41% van de Spanjaarden gelooft dat overheden virussen hebben ontwikkeld om hun vrijheid te controleren.

41,6% van de Spanjaarden zegt dat virussen in overheidslaboratoria zijn geproduceerd om hun vrijheid te controleren; 33,3% gelooft dat er een medicijn tegen kanker bestaat, maar dat dit om commerciële redenen voor het publiek verborgen wordt gehouden; en 24,5% gelooft dat de overheid de relatie tussen vaccins en autisme probeert te verhullen. Dit blijkt uit de meest recente enquête naar de sociale perceptie van wetenschap en technologie uit 2024 , die woensdag is gepubliceerd door de Spaanse Stichting voor Wetenschap en Technologie (FECYT).

In het onderzoek werd een reeks complottheorieën over vaccins en andere wetenschappelijke ontwikkelingen gepresenteerd om de mate waarin dit onder het publiek leeft, in kaart te brengen.

De twee stellingen die verband houden met wantrouwen jegens bedrijven vanwege hun economische belangen kregen de meeste steun. Zo gelooft meer dan de helft van de bevolking (56,6%) dat er voor problemen zoals vervuiling en klimaatverandering al technische oplossingen bestaan, maar dat sterke economische belangen de implementatie ervan verhinderen. Bovendien gelooft 50,1% dat farmaceutische bedrijven de gevaren van vaccins verdoezelen. Dit percentage is verdubbeld sinds de enquête van 2020, toen de COVID-pandemie toesloeg, en 24% uitte dit wantrouwen.

Bij analyse van de invloed van andere variabelen is het duidelijk dat opleidingsniveau en sociaaleconomische status een sleutelrol spelen in de acceptatie van complottheorieën. Naarmate deze niveaus toenemen, neemt de mate van instemming met deze overtuigingen af. Deze trend is anders bij de bewering dat farmaceutische bedrijven de gevaren van vaccins verhullen, die door een aanzienlijk deel van de bevolking wordt gedeeld, ongeacht opleidingsniveau of economische status.

Vergeleken met de gegevens uit de vorige golf (2022) is er een aanzienlijke stijging te zien in het aantal mensen dat het ermee eens is dat de overheid de relatie tussen vaccins en autisme probeert te verbergen (30% in 2022 vergeleken met 50,1% in 2024).

Interesse en vertrouwen in de wetenschap

De resultaten van de enquête, uitgevoerd op basis van 4.521 interviews, verdeeld over autonome gemeenschappen en habitatgrootte, laten zien dat de meerderheid van de burgers geïnteresseerd is in wetenschappelijke onderwerpen, met een hoog vertrouwen in onderzoek , maar ook tekenen van stagnatie en tegenstrijdigheid in enkele belangrijke attitudes. De interesse in wetenschap en technologie heeft een lichte spontane opleving gekend (13,2% in 2024; 12,3% in 2022), waarmee het herstel in 2022 wordt geconsolideerd na de daling in 2020.

Als het gaat om media die informatie verstrekken over wetenschap en technologie, is televisie het meest genoemde kanaal (47,3%), hoewel sociale media en online videoplatforms zoals YouTube en TikTok terrein winnen (respectievelijk 38,5% en 31,9%), vooral onder jongeren.

De perceptie van de ontvangen wetenschappelijke informatie is ambivalent. Terwijl een meerderheid vindt dat deze positief (85%), waar (69,5%) en begrijpelijk (68,5%) wordt gepresenteerd, vinden sommigen deze oppervlakkig (66,6%) en onvoldoende (80,2%).

Spaanse burgers vertrouwen de wetenschap, maar willen dat die dichter bij de burger staat. Het vertrouwen in onderzoek is hoog (4,09 van de 5). Ook in wetenschappers is er veel vertrouwen, maar slechts 37,2% gelooft dat ze rekening houden met het publiek of de resultaten van hun werk adequaat rapporteren (36,3%).

Wat betreft specifieke toepassingen worden die met betrekking tot gezondheid (70,6%) en de kwaliteit van leven in de samenleving (54,8%) het hoogst gewaardeerd. In het geval van klimaatverandering is er een dominante positie, namelijk een wankel vertrouwen in het institutionele vermogen om eerlijk en effectief te handelen. De meerderheid van de bevolking (81,4%) erkent dat dit een ernstig probleem is en 69,7% schrijft de oorzaak ervan toe aan menselijk handelen.

Toch bestaat het vermoeden (56,6%) dat economische belangen de reeds beschikbare technische oplossingen blokkeren, hetgeen een wantrouwen jegens klimaatactie door bedrijven weerspiegelt.

Burgers zijn verdeeld over de mogelijke impact van de ecologische transitie op hun leven: 39,1% gelooft dat hun leven zal verbeteren en 30% denkt dat er nieuwe banen zullen ontstaan. Er is behoefte aan een rechtvaardige verdeling, zodat de kosten niet bij de meest kwetsbaren terechtkomen (zoals 29,9% denkt).

Bezorgdheid over AI

Wat kunstmatige intelligentie (AI) betreft, heerst er een ambivalente houding. Enerzijds is er een breed enthousiasme onder burgers voor AI, met een hoge gebruiksgraad (meer dan 80%) en erkenning van de voordelen ervan.

Aan de andere kant heerst er, ondanks het dagelijkse gebruik van deze technologieën, wantrouwen over de potentiële risico's en ontstaan ​​er diverse zorgen. Veel mensen weten niet hoe ze daadwerkelijk werken en uiten hun bezorgdheid over de beveiliging van persoonsgegevens (42,4%), een overmatig vertrouwen in hun gegevens (32,6%) en het toegenomen toezicht door overheden (28,9%) en bedrijven (16,7%).

Een andere zorg betreft de mogelijke impact op de werkgelegenheid. Zeven op de tien mensen geloven dat AI de komende tien jaar hun werktaken gedeeltelijk of volledig zal vervangen.

AI wordt tegelijkertijd gezien als een hulpmiddel en als een bedreiging voor de vervanging ervan. Daarbij komt nog eens een gevoel van regelgevingsvacuüm, waarbij geen enkele instelling voldoende maatschappelijke steun heeft om het beheer van deze technologieën op zich te nemen. 34,4% steunt internationale organisaties, 30,9% steunt de wetenschappelijke gemeenschap en 23% steunt overheden. Nog eens 16,9% noemt zelfs de technologiebedrijven zelf.

De studie concludeert dat burgers kennis niet afwijzen, maar eisen dat deze gericht is op het algemeen belang, dat deze niet wordt gegrepen door specifieke belangen en dat deze aansluit bij de maatschappij als geheel. De meerderheid is van mening dat de stand van de wetenschap in Spanje nog steeds achterloopt op het Europese gemiddelde (65,5%).

"Burgers waarderen wetenschap, hebben er behoefte aan en vertrouwen erin, maar ze eisen ook grotere institutionele samenhang, betere communicatie en effectievere integratie van de sociale, ethische en politieke dimensies van wetenschappelijke kennis", aldus het document.