Leverancier van geluk voor lezers

Ik heb alle boeken van Mendoza gelezen, sommige zelfs vier keer, uit professionele overwegingen, maar vooral ook uit plezier. Maar het zou voor mij lastig zijn om uit zijn bibliografie, die zo'n twintig romans bevat, de beste passages te selecteren. Misschien omdat het er zo veel zijn. Toch heb ik een zwak voor mensen die macht op de hak nemen. Neem bijvoorbeeld de passage uit De Stad der Wonderen waarin aan burgemeester Rius i Taulet een merkwaardige roeping wordt toegeschreven: “slechts twee dingen geven mij het gevoel dat ik een burgemeester ben (…) die ongebreideld geld uitgeeft en een schurk is.” Of die in Het avontuur van het damestoilet, waarin een gemeenteraadslid van Barcelona van rond de eeuwwisseling reflecteert: "We hebben net de ski's opgeborgen en nu moeten we het jacht klaarmaken. Gelukkig blijft de beurs stijgen terwijl wij ons rot krabben."

Lees ook

Wanneer men met een dergelijke mate van vleierij wordt geconfronteerd, komt de vraag automatisch op. Waarom blijft de institutionele macht de auteur uit Barcelona maar belonen? De gemeenteraad kende hem in 1987 de Ciutat de Barcelona-prijs toe. De Generalitat (Catalaanse regering) kende hem in 2013 de Nationale Cultuurprijs toe. Het Ministerie van Cultuur kende hem in 2016 de Cervantes-prijs toe. En de Stichting Prinses van Asturië kende hem gisteren de gelijknamige prijs in de categorie Literatuur toe, wat overigens 50 jaar geleden markeert dat Mendoza in 1975 debuteerde met De waarheid over de zaak-Savolta ...

De magie van Mendoza schuilt in het omzetten van zijn passie voor schrijven in leesplezier.

Het antwoord op deze vraag kan worden samengevat in een van de ideeën van de jury van de Prinses van Asturiëprijs: "Om lezers blij te maken." Ik kan bevestigen dat dit zo is. Toen La Vanguardia in november 2023 onthulde dat Mendoza een stilte van drie jaar zou verbreken en een nieuwe titel zou publiceren – Three Enigmas for the Organization (2024) – werd de website van de krant overspoeld met reacties. Voor het eerst straalden ze geen gal uit en gaven ze geen scherpe kritiek en andere Cainite-uitingen door die de netwerken verduisteren, maar integendeel, uitingen van tevredenheid en dankbaarheid van lezers jegens een auteur die hen meer troost had geboden, hun een hele fijne tijd had bezorgd en hen zelfs had geholpen in tijden van depressie of tegenspoed.

Dan rijst de vraag: hoe bereik je dat? Hier is het antwoord iets complexer. We zouden deze vraag kunnen beginnen te beantwoorden door te zeggen dat in Mendoza, een fervent lezer, talrijke literaire tradities samenkomen: van de Spaanse Gouden Eeuw tot meer of minder experimentele auteurs als Donald Barthelme, via Cervantes of Shakespeare, via de schrijvers uit 1898 met Pío Baroja of Ramón del Valle-Inclán aan het hoofd, of via anderen uit de Angelsaksische sfeer zoals Charles Dickens of Samuel Beckett. Mendoza heeft van al deze mensen geleerd en heeft geleerd deze te combineren met straattaal, die hij hier en daar heeft opgepikt. Zo ontstond een rijk proza ​​dat de meest culturele mensen aanspreekt, zonder discriminatie ten opzichte van de minder beschaafde mensen. En omgekeerd.

Een gevolg van deze diversiteit aan leesinteresses is zijn polyfone proza, waarin stijlfragmenten uit diverse hoeken worden samengebracht en vermengd, die Mendoza met de nodige vaardigheid aan elkaar weet te naaien, zodat de naden onzichtbaar zijn. Een werkelijk uniek talent en ongetwijfeld een hefboom voor succes, dat in zijn geval evenzeer, en parallel daaraan, geldt voor het publiek en de critici. Nog een zeldzame prestatie.

Dit alles wordt op smaak gebracht met veel humor. Gisteren nog kreeg Mendoza de gelegenheid om openlijk zijn voorliefde voor humor te uiten. Sommigen associëren dit met zijn zogenaamde 'kleine' romans – die van de krankzinnige detective Ceferino bijvoorbeeld – maar in meerdere of mindere mate is deze humor in al zijn titels terug te vinden, en dat is bijvoorbeeld duidelijk te zien in La Cité des Marvels .

Een nieuw bewijs voor zijn voorliefde voor fusies (van spraak, tonen en registers): deze humor wordt vaak vermengd met rake bespiegelingen over de menselijke conditie, waardoor de lezer die in de vorige alinea nog moest lachen om een ​​grap, kan fronsen, enzovoort, in een slapeloze nacht.

Tijdens de persconferentie die hij gisteren gaf, reageerde Mendoza, hees en brabbelend, de lof van de jury – "een brenger van geluk voor lezers" – door te zeggen dat hij "zijn leven had gewijd aan schrijven, wat ik het liefste doe, en aan lui zijn, en nu krijg ik daar een prijs voor, terwijl ik juist een brenger van geluk voor mezelf was."

Dat is de magie van Mendoza: zijn passie voor schrijven omzetten in een bron van plezier voor de lezer.