Het inkomen van zelfstandigen groeit sneller dan dat van werknemers met een formeel arbeidscontract.

Hoewel Zeca Pagodinho zegt dat hij CLT-werknemer (formeel arbeidscontract) wil worden, stappen veel werknemers in de praktijk over naar zelfstandig ondernemerschap of informeel werk. Ondanks de publiciteit rond de pagodezanger, blijkt uit onderzoek dat het inkomen van werknemers met een formeel arbeidscontract minder snel groeit dan dat van werknemers zonder formele registratie.

Volgens Ipea groeide het inkomen van zelfstandigen in het tweede kwartaal van 2025 met 5,6% ten opzichte van dezelfde periode in 2024. Onder zelfstandigen die informeel werken, zonder enige vorm van registratie, was de groei zelfs nog groter, namelijk met 6,8%. Onder zelfstandigen met een formeel arbeidscontract (CLT) steeg hun inkomen met 2,3%.

Hoewel het gemiddelde inkomen van formele werknemers (R$ 3.171) nog steeds hoger is dan dat van zelfstandigen (R$ 2.955) en informele werknemers (R$ 2.213), bereikten de inkomsten van mensen zonder formeel contract in het tweede kwartaal van dit jaar het hoogste niveau sinds het begin van de historische reeks in 2012.

Ipea-onderzoeker Sandro Sacchet de Carvalho is van mening dat een van de factoren die de inkomensgroei in dit segment verklaart, het einde van de pandemie is. Tijdens periodes van isolatie werden namelijk de zelfstandigen en informele werknemers het zwaarst getroffen en verloren zij het meeste inkomen.

Hij legt uit dat er voor CLT-werknemers (Consolidatie van Arbeidswetten) een reeks regels gelden in geval van ontslag. Tijdens de pandemie vielen de meeste banen weg bij zelfstandigen en informele werknemers, zonder dat dit kosten of verliezen voor werkgevers met zich meebrengt.

Volgens Humberto Aillon, specialist bij Fipecafi, zal de inkomensstijging onder werknemers zonder formeel arbeidscontract nog langere tijd aanhouden en zich consolideren als een nieuwe realiteit in Brazilië, aangezien verschillende sectoren van de economie, met name die sectoren die een hoge toewijzings- en aanwervingsgraad hebben laten zien, kiezen voor modellen die een grotere belastingefficiëntie en lagere arbeidskosten opleveren.

Formeel werk brengt een hogere belastingdruk met zich mee.

De voorzitter van het Braziliaanse Instituut voor Planning en Belastingen (IBPT), João Eloi Olenike, is van mening dat het verschil in inkomensgroei te wijten is aan de flexibiliteit van zelfstandigen en informele werknemers, in tegenstelling tot de starheid van formele werknemers, die nog wordt verergerd door de belastingdruk die rust op bedrijven die kiezen voor het CLT-regime (Consolidatie van Arbeidswetten).

"De hoge belastingdruk [32,3% van het bbp in 2024, volgens het ministerie van Financiën] heeft gevolgen voor bedrijven en draagt ​​indirect bij aan een lagere groei van het formele arbeidsinkomen", benadrukt hij. De hoge belastingdruk beperkt de mogelijkheid tot salarisaanpassingen, vooral in een scenario met hoge rentetarieven.

Olenike legt uit dat bedrijven onder het CLT-stelsel de kosten dragen, zoals FGTS (8%), INSS van de werkgever (20%) en socialezekerheidsbijdragen, die 40% tot 50% van de totale salariskosten uitmaken (CNI, 2025).

"Pejotização" (een vorm van verkapte arbeid) zorgt voor een hogere inkomensgroei voor zelfstandigen.

Een van de strategieën die werkgevers gebruiken om de belastingdruk te omzeilen, is de zogenaamde "pejotização" (een praktijk waarbij werkgevers mensen inhuren als zelfstandigen in plaats van als werknemers). Sandro Sacchet van Ipea merkt op dat deze praktijk aan populariteit heeft gewonnen met de invoering van het Individuele Micro-ondernemersstelsel (MEI).

Volgens de onderzoeker zijn professionals die de MEI-status (Individuele Micro-ondernemer) aannemen doorgaans beter gekwalificeerd en hebben ze daardoor een hoger inkomen, waardoor het gemiddelde inkomen van zelfstandigen stijgt. "Ze blijven bij een bedrijf werken, maar het bedrijf vraagt ​​hen discreet om MEI te worden. Zo worden ze uiteindelijk als zelfstandige geclassificeerd, terwijl ze eigenlijk een werknemer met een formeel arbeidscontract zouden moeten zijn", legt hij uit.

Contractarbeiders genereren minder arbeidskosten.

Voor werkgevers is de oplossing aantrekkelijk, omdat het in de praktijk zo is dat het inhuren van een "vaste" zelfstandige (MEI) een werknemer in dienst houdt met vergelijkbare uren en verplichtingen als een CLT-werknemer (werknemer onder de CLT-arbeidswet). Met een proportioneel hoger salaris, maar zonder de arbeidskosten, is het uiteindelijk goedkoper om ze in dienst te nemen.

Volgens Aillon van Fipecafi kunnen deze besparingen worden geherinvesteerd in nieuwe projecten, zowel in technologie als in arbeid, wat een positieve impact heeft op de economie. Een van de sectoren die intensief gebruikmaakt van dit soort arbeid is de technologiesector, die ernaar streeft haar concurrentievermogen te behouden.

Zelfstandigen worden aangetrokken door de flexibiliteit en het hogere inkomen.

