Woedend of minimalistisch, het gebaar van abstracte fotografie bij de Larivière Foundation

De mogelijkheid die fotografie behoudt ten opzichte van wat wordt vastgelegd als iets bestaands – een duidelijk knooppunt binnen wat het apparaat voorstelt – wordt bepaald door de focus. Dit gebeurt al enkele decennia op een belangrijk vlak. Door de fotografische bewerking die ontstaat door het scherpstellen, worden delen van de vastgelegde realiteit verkregen die als een kunstwerk op zichzelf staan ​​en weerspiegelen wat het oog van de auteur ziet in wat hij of zij ziet.

Maar de tentoonstelling Photographic Abstractions , die te zien is bij de Larivière Foundation , samengesteld door Alexis Fabry en met een zeer suggestief tentoonstellingsontwerp van Juan Lo Bianco , toont de andere knoop die de term 'abstract' in relatie tot fotografie aankaart. Hierbij wordt geëxperimenteerd met een proces waarbij zowel gebruik wordt gemaakt van lichtgevoelige emulsie, die door verschillende chemische factoren kan worden gemodificeerd, als van foto's die direct worden 'gekopieerd' wanneer ze tussen het licht en een lichtgevoelige plaat worden gelegd.

De reden voor deze inperking binnen een collectie van meer dan 400 fotografen heeft te maken met het gebruik van het zelfstandig naamwoord dat de titel draagt. Dat komt duidelijk naar voren in de woorden van de conservator. "De tentoonstelling wisselt vrijelijk, afhankelijk van de voorkeuren van Jean-Louis Larivière , tussen twee van zijn inspiratiebronnen: enerzijds informalisme en abstract expressionisme en anderzijds de geometrieën van het koude Amerika", aldus Fabry, een vriend van de verzamelaar en oprichter van de ruimte in La Boca, met wie hij een passie voor fotografie deelt.

Jean-Louis vindt niet dat abstracte fotografie een belangrijke plaats inneemt in het totale corpus, maar "het is zeker aanwezig en dat al vanaf het allereerste begin van de collectie", zegt hij over de eerste tentoonstelling van de stichting in 2022. "Ik zag een kans om fotografisch materiaal te tonen dat sterk verschilde van en complementair was aan de materialen die te zien waren in de dichtbevolkte Dreams of Spider Woman . Het waren radicale materialen, aangewakkerd door experimenten, net als veel van de werken in de openingstentoonstelling."

Zo vinden we in Photographic Abstractions, een studierichting binnen de collectie van Latijns-Amerikaanse auteurs, onder andere León Ferrari en Julio Le Parc, die voor hun werk doorgaans andere middelen gebruikten. Ook zijn er interessante variaties te vinden op het werk van Sameer Makarius en de Colombiaan Jorge Ortiz . Deze variaties staan ​​dicht bij de picturale abstractie, die gebaseerd is op experimenten en waarbij de camera niet langer van belang is, maar zich concentreert op het fotografische proces en de vrijheid die het laboratorium met zich meebrengt.

Onder degenen die met deze benadering knipsels produceren, vallen de Argentijnse kunstenaars Andrea Ostera , Jorge Roiger en Facundo de Zuviría op. Zij wijzen op de geometrische substantie of formele harmonie van een architectuur die getekend lijkt. Juan Travnik en de Colombiaan Santiago Rebolledo vallen op doordat ze de overblijfselen hebben vastgelegd, de sporen die op de muren zijn achtergelaten waar iets is gebeurd, maar die nauwelijks een subtiele aanwezigheid vormen.

Víctor Robledo en Geraldo de Barrios , de eerste Colombiaan en de tweede Braziliaan, gebruiken het raam als bemiddelaar tussen twee visies. Deze variëren van wat het licht reflecteert in de hoek van een hangend glaswerk tot wat dat pseudo-scherm wegsnijdt, waardoor iets eenvoudigs en tegelijkertijd merkwaardigs wordt onthuld, met draden die bijna functioneren als zwarte lijnen.

De Chileen Cristián Silva-Avária knipt totdat hij een picturale abstractie à la Mark Rotko bereikt, en de Colombiaan Fernell Franco, die vorig jaar een interessante solotentoonstelling had , laat door de lukrake bewerking van de kopie, die hij aan de barre regen onderwerpt, vrijwel niets meer van wat hij heeft vastgelegd.

