CDA’ers kunnen weer juichen, maar niet om waar ze op hoopten

CDA’ers weten nog hoe het moet: juichen op verkiezingsavond. Na jaren van verliezen, is daar op woensdagavond ook weer reden voor: in de voorlopige uitslagen winnen de christen-democraten er veertien zetels bij.

Als Henri Bontenbal tegen tien uur ’s avonds de zaal binnenkomt, wordt zijn naam gescandeerd. „Wat een fantastische uitslag”, zegt hij. „Dit hadden we de afgelopen twee jaar écht niet durven dromen.” En dat is de boodschap die woensdag de hele tijd klinkt op Scheveningen, waar vijfhonderd CDA’ers bij elkaar zijn gekomen. Bij de vorige verkiezingen, in 2023, verloor het CDA diep, de partij hield toen vijf zetels over. Dat aantal is nu bijna verviervoudigd. Het CDA haalde in 2019 voor het laatst 19 zetels, onder leiding van Sybrand Buma. Daarna ging het bergafwaarts.

Dat ze er dit keer zetels bij zouden winnen was al wel een tijdje duidelijk, het CDA klom in peilingen al twee jaar lang omhoog. En sinds de zomer stond de partij van Henri Bontenbal stabiel op zo’n vijfentwintig zetels. Het ongeloof over dat succes had in het CDA al een tijdje plaatsgemaakt voor zelfvertrouwen, de partij telde weer mee, het christen-democratische verhaal leek weer aan te slaan. Bontenbal durfde zelfs al te beginnen over het premierschap in interviews.

Verkeken

Maar in de laatste fase van de campagne werd duidelijk dat een deel van de nieuwe CDA-kiezers terugschrok van de C. Ze waren gevallen voor het verhaal van Bontenbal, over fatsoen en normaal doen, en over een nieuwe politieke cultuur. Maar ze kozen toch voor andere partijen na een optreden van Bontenbal in het tv-programma Nieuwsuur, waarin hij stelde dat het recht op religieus onderwijs mocht botsen met het recht op gelijke behandeling. Bontenbal moest daarna overal uitleggen wat hij nou precies bedoelde, en dat hij andere woorden had moeten kiezen. Op verkiezingsdag werden CDA’ers in appgroepen nog opgeroepen om plaatjes te delen waarin werd opgeroepen om „Henri naar het Torentje” te stemmen, maar in het CDA wisten ze al dat die kans verkeken was.

Naast de euforie en opluchting is in de evenementenlocatie op Scheveningen op woensdagavond daarom ook iets anders te horen: CDA’ers die balen, omdat ze weten dat de winst nog groter had kunnen zijn.

Voor de partij zou achttien zetels nog steeds een heel mooie uitslag zijn, maar voor mij is de marge ineens heel belangrijk

Vlak voor de eerste exitpoll was er bij de CDA’ers ook nog wel wat onzekerheid. „Hoe het ook afloopt”, zei partijvoorzitter Jean Wiertz een kwartier voordat de voorlopige uitslagen bekend zouden worden, „ik denk dat we trots mogen zijn op deze campagne.” Om negen uur, toen de cijfers 19 achter het CDA kwamen te staan, gingen er vuisten in de lucht, Kamerleden vlogen elkaar om de hals.

De nummer 19 op de lijst, André Poortman, durft het later op de avond nog niet helemaal te geloven. Het kan in de definitieve telling zomaar nog eens anders lopen. „Voor de partij zou 18 zetels nog steeds een hele mooie uitslag zijn, maar voor mij is de marge ineens heel erg belangrijk.” Hij is in ieder geval, zegt hij, verzekerd van een plek in de fractievergadering op donderdagochtend.

In die vergadering zal worden gepraat over hoe het nu verder gaat. Bontenbal feliciteerde in zijn speech D66-leider Rob Jetten met „een hele knappe prestatie”, en ook VVD-leider Dilan Yesilgöz en Ja21-leider Joost Eerdmans. Het lijkt zo goed als zeker dat het CDA nodig zal zijn voor een meerderheidscoalitie.

Tegen de pers zegt Bontenbal wat hij de afgelopen tijd vaker heeft gezegd: dat het CDA bereid is om regeringsverantwoordelijkheid te nemen. Maar op vragen over onder welke voorwaarden hij met wie wil samenwerken, wil hij nog geen antwoorden geven. „Nu willen we eerst feest vieren.”

Aan het eind van de avond gaan in de zaal de stropdassen af, de jasjes uit. Yves Berendse, een volkszanger die Bontenbal tijdens een interview in de campagne niet bleek te kennen, schalt door de speakers.

„Als ik terug kon in de tijd, dan wel met jou /Ik heb je zo lang niet gezien, hoe is het nou?”

Liveblog Verkiezingsblog

D66 en PVV grootste partijen volgens exitpolls, Timmermans (GroenLinks-PvdA) treedt af na tegenvallende uitslag