Ongeveer 90% van de publieke investeringen komt uit EU-cohesiefondsen

"Gedurende de programmeringsperiode 2014-2020 droeg het cohesiebeleid gemiddeld 14% bij aan de totale publieke investeringen in de EU als geheel, maar er waren aanzienlijke verschillen tussen de lidstaten", aldus de Europese Rekenkamer (ERK) in een vandaag gepubliceerd verslag.

In een document over de toekomst van het cohesiebeleid en de lessen die uit het verleden moeten worden geleerd, wijst de EU-controleur Portugal aan als het land binnen de Gemeenschap met het hoogste percentage van deze Europese fondsen in verhouding tot publieke investeringen, dat volgens de rekeningen van de Rekenkamer 90% bedraagt.

Daarna volgen Kroatië (69%), Litouwen (67%), Slowakije (60%) en Bulgarije (58%).

De landen met het laagste aandeel cohesie in hun publieke investeringen zijn Denemarken, Nederland, Luxemburg en Zweden, alle met 1%.

In totaal heeft het cohesiebeleid van de EU tussen 1989 en 2023 ongeveer 1 biljoen euro aan EU-landen opgeleverd, en naar verwachting nog eens 400 miljard euro tot 2027. Daarmee is het het grootste regionale ontwikkelingsbeleid in zijn soort ter wereld.

Volgens de Europese Commissie heeft cohesie bijgedragen aan het verkleinen van de sociale en economische verschillen binnen het blok, maar de Rekenkamer wijst erop dat dit proces niet in alle regio's hetzelfde is verlopen.

"Patronen van economische convergentie weerspiegelen uiteenlopende nationale dynamieken. Zo vergroot een sterkere groei in de hoofdstedelijke regio's van oostelijke lidstaten vaak de verschillen tussen die landen, en in Portugal is regionale convergentie het gevolg van een tragere groei in het verleden in voorheen goed presterende regio's", aldus het rapport.

De EU-auditor merkt in een verklaring op dat "de uitvoering van het cohesiebeleid zich de afgelopen periode meer op prestaties heeft gericht, zonder veel zichtbaar succes".

"Een aspect dat hierbij in overweging moet worden genomen, is de ondersteuning van nationale en regionale hervormingen om de efficiëntie en effectiviteit van door Brussel gefinancierde investeringen te vergroten. Bovendien heeft de Rekenkamer herhaaldelijk opgemerkt dat het gemakkelijker zou zijn om evidence-based beleid te ontwikkelen als de prestaties beter zouden worden gemonitord en beoordeeld", voegt hij eraan toe.

In het verslag benadrukt de gemeenschapscontroleur ook "hoe belangrijk het is dat de toepasselijke regels in een vroeg stadium worden vastgesteld, zodat de programmering sneller kan plaatsvinden en er voldoende voorfinanciering is, zodat de uitvoering op tijd kan beginnen".

Ook stelt het voor om de regels te herzien om "nutteloze bureaucratie en een groot risico op fouten" te voorkomen en om meer transparantie te creëren, zodat "managers verantwoordelijk kunnen worden gehouden" en "ten onrechte gebruikte gelden kunnen worden teruggevorderd".

De Rekenkamer merkt voorts op dat het cohesiebeleid in de loop der tijd een steeds groter geheel aan EU-prioriteiten en -doelstellingen moest omvatten, waaronder onvoorziene situaties zoals de COVID-19-pandemie en de toestroom van vluchtelingen uit Oekraïne na de invasie van het land.

Hoewel de Rekenkamer erkent dat flexibiliteit in het gebruik van geld belangrijk is, waarschuwt ze dat dit de fondsen voor het cohesiebeleid zal versnipperen en deze kan afleiden van hun hoofddoel, namelijk het verminderen van ongelijkheden tussen regio's. [Daarom] is het essentieel dat de doelstellingen van het toekomstige beleid gekoppeld blijven aan de ontwikkelingsbehoeften van elke regio en gericht zijn op het vergroten van de economische en sociale convergentie", concludeert ze.

Met een budget van € 392 miljard voor de huidige programmeringsperiode 2021-2027 is het cohesiebeleid het belangrijkste investeringsbeleid van de EU.

Het in de EU geldende gemeenschapskader voorziet in ongeveer 23 miljard euro voor de uitvoering van cohesieprogramma's in Portugal.

Lees ook: EU-auditor pleit voor eenvoudiger begroting en gemeenschappelijke schuld met regels