Van het Rave-decreet tot Ilva: de regering van Meloni bereikt 100 decreetwetten

Honderd decreetwetten , een mooi rond getal voor de regering-Meloni sinds haar aantreden: 84 zijn daadwerkelijk wet geworden, vier worden omgezet en 12 zijn vervallen. Een maandelijks gemiddelde van 3,03 decreten per maand, in lijn met de regering-Draghi (3,07) en Conte bis (3,07), maar niet met Conte uno (1,69). De essentie van de afgelopen jaren is echter dat de "buitengewone gevallen van noodzaak en urgentie", zoals voorzien in de Grondwet zodat de regering - naast het Parlement - haar eigen wetgevende bevoegdheden kan uitoefenen, steeds talrijker worden.

Het begon met het bekende rave-decreet, gevangenissen, justitie en vaccinatieverplichtingen, ging verder met het veiligheidsdecreet, de Brug over de Straat of de wetsvoorstellen over gezondheid en belastingen, of over openbaar bestuur, sport en het jubileum, en eindigde met de laatste van afgelopen donderdag: één met dringende bepalingen over belastingzaken en de andere met dringende maatregelen ter ondersteuning van de productiesectoren, met name bepalingen over de voormalige Ilva.

Dergelijke wetten hebben onmiddellijke werking, dat wil zeggen vanaf hun publicatie in het Staatsblad, wat gemiddeld na 4,7 dagen gebeurt. Ze vervallen echter als ze niet binnen 60 dagen door de Kamers in wet worden omgezet, en het is dus alsof ze nooit hebben bestaan. Enkele voorbeelden van geannuleerde decreten? Het decreet Ex Ilva bis (januari 2025), het decreet over de reorganisatie van het onderwijssysteem (januari 2025), het decreet over veilige landen (oktober 2024), het decreet over brandstoffen en Marche (november 2022).

Openpolis heeft de beschikbare gegevens geanalyseerd en vastgesteld dat er tussen 1996 en nu in totaal 2853 wetten zijn goedgekeurd. Hiervan zijn 730 omzettingen van decreten (25,6 procent) en 979 ratificaties van internationale verdragen (34,3 procent). Dit betekent dat in de praktijk de meeste goedgekeurde wetten van buiten het parlement komen. In de meeste gevallen, en dit is het politieke feit van de laatste wetgevende macht, hebben de uitvoerende machten de decretenwetten niet gebruikt voor werkelijk buitengewone gebeurtenissen, maar eerder om snel programmapunten goed te keuren of in ieder geval om situaties van contingente politieke aard aan te pakken.

De kwestie lijkt het grootste deel van centrumrechts niet al te veel zorgen te baren: tijdens de volgende ministerraad, die vrijdagmiddag zou moeten plaatsvinden, zouden er nog drie decreten op tafel kunnen komen, respectievelijk voor het ministerie van Economie en Financiën, Sport en Universiteit. Toch schreef Kamervoorzitter Lorenzo Fontana in augustus vorig jaar een brief aan Giorgia Meloni om het "overmatige gebruik" van nooddecreten aan de kaak te stellen, omdat het gebruik ervan het parlement "degradeerde". Een analyse van Openpolis zes maanden geleden merkte op dat hierdoor "het risico bestaat dat we afglijden van een (tijdelijke) noodtoestand naar een (structurele) uitzonderingstoestand, zoals gedefinieerd in de academische wereld. Het monitoren en aanklagen van deze dynamiek is daarom van fundamenteel belang om het risico te voorkomen dat democratische systemen afglijden. Systemen waarvan we antwoorden verwachten in een zeer complexe internationale context zoals de huidige".