Uitstekende studies, de uitdagingen van het land en het beheer van zijn kwetsbaarheden

We publiceren de toespraak van Roberto Garofoli, voormalig ondersecretaris van het voorzitterschap van de raad, op de openingsdag van de rector van de Sant'Anna School voor Geavanceerde Studies in Pisa

Beste studenten van de Scuola Sant'Anna, jullie bereiden je voor om het land op duizend manieren te dienen: in onderzoek, in het onderwijs en in de bedrijven van ons land. Ik hoop dat jullie dit ook als ambtenaar niet zullen afwijzen. Jullie intelligentie, jullie schat aan kennis en de analytische vaardigheden die jullie hebben verworven, zouden zeer nuttig zijn om het Italiaanse institutionele systeem beter af te stemmen op de nieuwe taken en voortdurende uitdagingen die ons te wachten staan ​​in een wereld die steeds sneller verandert, helaas ten kwade op een aantal niet te verwaarlozen vlakken. ….

Nationale maatregelen alleen zijn natuurlijk niet voldoende. Soms is een Europese dimensie nodig, met een gemeenschappelijk beleid voor innovatie, industrie en defensie.

Aanzienlijk zijn inderdaad de gaten die heel Europa in de loop van decennia heeft opgebouwd, waarin het ook heeft kunnen profiteren van het zogenaamde vredesdividend, dankzij de openstelling van internationale markten, de mogelijkheid om zonder beperkingen te exporteren, om grondstoffen zonder obstakels te importeren, om goedkope energie te verkrijgen, om de verdediging ervan aan anderen te delegeren. Voorwaarden die in de nieuwe internationale context niet langer als vanzelfsprekend worden beschouwd.

Met name in de defensiesector kan het project van een eengemaakte Europese defensie, waarover al sinds de jaren vijftig wordt gesproken, niet langer wachten. Ideologisch verzet, de angst van individuele landen, de winsten van nationale industrieën: dit alles heeft al tot onaanvaardbare vertragingen geleid. Het grote probleem blijft de fragmentatie van de Europese uitgaven: de som van de militaire uitgaven van de individuele lidstaten van de Unie overtreft die van andere blokken, en toch is het resultaat een strategische zwakte. Geen autonome capaciteit voor interventie. Geen effectieve coördinatie. Geen herkenbare stem op het mondiale schaakbord.

Het is niet alleen een militair probleem. Het is in de eerste plaats een politiek probleem. Het ontbreken van een gemeenschappelijke defensie is een teken van Europa's onvolledigheid, van haar structurele kwetsbaarheid. Het is niet voldoende om een ​​munteenheid en een markt te hebben. Als we onze waarden, onze grenzen en onze burgers niet kunnen verdedigen, blijft de Unie een fragiele constructie.

De uitdagingen die de huidige radicale transformaties voor heel Europa vormen, overschaduwen echter niet de uitdagingen waar wij in ons land mee te maken krijgen.

Italië heeft in het Europese perspectief inderdaad onmiskenbare sterke punten (zo stond het in 2024 op de vierde plaats in de wereld qua exportvolume), maar het heeft de afgelopen decennia ook specifieke zwakheden vertoond.

Ook op nationaal niveau is nieuw beleid nodig, dat ontwikkeld moet worden op een termijn die niet op korte termijn is gericht. Alleen op die termijn kunnen we interventies plannen en vervolgens implementeren die nuttig zijn voor het behandelen en overwinnen van de typisch Italiaanse kwetsbaarheden.

De tijd van het beleid dat een land nodig heeft, valt niet altijd samen met de tijd van de politiek, en vaak ook niet met die van regeringen die gegrepen worden door noodsituaties, crises en zorgen. Ook in dit perspectief zouden een functionerend institutioneel systeem en solidere administratieve structuren de continuïteit van het structurele beleid dat Italië nodig heeft, kunnen bevorderen. Er zijn meerdere vertragingen.

…..

Naast de reeds genoemde aspecten – zoals de energiesector, de mate van waterverspreiding, het vermogen om investeringen aan te trekken, de administratieve efficiëntie, de digitalisering en de juridische procedures – is er ook op het gebied van onderwijsbeleid geen gebrek. Het leerniveau – gemiddeld genomen op Europees niveau tot en met de basisschool – daalt in het voortgezet onderwijs; de vele verschillen (sociaal, gender, territoriaal) worden niet kleiner, zoals blijkt uit de resultaten van leertoetsen en de schooluitvalcijfers, die in het Zuiden aanzienlijk hoger liggen.