Werknemers die ervoor kiezen om zelfstandig ondernemer te worden of informeel te werken, kunnen zich aangetrokken voelen tot de flexibiliteit en het hogere inkomen. Maar zelfs als het salaris hoger is en er op korte termijn sprake is van een koopkrachtstijging, kunnen de gevolgen op de lange termijn zonder goede planning kostbaar zijn.

Sacchet is van mening dat de werknemer in dit soort gevallen niet de dertiende maand, de vakantietoeslag en andere voordelen uit de CLT (Braziliaanse arbeidswet) ontvangt, naast de bijdragen aan de INSS (Braziliaanse socialezekerheidsstelsel), wat hem later in gevaar kan brengen.

Zelfstandigen die geregistreerd staan ​​als MEI (Individuele Micro-ondernemer) genieten echter wel enige bescherming, zoals socialezekerheidsvoordelen, omdat ze bijdragen aan het INSS (Braziliaans Nationaal Instituut voor Sociale Zekerheid).

Vuurtoreneffect: verhoging van het minimumloon stimuleert inkomensgroei.

Een andere factor die de grotere inkomensgroei van zelfstandigen en informele werkers kan verklaren, is de jaarlijkse aanpassing van het minimumloon. Fernando de Holanda Barbosa, onderzoeker Toegepaste Economie bij FGV Ibre, legt uit dat het minimumloon zelfs voor zelfstandigen en informele werkers een signaaleffect heeft.

"Vroeger werd dit het 'vuurtoreneffect' genoemd, wat erop wijst dat de arbeidsmarkt direct wordt beïnvloed door de hoogte van het minimumloon. Dat is een feit," zei hij.

Sandro Sacchet van Ipea wijst er ook op dat zelfstandigen hun verzoeken om vergoedingen vaak baseren op de formele markt en het minimumloon. Het minimumloon kan dan de helft, het dubbele of een percentage van dat bedrag zijn.

Andere factoren die de inkomensverhoging voor zelfstandigen en informele werkers kunnen rechtvaardigen.

Migratie van de ene sector naar de andere kan ook de grotere stijging voor niet-formele werknemers verklaren. Zelfstandigen verhuizen vaak van een sector die minder betaalt naar een sector die meer betaalt.

Een van de redenen voor dit fenomeen is de verandering in leeftijdsgroep. "Een mogelijke verklaring is dat er minder jongeren op de arbeidsmarkt zijn dan voorheen, waardoor het reële inkomen stijgt, omdat jongere werknemers minder verdienen", legt Holanda van FGV Ibre uit.

Volgens de onderzoeker blijft één factor, zelfs als we al deze hypothesen in ogenschouw nemen, zeker: het opleidingsniveau heeft een directe invloed op het inkomen. Hoewel het salarisniveau voor verschillende opleidingsniveaus in Brazilië over het algemeen niet significant is gestegen, kan een hogere gemiddelde scholingsgraad van werknemers leiden tot een inkomensstijging.

De arbeidsmarkt is in transitie.

Nederland geeft aan dat de intrede van transport, bezorging en andere dienstverleningsplatformen, zoals design en vertaling, heeft geleid tot een transitie op de arbeidsmarkt. Ook hier is het belangrijkste belang voor de werknemer de flexibiliteit die het model biedt.

"De platforms bieden een intrinsiek voordeel, omdat mensen hun eigen schema en werktijden kunnen bepalen. Het is mogelijk dat deze perceptie van flexibiliteit een grotere groei in deze sectoren zal stimuleren", schat hij in.

Uit gegevens van het IBGE blijkt dat het aantal app-werkers tussen 2022 en 2024 met 25,4% is gestegen, van 1,3 miljoen naar 1,7 miljoen geregistreerde personen.

App-gebaseerd werk vertegenwoordigt 1,9% van de beroepsbevolking in Brazilië.

Door deze stijging bedroeg het aantal werknemers op digitale platforms en werknemers die diensten via apps aanbieden in het derde kwartaal van vorig jaar 1,9% van de beroepsbevolking in Brazilië.

Het onderzoek van het IBGE, dat voortvloeit uit een overeenkomst met de Universiteit van Campinas en het Openbaar Ministerie (MPT), bevindt zich nog in de experimentele fase en houdt rekening met gegevens uit de Continue Nationale Huishoudsteekproefenquête (PNAD Contínua).

"Platformwerkers": het totale inkomen is hoger, maar het uurloon is lager.

Volgens gegevens van het IBGE bedroeg het gemiddelde inkomen van werknemers die geregistreerd staan ​​op platforms in het derde kwartaal van 2024 R$ 2.996, 4,2% hoger dan dat van werknemers die niet via platforms werken (R$ 2.875).

Platformwerkers werken echter gemiddeld meer uren per week: 44,8 uur, vergeleken met 39,3 uur voor mensen die niet op platforms werken. Dit verschil betekent dat het gemiddelde uurloon van platformwerkers lager ligt dan dat van mensen die niet op platforms werken: R$ 15,40 vergeleken met R$ 16,80.

Zonder hervormingen zou informaliteit de ‘nieuwe formaliteit’ kunnen worden.

Volgens João Olenike van het IBPT zijn de inkomsten van formele banen momenteel aan het dalen, maar het biedt wel zekerheid aan werknemers die op zoek zijn naar een hoger inkomen en flexibiliteit.

"Voor bedrijven wijzen de gegevens op hybride aanwerving; voor particulieren stimuleert het zelfstandig ondernemerschap met planning. Ipea benadrukt de noodzaak van belastingvoordelen om de balans te herstellen, maar zonder hervormingen zou informaliteit de 'nieuwe norm' kunnen worden", legt hij uit.