Paus Franciscus en filantropie: wanneer geven ook ontvangen is

"Onthoud op deze manier dat het beschermen van het welzijn van de mens niet alleen betekent dat je zorg draagt ​​voor een aantal van zijn of haar sectorale belangen, maar ook dat je zijn of haar volledige ontplooiing en waardigheid bevordert. En op dit niveau is de ontmoeting tussen degenen met meer mogelijkheden en degenen die in armoede leven, verre van gereduceerd te worden tot louter filantropie, altijd een voorzienige kans op wederzijdse verrijking." — Paus Franciscus

Paus Franciscus stelde vanaf het begin een diepere en veeleisendere kijk op het thema filantropie voor, en gaf daarbij aanwijzingen voor de ontwikkeling van een ‘filantropie van waardigheid’ – een filantropie die zichzelf herkent, transformeert en zich laat transformeren, en die afstand neemt van op welzijn gebaseerde en traditionele opvattingen.

Tijdens zijn pontificaat veroordeelde hij wat hij ‘esthetische filantropie’ noemde, die vaak alleen wordt beoefend om het geweten te sussen of het imago en de reputatie van degenen die deze praktijk beoefenen te verbeteren. In plaats daarvan vraagt ​​het om de opbouw van systemen die daadwerkelijk ingrijpen in de werkelijkheid, die ongelijkheden verminderen in plaats van ze in stand te houden.

In zijn toespraak tot het Wereld Sociaal Forum in 2014 stelde hij: "Het grote thema is menselijke waardigheid en solidariteit. We mogen hulp niet verworden tot een vorm van overheersing." Deze zinsnede roept de begunstigden op om actief mee te werken aan het formuleren van initiatieven en beleid om ongelijkheid te bestrijden. Om volledig te zijn, ware filantropie kan zich niet beperken tot het verdelen van hulpbronnen. Het moet een praktijk zijn die door en voor de mensheid wordt gedeeld.

De visie van paus Franciscus reikt verder dan de logica van het geven: zij wijst op ontmoeting. Vanuit zijn perspectief zorgt filantropie er niet voor dat de gever armer wordt, maar juist rijker. Het bevordert een globale, relationele visie, gebaseerd op het vermogen om te voelen, te luisteren en zich te verbinden. Betrokkenheid bij anderen, vooral bij degenen die het meeste lijden, is voor hem een ​​gave. Zoals hij stelde: ‘het is altijd een gunstige gelegenheid voor wederzijdse verrijking.’

Dit is misschien wel de grootste uitdaging die paus Franciscus aan de hedendaagse filantropie stelt: afstand nemen van de donor-begunstigdelogica en overstappen op de logica van ‘wij’.

Het gaat niet om liefdadigheid, maar om broederschap. En dat verandert werkelijk alles.

Portugees Stichtingscentrum