er, een tentoonstelling die daarom een creativiteit die zijn oorsprong vindt in verre breedtegraden en die verschillende gevoeligheden en esthetica omvat.

«Voor de duivel, neem plaats!» 2012, door Kati Heck, olieverf op doek, 120 x 120 cm. Collectie Tim Van Laere, Antwerpen.

De curatoren zijn zich bewust van de zwaarte van de geschiedenis en hebben besloten hun blik te richten op de jongere generaties: de meeste kunstenaars zijn geboren in de jaren zeventig tot en met de jaren negentig. Voor sommigen zijn het al gevestigde namen, voor anderen is het hun eerste belangrijke verschijning in een instelling. Ook in dit geval zijn de meeste werken zeer recent, in de laatste twee jaar gemaakt, en de schilderijen zijn geordend volgens thematische kernen die variëren van de impact van het digitale tot een reflectie op identiteit. Sommige kunstenaars maken verhalende werken die ingaan op hun dagelijks leven, politieke en sociale kwesties, identiteit, gender en representatie. Anderen hanteren een meer abstracte of formalistische taal en onderzoeken de relatie met andere vormen van hedendaagse beeldvorming.

De tentoonstelling laat zien hoe verschillende kunstenaars zich bij de creatie van hun werken verzetten tegen de strikte afbakening van de schilderkunst op doek, maar verschillende materialen gebruiken. Het is een plaat marmer die Pieter Vermeersch (in Italië werkt hij bij P420, Bologna, de marmerwerken variëren van 9.000 tot 45.000 euro, de andere doeken van 18.000 tot 50.000 euro, de meer complexe doeken hebben een prijs tot 100.000 euro) kiest om te beschilderen, een plaat reflecterend glas dient als drager voor de kunstenares Carlotta Bailly-Borg, terwijl oude supermarktfolders worden gebruikt voor de schilderijen van Anne Van Boxelaere (van Fred & Ferry, Antwerpen, prijzen van ongeveer 2.800 tot 6.000 euro), die de schizofrene sociale systemen en de onderdrukkende ontwikkelingen in het dichtbevolkte en bebouwde België observeert. Natasja Mabesoone speelt met druktechnieken, de zeefdrukken uit de reeks «La Coiffure / Combing the Hair», die we op de vorige editie van miart zagen, zijn te koop bij Galerie Sofie Van de Velde, Antwerpen, vanaf 6.200 euro.

Ondanks de experimenten met visuele media en talen, is het nog steeds de schilderkunst op doek die de boventoon voert. Het eerste deel van de tentoonstelling toont werken die een dialoog aangaan met traditionele schildervormen en deze tegelijkertijd vernieuwen door middel van culturele en persoonlijke verwijzingen. Zo is er in «Doll» (2024) van de jonge Mae Dessauvage (geboren in 1994) een anime-achtig personage afgebeeld op de vier zijden van een miniatuur gotische kapel (van Tatjana Pieters, Gent, prijzen van 450 tot 3.000 euro voor kleine en middelgrote werken). Deze werken zijn geïnspireerd door zowel historische iconografie als haar eigen transgenderervaring en vormen een brug tussen middeleeuwse schilderkunst, postmoderne architectuur en hedendaagse strips.

Luís Lázaro Matos laat zich niet intimideren door het medium beeld en gebruikt elk mogelijk oppervlak om zijn werken te creëren. Bij SMAK creëert hij op locatie de installatie «Diplomatic Immunity (The Eurorats)» (2025), bestaande uit vijf werken op canvas, een tekst op de ramen en een grote muurschildering die de vlag van de Europese Unie voorstelt als een cirkel van spermatozoa. Met ironie en provocatie verwijst de kunstenaar naar het verhaal van József Szájer , een lid van het Europees Parlement voor de Hongaarse anti-LGBTQ+-partij Fidesz, die werd betrapt toen hij vluchtte van een 'homo-orgie' tijdens de Covid-lockdown. Matos transformeert hem in een rattenman die op emancipatiereis gaat naar het Middellandse Zeegebied (de kunstenaar werkt samen met Madragoa, Lissabon; zijn kleine en middelgrote werken kosten tussen de 2.000 en 11.000 euro). Humor maar ook provocatie in het werk «Madonna del Latte» van Monika Stricker (in Italië werkt ze met P420, Bologna en haar doeken kosten tussen de 5.000 en 15.000 euro). Dit werk maakt deel uit van een serie die draait om de opvatting dat de mannelijke figuur, die jarenlang werd geprezen als symbool van macht en viriliteit, aan het verzwakken is. Het lijkt alsof de fundamenten van het patriarchale gedachtegoed, dat eeuwenlang ook werd uitgebeeld in de kunst die als woordvoerder daarvan fungeerde, in twijfel worden getrokken. Tegelijkertijd zijn in de stillevens en portretten van Felix De Clercq de tijdloze thema's van isolatie en eenzaamheid terug te vinden. De opkomende Belgische kunstenaar (geboren in 1997), die in 2020 afstudeerde aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, schildert donkere en intieme binnenscènes, bevolkt door peinzende mannelijke figuren, die een gevoel van onthechting en introspectie overbrengen (bij Galerie Sofie Van de Velde variëren de prijzen van de werken op doek tussen de 6.000 en 10.000 euro, terwijl die op papier tussen de 3.000 en 5.000 euro kosten).