Een ander punt in Fabry's tekst heeft betrekking op een bepaalde oorsprong van de manier waarop fotografen documenteren. Hij stelt dat "de muren van Amerika, weggevreten door salpeter, gekneusd door impact, of vol levendige kleuren, een onuitputtelijk onderwerp zijn geweest voor veel fotografen. Maar een groeiend aantal kunstenaars heeft ervoor gekozen om de fotografische registratie achter zich te laten en te vervangen door een directe confrontatie met lichtgevoelig papier, zowel binnen als buiten de donkere kamer. Het gebaar verraadt woede , is soms expressief, maar sinds de jaren 2000 is het vaker wel dan niet minutieus minimalistisch."

Om de omvang van deze collectie beter te begrijpen, spraken we met Jean-Louis Larivière over het concept 'Latijns-Amerikaanse fotografie' en hoe lang dit al wordt gebruikt.

"Het begrip Latijns-Amerikaanse fotografie werd naar mijn mening geconsolideerd sinds eind jaren zeventig, na het eerste Latijns-Amerikaanse fotografiecolloquium genaamd Hecho en Latinoamérica (Made in Latin America). Deze bijeenkomst was cruciaal! Onderzoekers, curatoren en vooral fotografen uit heel Latijns-Amerika werden uitgenodigd. Het evenement was baanbrekend, zowel omdat het het concept van Latijns-Amerikaanse fotografie vastlegde als vanwege de ruimere definitie van het begrip fotografie zelf, die met name door bepaalde Mexicaanse kunstenaars werd bepleit. We bevinden ons in Mexico aan het eind van de jaren zeventig, en de experimenten van avant-gardegroepen zoals Suma of Peyote y la Compañía, om er maar een paar te noemen, die speelden met het begrip fotografie, anonieme foto's toe-eigenden en alternatieve media zoals fotokopiëren verkenden, zijn aanwezig in het colloquium."

Gezien het feit dat "veel fotografen op het continent autodidact zijn, weegt de canon minder zwaar op hen en staan ​​ze bijzonder open voor experimenten, voor een soort formeel radicalisme. Twee jaar later, in 1981, organiseerde het altijd baanbrekende colloquium een ​​tentoonstelling gewijd aan fotoboeken van Latijns-Amerikaanse auteurs, die het onmiskenbare belang van het boek, en met name het fotoboek, belichtte." Het is interessant om dit feit te kennen om de passie voor het verzamelen en publiceren van foto's van ons continent te begrijpen, maar ook dit andere aspect dat naar voren komt in het gesprek met Larivière.

Als er een onderscheidend kenmerk is van de Latijns-Amerikaanse fotografie, dan zou ik dat plaatsen in de porositeit tussen hoge cultuur en populaire cultuur . Naast de context van geweld waarin de fotograaf zich beweegt en die zijn werk beïnvloedt. Deze porositeit was een zenuwslopende factor in de openingstentoonstelling van de stichting. Net als Manuel Puig in zijn werk, was het de bedoeling van de collectieve tentoonstelling om stemmen en registers te combineren, te kruisen en te vermengen die de grenzen tussen het populaire en het gecultiveerde, of tussen het nadrukkelijke onderscheid tussen een massacultuur die met kitsch werkt, de kitschigheid van sentimentele soapseries of B-films, en de canon en glamour van het traditionele classicisme, doorbraken.

Het is fascinerend om enkele sleutels te vinden die ons definiëren en die voortkomen uit wat kunst in haar oudste functie vertegenwoordigt , namelijk antropologie. Terwijl we unieke werken zien, vergroten de onderliggende aspecten van deze producties onze herkenning binnen een cultuur aanzienlijk.

Deelnemende kunstenaars: Rómulo Aguerre | Geraldo de Barros | Lazarus White | Johanna Calle | David Consuegra | Martín Chambi | Leon Ferrari | Fernell Franco | Billy Hare | Jorge Heredia | Beatriz Jaramillo | Agustín Jiménez | Julio Le Parc | Pablo López Luz | Sameer Makarius | Raúl Martínez | Jorge Ortiz | Andrea Ostera | Santiago Rebolledo | Victor Robledo | Jorge Roiger | Armando Salas Portugal | Christian Silva-Avaria | Juan Travnik | Victor Trejo | José Yalenti | Facundo de Zuviría