Keert Rusland terug naar Moldavië? De komende dagen zullen het uitwijzen.

"Vandaag vertel ik u met volle overtuiging dat de soevereiniteit, onafhankelijkheid, territoriale integriteit en Europese toekomst van ons land in gevaar zijn. Het Kremlin geeft honderden miljoenen euro's uit om honderdduizenden stemmen te kopen aan beide zijden van de Dnjestr en in het buitenland", zei de Moldavische president Maia Sandu maandagavond in haar toespraak. Ze waarschuwde haar landgenoten voor de "catastrofe" die, zo beweerde ze, zou volgen op een mogelijke machtsovername door pro-Russische krachten na de parlementsverkiezingen van zondag. Ze is ervan overtuigd dat als de pro-Europese krachten verliezen, niet alleen de integratie van Moldavië in de EU zou worden stopgezet, maar ook het visumvrije reizen dat momenteel wordt genoten door honderdduizenden inwoners van dit land met bijna 2,5 miljoen inwoners.

"Ons land zou een uitvalsbasis kunnen worden voor een aanval op de oblast Odessa. De regio Transnistrië zou gedestabiliseerd worden. Dit zijn hun plannen, en ze praten er openlijk over", betoogde Sandu.

Zondag staat de president voor een uiterst moeilijke strijd waarin ze geen bondgenoten zal hebben. Haar partij, PAS (Partij van Actie en Solidariteit), kan rekenen op de steun van het pro-Roemeense deel van de samenleving (bijna een miljoen burgers hebben de Roemeense nationaliteit, waaronder Maia Sandu zelf), maar voor de rest van de bevolking zal ze moeten concurreren met openlijk pro-Russische krachten en populisten die zich richten op de pro-Europese meerderheid. Peilingen suggereren dat ze een kans maakt om te winnen, maar het behalen van een absolute meerderheid in het parlement met 101 zetels zou een flinke uitdaging kunnen zijn.

Moldavische centra voor opinieonderzoek hebben een groot probleem met het inschatten van de publieke opinie, aangezien ongeveer 30% van de respondenten terughoudend is om hun politieke opvattingen te onthullen. Een paar dagen geleden gebruikte CBS Research kunstmatige intelligentie om de waarschijnlijke uitkomst te berekenen, rekening houdend met de resultaten van de presidentsverkiezingen van vorig jaar.

Uit zijn analyse blijkt dat de PAS kan rekenen op 38,8% van de stemmen (wat neerkomt op 49 zetels), terwijl het pro-Russische "Patriottische Blok" onder leiding van voormalig president Igor Dodon 27% van de stemmen zou behalen (34 zetels in het parlement), en Onze Partij (onder leiding van voormalig burgemeester van Bielce, Renato Usatii, die in 2014 naar Rusland vluchtte en later naar het land terugkeerde) 14,2% van de stemmen zou krijgen (18 zetels). De toekomst van het populistische en anti-establishment "Alternatieve" blok onder leiding van voormalig premier Ion Chicu, dat ernaar streeft de kiesdrempel van 7% te halen, blijft onzeker.

"De ervaring leert dat de meeste onbesliste kiezers de regering niet steunen en op oppositiepartijen stemmen. Daarom maken pro-Russische krachten in Moldavië een kans om de komende verkiezingen te winnen", vertelde Cornel Ciuria, een gerenommeerd Moldavisch politicoloog, aan "Rzeczpospolita". Hij sluit echter niet volledig uit dat sommige oppositiepolitici uiteindelijk een deal sluiten met Sandu's partij.

Veel zal echter afhangen van hoe Moldaviërs die in het buitenland wonen stemmen. Dankzij hun stemmen won Maia Sandu vorig jaar de presidentsverkiezingen tegen Alexander Stoianoglo, gesteund door de pro-Russische Socialistische Partij . Destijds presenteerden meer dan 320.000 Moldavische burgers zich bij Moldavische diplomatieke missies in het buitenland. En het zijn hun stemmen, aldus de Moldavische president, die Rusland nu probeert te "kopen". De stemmen van inwoners van het separatistische, door Rusland gecontroleerde Transnistrië, die een Moldavisch paspoort hebben en mogen deelnemen aan de verkiezingen, zullen ook van belang zijn.

