Wat is (niet) politiek gendergeweld?

Het concept 'politiek gendergeweld' (PGV) ontstond in 2000 naar aanleiding van een klacht van Boliviaanse raadsvrouwen tegen de intimidatie en het geweld van politieke actoren die hen tot aftreden wilden dwingen. In Mexico werd het bijna tien jaar geleden geïntroduceerd in het kiesstelsel om de patriarchale praktijk te beschrijven van het marginaliseren van vrouwen in politieke processen door middel van intimidatie, diskwalificatie of stigmatisering op basis van hun geslacht. In 2025 bevinden we ons in een absurde situatie waarin deze term, bedacht om het recht van vrouwen op inhoudelijke gelijkheid in de politieke sfeer te verdedigen, wordt gebruikt om kritische uitingen het zwijgen op te leggen die niets te maken hebben met ongelijke machtsverhoudingen of noodzakelijkerwijs met het geslacht van de bekritiseerde persoon.

In 2017 publiceerde de TEPJF (National Electoral Tribunal of the Judiciary) het eerste protocol om dit fenomeen in de electorale context aan te pakken, en in 2020 keurde het Congres de classificatie en bestraffing ervan goed. Sindsdien is deze misdaad opgenomen in federale en lokale wetgeving om non-discriminatie, pariteit en gelijkheid te garanderen in verkiezingsprocessen (wanneer genderquota niet voldoende waren) en in het politieke leven in het algemeen. Volgens het Protocol (herdrukt door het INE op de pagina "Politiek Geweld. Kernbegrippen") omvat "politiek geweld tegen vrouwen alle handelingen of omissies van individuen, ambtenaren of ambtenaren die gericht zijn tegen een vrouw omdat zij een vrouw is (op basis van geslacht), een gedifferentieerde impact op haar hebben, of haar onevenredig treffen, met als doel of resultaat haar politieke en kiesrechten, waaronder de uitoefening van haar ambt, te ondermijnen of teniet te doen. Politiek geweld tegen vrouwen kan onder andere fysiek, psychologisch, symbolisch, seksueel, eigendoms-, economisch of vrouwenmoordgeweld omvatten" (TEPJF, 2017). In tegenstelling tot de oorspronkelijke definitie, die primair betrekking had op overheidsagenten of politieke partijen en de media omvatte, is deze nu uitgebreid naar burgers.

Hoewel mannen en vrouwen in een land met een machotraditie zoals Mexico genderstereotypen kunnen aanhangen, ongelijke machtsverhoudingen tegenover vrouwen kunnen misbruiken, simpelweg omdat ze vrouw zijn, of hun toevlucht kunnen nemen tot geweld om hen te schaden, komt niet elke beschuldiging of gewelddaad tegen een kandidaat of ambtenaar voort uit haar status als vrouw, noch is elke klacht ongegrond. De recente beschuldigingen van huiselijk geweld tegen een journalist en een burger, of de bescherming van een gouverneur tegen mediakritiek, kunnen niet, zoals beweerd, door dit concept worden gerechtvaardigd. Als het al zorgwekkend is dat functionarissen of kandidaten zich tot de rechterlijke macht wenden om zich te verdedigen tegen wat zij als "agressie" beschouwen, is het alarmerend dat rechters en rechtbanken dit onderschrijven, terwijl ze juist onderscheid zouden moeten maken tussen het lijden onder misbruik in een ongelijke relatie en het misbruiken van macht (symbolisch, politiek, persoonlijk), of tussen oordelen vanuit een genderperspectief en het bevorderen van censuur.

Taal evolueert, net als de werkelijkheid. GBV moet nu bijvoorbeeld ook digitaal geweld omvatten. Het uitbreiden van de toepassing ervan om machthebbers te beschermen tegen kritiek of aanklachten, zelfs grove, of om de verspreiding van informatie die nuttig zou kunnen zijn voor burgers te voorkomen, komt neer op het manipuleren van de betekenis van concepten en ze zo verzwakken.

Als kritiek op een vrouwelijke ambtenaar, verwijzend naar een persoonlijke relatie, een gebrek, een misstap of een ondeugd, als huiselijk geweld wordt beschouwd, hoe gaan we dan intimidatie, seksueel geweld, bedreigingen of bezuinigingen omschrijven die de campagnes of de goede prestaties van (potentiële) kandidaten of functionarissen belemmeren? Als huiselijk geweld een instrument van censuur door de macht wordt, wie garandeert dan de vrijheid van meningsuiting, verantwoordingsplicht of transparantie in de politiek? Is elke vrouwelijke ambtenaar nu onaantastbaar?

In een democratie (zelfs een gebrekkige) zijn censuur en vernedering van kritische stemmen gevaarlijk en onaanvaardbaar.