Nieuw onderzoek: je neus kan Alzheimer al jaren van tevoren verklappen

Een verminderde reuk kan een van de eerste waarschuwingssignalen zijn van Alzheimer, nog voordat geheugenverlies merkbaar is.

Nieuw onderzoek van het Duitse centrum voor neurodegeneratieve ziekten (DZNE) en de Ludwig-Maximilians-Universität in München laat zien waarom juist ons reukvermogen zo vroeg wordt aangetast.

Wetenschappers ontdekten dat afweercellen in de hersenen, de zogenoemde microglia, belangrijke zenuwverbindingen rond de reukzin opruimen. Normaal gesproken doen ze dat alleen bij beschadigde of overbodige verbindingen, maar bij Alzheimer krijgen ze een verkeerd signaal. Het gevolg: zenuwvezels die informatie van de neus naar de hersenen moeten doorgeven, worden te vroeg afgebroken.

„Onze studie suggereert dat in vroege stadia van Alzheimer veranderingen optreden in de zenuwvezels die de locus coeruleus met de reukbol verbinden”, legt onderzoeker Lars Paeger van DZNE en LMU uit. „Deze veranderingen geven een signaal af dat de vezels defect zijn, waardoor microglia ze opruimen.”

Dat signaal ontstaat doordat de samenstelling van de celmembranen verandert. Een bepaalde vetstof, fosfatidylserine, die normaal gesproken aan de binnenkant van het celmembraan zit, verschuift naar de buitenkant. „Aan de buitenkant werkt fosfatidylserine als een soort ‘eet-me’-signaal voor microglia”, zegt Paeger. „We denken dat dit wordt veroorzaakt door overactiviteit van zenuwcellen bij Alzheimer.”

De bevindingen zijn niet alleen gebaseerd op muismodellen, maar ook op hersenonderzoek bij overleden Alzheimerpatiënten en PET-scans van mensen met Alzheimer of lichte geheugenproblemen. „Reukproblemen bij Alzheimer zijn al langer bekend, maar de oorzaak was onduidelijk”, zegt hoogleraar Jochen Herms, mede-auteur van de studie. „Onze resultaten wijzen nu op een immunologisch mechanisme dat al heel vroeg in de ziekte optreedt.”

Die vroege veranderingen zijn belangrijk, omdat nieuwe medicijnen tegen Alzheimer, zoals antistoffen die amyloïd-beta aanpakken, vooral effectief zijn in een beginnend stadium van de ziekte. De bevindingen kunnen de weg vrijmaken voor het vroegtijdig opsporen van mensen met een verhoogd risico. Zo kunnen zij getest worden voordat er geheugenklachten ontstaan, en kan behandeling eerder beginnen.

Voor patiënten kan dit in de toekomst betekenen dat een simpele reuktest onderdeel wordt van vroege Alzheimerdiagnostiek. Daarmee zouden artsen eerder duidelijkheid kunnen geven én sneller ingrijpen met therapieën die nu in opkomst zijn, zoals dit hoopgevende medicijn waar Metro eerder over schreef.