Worden we echt onvriendelijker? Nieuw onderzoek geeft verrassend inzicht

Het lijkt soms alsof iedereen steeds vaker bot en onaardig is, vooral in het openbaar of online. Maar klopt dat wel? Volgens een recent onderzoek is onvriendelijk gedrag vooral een reactie op anderen en volgt het vaak een voorspelbaar patroon.

Onderzoeker Jonathan Culpeper en zijn team onderzochten het zogenaamde Principle of Impoliteness Reciprocity (PIR). Dat houdt in dat onaardig gedrag meestal een reactie oproept: een belediging leidt tot een tegenreactie, een aanval tot een tegenaanval. Dit patroon zie je zowel in gesprekken in het echt als online, waarbij interacties vaak verder escaleren als niemand de escalatie doorbreekt.

Uit het onderzoek kwam een opvallend resultaat, want Culpeper concludeert dat mensen online niet per se onvriendelijker zijn. Online uitbarstingen gebeuren vaak in één keer, kort en hevig, terwijl confrontaties in het echte leven stapsgewijs escaleren.

Dat komt doordat face-to-face interacties in real time verlopen, waardoor mensen direct moeten reageren. Online is er meer ruimte voor sarcasme en scherpe reacties, en anderen kunnen ingrijpen, zoals moderators of medegebruikers.

Volgens Culpeper en collega’s is onvriendelijk gedrag altijd aanwezig geweest. Wat verandert, is vooral de zichtbaarheid ervan. Sociale media, nieuwsberichten en reality-tv maken bot gedrag zichtbaar voor een groot publiek.

De indruk dat iedereen onvriendelijker wordt, kan dus vooral een gevolg zijn van meer blootstelling.

Het onderzoek laat zien dat je de cirkel van onbeleefdheid kunt doorbreken. Word je onaardig behandeld? Reageer dan beleefd en probeer niet automatisch terug te slaan. Kleine acties, zoals een glimlach, een vriendelijke opmerking of een stap terug in een conflict, kunnen een groot verschil maken. Zo draag je bij aan een vriendelijkere omgeving, zowel online als in het echte leven.

Psychologen wijzen daarnaast op bredere oorzaken die ons gedrag beïnvloeden. Stress, drukte en onzekerheid maken mensen sneller prikkelbaar. Ook de coronapandemie heeft sociale omgangsvormen onder druk gezet. Minder contact en meer online discussies hebben waarschijnlijk bijgedragen aan de indruk dat de samenleving onvriendelijker is geworden. Toch benadrukken onderzoekers dat de meeste mensen nog altijd goed weten wat wél en niet beleefd is.