Na de uitbarsting werd Pompeii opnieuw bewoond: de stad werd een Romeinse 'favela'

Als je aan Pompeii denkt, zie je meteen beelden voor je van geplaveide straatjes, elegante domus, verfijnde mozaïeken en felgekleurde fresco's die in de tijd bevroren zijn. De uitbarsting van de Vesuvius in 79 n.Chr. veranderde de stad in een eeuwige stad, die in een oogwenk stilstond. Maar een recente archeologische ontdekking verandert de geschiedenis: Pompeii is na de ramp niet volledig verdwenen. Sommige overlevenden keerden terug om tussen de rokende ruïnes te wonen en transformeerden de stad in een geïmproviseerde nederzetting die in veel opzichten lijkt op een favela ante litteram.

Tegenwoordig staat het Archeologisch Park van Pompeii op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en trekt het jaarlijks miljoenen bezoekers die graag dwalen langs tempels, domus, theaters en intacte geplaveide straten. Het is een plek waar geschiedenis en archeologie samenkomen en getuigen van verhalen over pracht, tragedie en wedergeboorte.

De ontdekking die de geschiedenis herschrijft

Opgravingen op het Insula Meridionalis , in het zuidelijke deel van het Archeologisch Park, hebben onmiskenbare sporen van herbezetting na de uitbarsting aan het licht gebracht. Het gaat hierbij niet om overdadige reconstructies, maar om functionele aanpassingen: kamers op de bovenverdieping werden omgebouwd tot noodopvang, begane gronden werden omgebouwd tot kelders en werkruimtes werden uitgerust met ovens en molenstenen.

Archeologen spreken van een informele nederzetting, waar mensen in precaire omstandigheden leefden, zonder de infrastructuur en voorzieningen die kenmerkend zijn voor een Romeinse stad. Niet het ordelijke en welvarende Pompeii uit de keizertijd, maar een grijze en geïmproviseerde agglomeratie.

Volgens de directeur van de locatie, Gabriel Zuchtriegel , " ontstaat het Pompeii van na 1979 als een soort kampement, een favela tussen de nog steeds herkenbare ruïnes van de stad die het ooit was." Een krachtig beeld, dat het verhaal van ansichtkaarten doorbreekt en ons de realiteit laat zien van een plek die op een wanordelijke en veerkrachtige manier heeft overleefd.

Wie woonden er in het ‘nieuwe’ Pompeii?

We weten niet precies wie de inwoners van dit tweede Pompeii waren. Waarschijnlijk waren velen voormalige bewoners die alles verloren hadden en terugkeerden om de restanten terug te winnen of het omliggende land te bewerken. Anderen waren mogelijk migranten, ontheemden die de ruïnes zagen als een kans voor een goedkope nederzetting.

Er wordt ook gespeculeerd dat sommigen daar woonden om begraven waardevolle spullen te zoeken, een activiteit die mogelijk hun enige bron van inkomsten was in zo'n extreme omgeving. Het leven in dit haastig herbouwde Pompeii moet zwaar zijn geweest. De straten waren bedekt met puin, de gebouwen waren gedeeltelijk ingestort, het water en de baden werkten niet meer.

Een verhaal dat eeuwenlang heeft geduurd

In plaats van openbare fonteinen waren er geïmproviseerde waterreservoirs; in plaats van drukke markten waren er kleine huiselijke ruimtes waar brood werd gebakken of graan werd gemalen. Toch slaagde deze gemeenschap erin om te midden van het puin een eigen ritme te creëren, een fragiele maar reële dagelijkse routine, bestaande uit handarbeid, geïmproviseerde onderkomens en buurtrelaties.

Archeologisch onderzoek suggereert dat deze geïmproviseerde nederzetting geen voorbijgaande gebeurtenis was. De herbezetting van Pompeii duurde mogelijk tot de 5e eeuw, toen een nieuwe vulkaanuitbarsting, de zogenaamde Pollena-uitbarsting , leidde tot de definitieve verdwijning. Dit betekent dat Pompeii bijna vier eeuwen lang niet alleen een in de tijd "bevroren" plek was, maar ook een levendige plek , zij het aan de rand van de Romeinse samenleving.