Juridische hervorming in debat: botsing van standpunten in nationale fora

De Mexicaanse politieke arena komt in een stroomversnelling met de start van nationale fora gewijd aan de controversiële hervorming van het rechtssysteem. Morena, de regeringspartij, bevestigt haar voornemen om hiermee door te gaan, terwijl de oppositie en experts waarschuwen voor de gevaren van een mogelijke ondergeschiktheid van de rechterlijke macht aan de uitvoerende macht en een dialoog eisen die leidt tot een echte consensus.

De politieke dag van aanstaande vrijdag 13 juni 2025 wordt onvermijdelijk gekenmerkt door de start van discussiefora over de hervorming van de rechterlijke macht, een initiatief dat de meningen heeft gepolariseerd en voor aanzienlijke nervositeit op de financiële markten heeft gezorgd. De Morena-coördinator in de Senaat, Ignacio Mier, stelde stellig dat "niets de hervorming van de rechterlijke macht zal tegenhouden", een uitspraak die de vastberadenheid van de regeringspartij om de voorgestelde wijzigingen door te voeren onderstreept. Dit standpunt blijft standvastig, ondanks de economische onrust die volgde op eerdere opmerkingen over het voornemen om het wetgevingsproces te versnellen.

De fora, georganiseerd door de Kamer van Afgevaardigden en de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM), hebben een breed scala aan belanghebbenden bijeengebracht. Er worden parlementsleden van alle parlementaire fracties, de elf rechters van het Hooggerechtshof van de Natie (SCJN), vertegenwoordigers van de gerechtshoven van de 32 staten en leden van de vakbond van de rechterlijke macht verwacht.

De door de Kamer van Afgevaardigden voorgestelde agenda is uitgebreid en zal fundamentele vragen behandelen zoals: "Wat voor soort rechterlijke macht hebben we? Wat voor soort rechterlijke macht willen we?" De samenstelling en reorganisatie van de rechterlijke macht zullen ook worden besproken, inclusief aspecten van bezuinigingen, het beheer van trustfondsen en de arbeidsrechten van haar werknemers. Andere cruciale onderwerpen op de agenda zijn de verdeling der machten en, belangrijker nog, het voorstel voor de volksverkiezing van rechters, magistraten en rechters. UNAM zal zich van haar kant richten op de samenstelling van de Hoge Raad van Justitie, de oprichting van een nieuw gerechtelijk bestuursorgaan en een tuchtrechtbank, en daarnaast de haalbaarheid en gevolgen van volksverkiezing van rechters analyseren.

* Suggestie: een afbeelding van het Congres of de UNAM met een kop over de forums heen, of een korte video met fragmenten uit verklaringen van belangrijke politieke actoren.

Vanuit de oppositie is de Nationale Actiepartij (PAN) duidelijk geweest: haar wetgevers zullen tegen de hervorming stemmen zoals die nu is voorgesteld. Zij zijn van mening dat het initiatief, verre van het rechtssysteem te versterken, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht ernstig in gevaar brengt en zou kunnen leiden tot de ondergeschiktheid van de rechterlijke macht aan de uitvoerende macht. Zij hebben echter de deur opengelaten voor een discussie die zou kunnen leiden tot een "consensuele" hervorming die de tekortkomingen van het rechtssysteem aanpakt zonder de autonomie en onafhankelijkheid ervan te ondermijnen.

* "Het probleem met deze hervorming is niet dat het erop gericht is alledaagse problemen op te lossen... het is erop gericht om alle rechters, ministers en onderministers die momenteel in functie zijn te verwijderen... en om de nieuwe rechters, ministers en magistraten ondergeschikt te maken aan het regime," aldus een PAN-wetgever die zijn zorgen uiteenzette.

Ook de Partij van de Democratische Revolutie (PRD) heeft haar stem tegen de hervorming herhaald. Zij noemt het een "tegenslag" en roept dringend op tot een wetgevingsproces dat daadwerkelijk transparant en participatief is, waarin alle stemmen worden gehoord en gehoord.

De zorgen beperken zich niet tot de nationale politiek. Talrijke studies en maatschappelijke en juridische organisaties, zowel Mexicaans als internationaal, hebben de alarmbel geluid. Instellingen zoals de Mexicaanse Orde van Advocaten, de Mexicaanse Orde van Advocaten, het Rule of Law Impact Lab van Stanford University en de Orde van Advocaten van New York waarschuwen voor de ernstige risico's van politisering die de volksverkiezing van rechters met zich mee zou brengen, de mogelijke impact op de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de daaruit voortvloeiende verzwakking van de democratische checks and balances in het land. Sommige analyses vergelijken het voorstel zelfs met het Boliviaanse rechtssysteem, benadrukken de uitdagingen waarmee dat model te maken heeft gehad, en waarschuwen voor de mogelijkheid van een "ernstige crisis in de rechtsbedeling" in Mexico als de hervorming zonder substantiële aanpassingen wordt doorgevoerd.

Deze fora ontpoppen zich daarom niet alleen als een oefening in open parlement, maar ook als een waar strijdtoneel voor ideeën en visies over de toekomst van de rechtspraak in Mexico. Voor de regeringspartij bieden ze een kans om een ​​hervorming te legitimeren die zij noodzakelijk en transformatief acht. Voor de oppositie en kritische sectoren vormen ze een cruciaal platform om hun onvrede te uiten, te waarschuwen voor de risico's en mogelijk de publieke opinie en het definitieve ontwerp van een van de meest ingrijpende hervormingen van de laatste tijd te beïnvloeden. De grote vraag is of deze ruimtes voor dialoog erin zullen slagen het standpunt van de meerderheidspartij te beïnvloeden of dat ze slechts een formaliteit zullen worden vóór een definitieve goedkeuring.

Een fundamenteel spanningsveld, hoewel niet altijd expliciet in de debatten, ligt in het dilemma tussen "geschiktheid versus loyaliteit" bij de selectie van toekomstige bestuurders in de rechtspraak. Als het verkiezingsmechanisme en, cruciaal, de nominatie van kandidaten grotendeels in handen blijven van de uitvoerende en wetgevende macht – momenteel met een pro-regeringsmeerderheid – bestaat er een gegronde vrees dat politieke affiniteit voorrang krijgt boven technische capaciteit, ervaring en onafhankelijkheid – essentiële kwaliteiten voor een robuuste en onpartijdige rechterlijke macht.