Ook zonder de PVV blijft het kabinet terughoudend over het menselijk leed in Gaza

In Gaza sterven elke dag kinderen door uithongering, maar de Tweede Kamer komt er niet voor terug van het zomerreces.

Deze week dienden buitenlandwoordvoerders Kati Piri (GroenLinks-PvdA) en Jan Paternotte (D66) een verzoek in voor een spoeddebat over de Israëlische humanitaire blokkade van de Gazastrook. Alleen SP, Partij voor de Dieren, Volt en Denk stemden voor, regeringspartijen NSC en BBB, de PVV en SGP stemden tegen. Andere partijen, zoals de VVD, het CDA en de ChristenUnie, lieten niets van zich horen.

Oorverdovend stil was het ook van de kant van demissionair premier Dick Schoof. In de afgelopen maand twitterde Schoof over de herdenkingen van MH17 en Srebrenica en over werkbezoeken aan de Botlek en aan de haven van Rotterdam – maar repte hij met geen woord over de genocide op de inwoners van Gaza.

Zelfs onder de PVV-kiezers steunt slechts 23 procent het huidige Israël/Gaza-beleid

Schoofs stilzwijgen staat in contrast met de alarmerende boodschappen van zijn minister van Buitenlandse Zaken, Caspar Veldkamp (NSC). Het was Veldkamp die dit voorjaar het initiatief nam om te laten onderzoeken of Israël in strijd handelt met het EU-associatieverdrag. Toen de Europese Raad voor Buitenlandse Zaken het deze maand na dat onderzoek (conclusie: Israël schendt het humanitair oorlogsrecht) niet eens kon worden over sancties, ondertekenden Veldkamp en andere buitenlandse collega’s een Britse verklaring die Israël opriep de oorlog onmiddellijk te staken. Afgelopen donderdag nog retweette Veldkamp die verklaring. „Israël moet hulp toelaten en zich houden aan het internationaal humanitair recht”, schreef de minister.

Kloof

Maar veel trekt Israël zich niet aan van zulke oproepen, terwijl de situatie in Gaza met de dag verslechtert. Zo groeit de kloof tussen de internationale politieke werkelijkheid en de politieke reacties hier in Nederland.

Onder de diplomaten van het ministerie van Buitenlandse Zaken is er groeiende onvrede over de Nederlandse terughoudendheid over het Israëlische geweld en de slinkende geloofwaardigheid van het Westen.

In de Tweede Kamer maakten Kamerleden zich vorige maand vooral druk over iets anders: een motie van GroenLinks-PvdA om een volledig wapenembargo in te stellen tegen Israël – inclusief eventuele onderdelen voor het raketschild Iron Dome. Nederland produceert daar geen onderdelen voor, zo bleek deze week uit beantwoording van Kamervragen, maar de verontwaardiging op rechts was groot: hoe kon GroenLinks-PvdA de veiligheid van Israëlische burgers op het spel zetten?

Intussen weigert een meerderheid van de Tweede Kamer de druk op Israël op te voeren: zo spreken ze zich niet uit voor bijvoorbeeld economische sancties of hardere diplomatieke maatregelen. PVV-leider Geert Wilders heeft openlijk laten weten dat er wat hem betreft geen plaats is voor het Palestijnse volk. Het feit dat de PVV in het coalitieakkoord akkoord ging met het opnemen van het standpunt dat Nederland nog steeds streeft naar een tweestatenoplossing was een compromis. Maar ook nu de PVV uit het kabinet is gestapt, blijven de drie achtergebleven coalitiepartijen – en een meerderheid van de Kamer – op Israël georiënteerd.

Politieke bliksemafleider

NSC-minister Veldkamp (voormalig ambassadeur in Israël) mag dan proberen stelling te nemen, NSC-buitenlandwoordvoerder Isa Kahraman begint bij debatten over de oorlog in Gaza meteen over mensenrechtenschendingen in Syrië. Dat is een terecht punt, maar ook een politieke bliksemafleider.

BBB-leider Caroline van der Plas en buitenlandwoordvoerder Henk Vermeer voelen zich persoonlijk diep verbonden met Israël – net als de christelijke partijen.

De VVD heeft bij politieke besluiten rond Gaza vaak een beslissende stem. Dit voorjaar was het bijvoorbeeld aan de liberalen te danken dat de Kamer instemde met Veldkamps verzoek een onderzoek in te stellen naar de naleving van het Associatieverdrag door Israël.

Binnen de VVD is er onvrede over het harde geluid van fractieleider Dilan Yesilgöz, die onlangs nog zanger Douwe Bob beschuldigde van ‘jodenhaat’ omdat hij weigerde op te treden tijdens een Joods voetbaltoernooi in Amsterdam. De VVD-leider heeft zich de afgelopen maand niet uitgelaten over de kritieke toestand van de inwoners van Gaza. Steeds minder VVD’ers in haar achterban steunen de voorzichtige houding ten aanzien van Israël. Na de Hamas-aanslagen op 7 oktober 2023 stond een meerderheid van de VVD-kiezers achter het kabinetsbeleid, maar die steun is inmiddels gedaald tot 32 procent, volgens onderzoeksbureau Ipsos. Ook zeer opvallend: zelfs onder de PVV-kiezers steunt slechts 23 procent het huidige Israël/Gaza-beleid.

Zo bezien, kleven er voor Yesilgöz weinig electorale risico’s aan een kritischer opstelling ten opzichte van de regering-Netanyahu. Toch lijken nationale sancties – bij het uitblijven van maatregelen op Europees niveau – nog ver weg. Dit voorjaar scherpte Nederland het wapenexportbeleid voor Israël een klein tikje aan – voortaan moeten bedrijven een exportvergunning aanvragen. Tegelijkertijd is de Staat nog altijd in cassatie tegen de uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag, dat bepaald heeft dat er geen onderdelen voor Israëlische F-35’s vanuit Nederland mogen worden doorgevoerd naar Israël.

D66-woordvoerder Jan Paternotte reageerde woensdag op X teleurgesteld op het gebrek aan steun voor een spoeddebat in de Tweede Kamer. „Wat een zwaktebod”, twitterde hij. „Alsof Wilders nog in de coalitie zit.”

Lees ook

‘Israël berecht oorlogsmisdrijven in Gaza niet, het is aan andere landen om dat te doen’