Maandag voerden Moldavische veiligheidstroepen huiszoekingen uit in verschillende steden in het land, waarbij ze 74 mensen arresteerden die door de autoriteiten worden verdacht van het beramen van "massale rellen" tijdens de verkiezingen van 28 september.

Victor Furtună, hoofd van het Openbaar Ministerie voor Georganiseerde Misdaad, beweert dat er sinds juli een onderzoek naar de zaak loopt. Onderzoeksinformatie wijst erop dat de gedetineerden in Servië zijn getraind in het gebruik van vuurwapens en speciale wapens op verzoek van Russische inlichtingendiensten die opereren via Moldavische oppositiepartijen en lokale criminele groeperingen. Op de achtergrond voert oligarch Ilan Șor al jaren oorlog tegen de regering van Sandu en controleert hij vanuit Moskou een netwerk van zijn aanhangers in Moldavië . In augustus blokkeerde een uitspraak van het Hooggerechtshof uiteindelijk de deelname van partijen die met hem verbonden waren aan de parlementsverkiezingen.

Een leger van door het Kremlin gesponsorde trollen probeert al de online prestaties van pro-Russische partijen te beïnvloeden. Dit zijn geen willekeurige individuen. Kandidaten voor dergelijke "banen" worden zorgvuldig geselecteerd en getraind, onder meer in het gebruik van kunstmatige intelligentie. Als onderdeel van een journalistiek onderzoek solliciteerden BBC-verslaggevers via de berichtenapp Telegram naar dergelijke banen, waarbij ze zich voordeden als mensen die online werk zochten. Nadat de vaardigheden van de kandidaten waren gescreend en ze een passende geheime training hadden ondergaan, werden ze gerekruteerd voor een netwerk van propagandisten. Ze werden benaderd door een "coördinator" die in Transnistrië woonde en die een maandsalaris beloofde via een Russische bank. In ruil daarvoor kregen de jonge "trollen" de opdracht om eerst patriottische berichten op sociale media te plaatsen over belangrijke figuren uit de Moldavische geschiedenis. Vervolgens kregen ze de opdracht om burgers bang te maken dat de autoriteiten "de resultaten van de verkiezingen van zondag zouden vervalsen" en dat verdere integratie met de EU zou afhangen van de houding van Moldaviërs ten opzichte van LGBTQ+-mensen. Bovendien zouden ze valse informatie hebben verspreid, namelijk dat president Sandu "betrokken was bij kinderhandel".

"Dit is een ernstig probleem voor Moldavië. Maar zelfs als pro-Russische troepen de macht zouden grijpen in Chisinau, is een offensief in de oblast Odessa uiterst onwaarschijnlijk. Moldavië ligt geïsoleerd en heeft geen landverbindingen met Rusland. Moskou zal daar niets via de lucht kunnen afleveren, zeker niet via het Oekraïense luchtruim. Tenzij ze het via Roemenië proberen, maar ik denk niet dat het ze zal lukken", vertelde Oleksiy Melnyk, internationaal veiligheidsexpert bij het Razumkov Centrum in Kiev, aan Rzeczpospolita.

"Er zijn slechts iets meer dan duizend soldaten in Transnistrië, en de meesten van hen zijn lokale bewoners. Door de wapendepots daar te gebruiken, kunnen ze misschien een incident uitlokken, maar meer ook niet", voegt hij eraan toe.

Na twaalf jaar pro-Europees bestuur (sinds 2009) blijft Moldavië het armste en een van de meest corrupte landen van Europa. Uit de Wereldbankgegevens van vorig jaar over het bbp per hoofd van de bevolking, gecorrigeerd voor koopkrachtpariteit (KKP), bleek dat de levensstandaard in Moldavië lager was dan in Oekraïne, dat al drie jaar in oorlog is met Rusland (hoewel het financieel wordt gesteund door het hele Westen).

Economische problemen zijn koren op de molen van de pro-Russische krachten. Hun leider, voormalig president Igor Dodon, heeft er geen geheim van gemaakt dat ze, als ze een meerderheid behalen, zullen proberen Maia Sandu van de macht te verdrijven.