Wat de universiteit betreft, is de Europese doelstelling van 45% afgestudeerden tussen 25 en 34 jaar ver weg. Iets meer dan 30% rondt het diploma af. Van de ongeveer 500.000 middelbare scholieren behaalt bovendien iets meer dan de helft een diploma: een zorgwekkend cijfer om ten minste twee redenen. Enerzijds is er geen degelijk hoger onderwijssysteem voor middelbare scholieren die geen diploma halen. Anderzijds zal dat startcijfer (500.000 middelbare scholieren) de komende jaren waarschijnlijk dalen: waren er in 2008 nog maar zo'n 576.000 geborenen, in 2023 waren het er nog maar 379.890.

We navigeren door scenario's die verworven zekerheden op de proef stellen. Het beheersen van deze kwetsbaarheden is niet eenvoudig.

Allereerst is het vermogen om problemen diepgaand te analyseren noodzakelijk.

In een beroemde passage zei Albert Einstein: "Als ik maar één uur had om de wereld te redden, zou ik 55 minuten besteden aan het definiëren van het probleem en 5 minuten aan het vinden van de oplossing."

Een les van groot belang in een communicatiesysteem dat geobsedeerd is door ‘directe resultaten’, in een wereld waarin het belang dat moet worden gehecht aan kennis, wijsheid en de technische waarde van de kwesties die moeten worden aangepakt, soms in twijfel wordt getrokken.

Zodra de analyse is afgerond, komt natuurlijk het moment van de beslissing.

Het nemen van een risico, zelfs als het een "berekend" risico is – zoals tijdens de pandemie werd gezegd over de "riskante" beslissing om scholen en onderwijsinstellingen te heropenen – is over het algemeen te verkiezen boven nietsdoen. Kennis, het vermogen om problemen te onderzoeken en te analyseren, moet hierbij gepaard gaan met een houding ten opzichte van beslissingen.

Het vermogen om beslissingen te nemen en de dosis moed die vandaag de dag hard nodig zijn als we nadenken over de toekomst van Italië en Europa.

Als ik tot een conclusie kom, zijn er veel redenen waarom het belangrijk is dat het institutionele systeem en de publieke apparaten weer efficiënter worden. Daarom kunnen uw vaardigheden en competenties van groot nut zijn.

Niet alleen het concurrentievermogen van het land staat op het spel, maar ook de democratische stabiliteit van het land.

Wantrouwen in instellingen (helaas hoog in Italië, zoals Istat aantoonde in een rapport van enkele jaren geleden) is volgens sommige studies een van de factoren die de zorgwekkende afname van democratische participatie rechtvaardigen. Dat wantrouwen is ten minste deels te wijten aan de perceptie van enkele inefficiënties in het institutionele en administratieve systeem.

Er bestaat ook een verband – niet causaal, maar statistisch – tussen zwakheden van het institutionele systeem en het verlies aan productiviteit en concurrentievermogen van het land, en tussen economische prestaties en abstentionisme. Dit verband is sterker onder mensen die niet in een welvarende toestand verkeren, met name wanneer zij geen vertrouwen meer hebben in het vermogen van de politiek en de instellingen om effectieve oplossingen te bieden voor moeilijkheden.

Natuurlijk zijn er talloze oorzaken voor de vlucht uit de verkiezingen. De efficiëntie van het institutionele systeem, de gezondheid van de economie en de stabiliteit van democratische systemen zijn echter niet los van elkaar te zien.

Tot slot: als u besluit om in een publieke instelling te werken, loopt u het risico fouten, teleurstellingen en zorgen te maken: besturen is complexer dan het lijkt. Het is noodzakelijk om vergelijking, contaminatie en interdisciplinariteit te cultiveren.

De kwaliteit van uw opleidingstraject, gecombineerd met de juiste hoeveelheid ervaring, nieuwsgierigheid en moed, zullen u – daar ben ik zeker van – in staat stellen om de kwaliteit van de analyses, evaluaties en beslissingen te garanderen die het land meer dan ooit nodig heeft.

Meer over deze onderwerpen: