‘Het kán wél!’ – D66 viert in extase haar grootste winst ooit

Al de hele avond wapperen de Nederlandse vlaggetjes — en een enkele Europese — door de zaal van poppodium Nobel in Leiden, waar D66 de verkiezingsavond viert. Zodra de camera’s van de NOS draaien, bewegen ze van links naar rechts.

Maar wanneer om negen uur de eerste exitpoll van Ipsos verschijnt en blijkt dat D66 de grootste overwinning uit de partijgeschiedenis boekt, barst het enthousiasme in de zaal pas écht los. De zevenhonderd leden springen, juichen en zwaaien met de vlaggen. Vuisten gaan de lucht in. „Het kán wél! Het kán wél!”, klinkt het door de zaal.

Volgens de prognoses behaalt D66 niet alleen de grootste winst, maar ook het hoogste aantal zetels ooit. En naarmate de strijd verstrijkt, dringt dat steeds meer door tot de aanwezigen – van de vloer tot de twee verdiepingen balkons. Er wordt gehuild, omhelst, met bier gegooid.

Rob Jetten (38 jaar) baant zich rond 22.30 uur een weg door een uitzinnige zaal, glimmend, met z’n vuist in de lucht, terwijl ’15 miljoen mensen’ van Fluitsma & Van Tijn uit de speakers schalt. Het publiek schreeuwt opnieuw de campagneleus. Jetten: „Het is ons gelukt! De beste uitslag van D66 ooit en we zijn misschien wel de grootste partij van het land!”

Lees ook

‘Waarom accepteren we dat de Nederlandse vlag alleen op het PVV-affiche trots wappert?’

Verleiden

Indien Jetten straks, na het tellen van de stemmen, daadwerkelijk de grootste blijkt, krijgt hij vrijdag het initiatief om een nieuwe coalitie te vormen. Twee logische opties lijken, op basis van de prognose: door het midden met GroenLinks-PvdA, CDA en VVD; of via rechts, met VVD, CDA en JA21.

Tot uitspraken over met wie hij het liefste een coalitie wil vormen, laat hij zich woensdagavond niet verleiden wanneer hij de pers te woord staat. Eerst wil hij nadenken. Hij zegt vooral dat „de positieve krachten” veel zetels hebben gehaald. „Miljoenen Nederlanders hebben vandaag de bladzijde omgeslagen. Zij hebben vandaag afscheid genomen van negativisme, haat, het kan niet. Zij kozen voor positieve krachten.”

Jetten stond op het congres voor een wapperende Nederlandse vlag, die hij terug wilde claimen van radicaal-rechts

VVD, GroenLinks-PvdA en CDA noemt hij positieve krachten. Maar JA21 sluit hij ook niet uit, zegt hij. Dat deed hij de hele campagne al niet.

(Kandidaat)-Kamerleden van D66 durfden lang niet te voorspellen hoeveel zetels de partij moest halen om het door Jetten genoemde doel heel veel kiezers in het midden voor het eerst, of weer, bij D66 te krijgen. Vijftien zetels – dat was voor sommigen lang een mooie droom. De negen zetels die D66 in 2023 kreeg, waren een harde klap. In 2021 haalde ze met toenmalig partijleider Sigrid Kaag 24 zetels.

Maar sinds de val van het kabinet in juni werd een strakke campagne gevoerd, waaraan geen enkele andere partij zoveel geld uitgaf als D66: ruim 2 miljoen euro, volgens de site Politieke Reclame.

Optimistisch

De sociaal-liberalen presenteren zich al langer in hun communicatie meer als een middenpartij. Jetten stond op het congres begin oktober bijvoorbeeld voor een wapperende Nederlandse vlag, die hij terug wilde claimen van radicaal-rechts. De D66-leider hield de campagne ook consequent een optimistisch verhaal, waarbij de bouw van tien nieuwe steden als een metafoor gold voor (weer) durven dromen.

D66 had ook geluk. Doordat Geert Wilders het eerste RTL-debat op 12 oktober niet bijwoonde vanwege bedreigingen, kon Jetten aanschuiven. En daar maakte hij een goede indruk. Sindsdien, zeggen D66’ers in de zaal in Leiden, ging het echt goed.

Een misstap maakte Jetten in de laatste campagneweek, door te beginnen over prinses Amalia, die dient als reservist. Tijdens het EenVandaag-debat zei hij dat de „kerels” in de zaal het vast aanlokkelijk zouden vinden om met haar te dienen. Daar kwam hij later op terug: iets te lomp, misschien. Het deerde de stijgende lijn van de partij niet.

Kiezers waarderen volgens peilingen het leiderschap van Jetten en diens „optimistische en constructieve houding”. GroenLinks-PvdA-kiezers stapten in peilingen voor de dag voor de verkiezingen over naar Jetten, omdat hij ,,realistischer” zou zijn, volgens Ipsos I&O.

Bescheiden is de mogelijk nieuwe premier woensdagavond ook. Jetten noemt D66, als ze de grootste wordt: „de kleinste, grootste partij” ooit. En hij voelt, zoals een kandidaat-premier dat zou zeggen, de verantwoordelijkheid om voor „alle Nederlanders” op te komen. Ook voor degenen die niet op D66 hebben gestemd.

Liveblog Verkiezingsblog

D66 en PVV grootste partijen volgens exitpolls, Timmermans (GroenLinks-PvdA) treedt af na tegenvallende uitslag