'Uitroeiing van hele naties': wetenschapper Maria Vyushkova telt de doden van de Russische inheemse oorlog

Op haar YouTube -kanaal beschrijft Maria Vyushkova zichzelf als “wetenschapper van beroep, Boerjatisch van etniciteit” en “anti-oorlogs- en dekoloniale activist op het gebied van maatschappelijk engagement.”

In de drie jaar sinds de grootschalige Russische invasie van Oekraïne heeft Vyushkova, die een Ph.D. heeft, in de scheikunde, is uitgegroeid tot een vooraanstaand expert op het gebied van de betrokkenheid van de Russische inheemse bevolking en etnische minderheden bij de oorlog.

Inheemse activisten luidden al langer de noodklok over de onevenredige mobilisatie van minderheden voor de oorlog. Vyushkova was echter de eerste die deze beweringen met harde feiten onderbouwde en licht wierp op de ware omvang van de etnische verschillen in de bevestigde Russische slachtoffers.

De Moscow Times sprak met Vyushkova over het gebruik van wetenschappelijke kennis in activisme, de mythe van “Boerjaten in Bucha” en de schijnbaar onmogelijke taak om het aantal inheemse slachtoffers te tellen.

Dit interview is ingekort en duidelijker gemaakt.

MT: Wanneer hebt u voor het eerst uw wetenschappelijke kennis toegepast op activistisch werk?

MV: Lang vóór de invasie van Oekraïne.

Toen [de Russische president Vladimir] Poetin in 2012 opdracht gaf om camera's bij stembureaus te installeren, besloten [pro-democratische] activisten daar misbruik van te maken. Ze hebben de video's gedownload om te tellen hoeveel mensen daadwerkelijk hebben gestemd bij de verkiezingen en om te controleren op mogelijke onregelmatigheden bij het tellen van de stemmen. Ik was een van de vrijwilligers die dit deed…en zag veel vreselijke dingen gebeuren op die opnames.

MT: Je hebt je bij de Free Buryatia Foundation aangesloten toen de grootschalige invasie begon…

Ja, ik was een van de medeoprichters .

MT: …en je vermogen om wetenschap te combineren met activisme bloeide op.

Het bleek dat niemand anders bij de stichting ervaring had met het werken met data… Dus ik bestudeerde overlijdensberichten [van soldaten], hield het aantal overledenen bij, probeerde te begrijpen waarom zovelen van hen uit Boerjatië kwamen, enzovoort.

Geruchten dat het de Boerjaten waren die burgers hadden vermoord in de Oekraïense stad Bucha tijdens de bezetting door Rusland, speelden een belangrijke rol in mijn werk.

Ik heb een opleiding gevolgd aan een zeer gerespecteerde wetenschappelijke school en heb geleerd dat een echte wetenschapper alles in twijfel moet trekken. Ik begon deze geruchten te onderzoeken, omdat niemand anders ze in twijfel trok en ik wilde begrijpen wat er achter zat en hoe het allemaal echt gebeurde.

Ik heb de lijsten van overleden soldaten bekeken die door vrijwilligers van Mediazona waren samengesteld om te zien wie er in maart 2022 in de stad Bucha waren gestorven. Het bleek dat het vooral parachutisten uit Pskov waren [een Russische regio die grenst aan Estland, Letland en Wit-Rusland] die daar de hele maand waren gestorven, wat niet helemaal overeenkwam met het beeld dat de media schetsten. Toen dacht ik: 'Oké, hier klopt iets niet.'

Terwijl ik doorging met het verzamelen van bewijsmateriaal, het vergelijken van bronnen en het vergelijken van getuigenissen van gevangenen, realiseerde ik me dat dit inderdaad de parachutisten van de 76e Pskov Airborne Division waren. Deze conclusie werd ook getrokken door het Conflict Intelligence Team en werd ondersteund door de bewakingsbeelden en andere materialen die door Oekraïne werden gepubliceerd.

MT: Maar de mythe over 'Boerjaten in Bucha' leeft nog steeds, toch?

Ja, het verspreidde zich wijd en zijd en werd erg populair — niet alleen in Rusland, maar ook in Oekraïne en het Westen. Herinnert u zich de controversiële uitspraak van de paus ?

Wanneer media melding maken van Russische oorlogsmisdaden, ligt de nadruk vooral op vertegenwoordigers van Aziatische etnische groepen. Niemand wil zich met dit ongemakkelijke onderwerp bezighouden. Mensen zijn bang dat het beschuldigen van Oekraïners [van racisme] als moreel ongepast wordt gezien. Maar dit probleem moet worden aangepakt.

Enkele bewijzen van gevangenen signalen dat etnische Boerjatische krijgsgevangenen in Oekraïne slechter worden behandeld dan Russische. Dit is een zorgwekkende trend. Dat betekent dat we de soldaten van Boerjatië niet langer kunnen aanmoedigen zich over te geven, omdat niemand weet wat er met hen kan gebeuren.

Ik ben ook bang dat de Russische propaganda deze trend zou kunnen misbruiken om mensen in Boerjatië en andere Aziatische republieken aan te moedigen zich bij de oorlog aan te sluiten en wraak te nemen voor hun familieleden.

MT: Kunt u beschrijven hoe informatie werd verzameld over de etnische samenstelling van de slachtoffers aan Russische zijde in de oorlog in Oekraïne?

Bij de Stichting Free Buryatia richten we ons op drie geografische gebieden waar Boerjaten wonen: de republiek Boerjatië, de regio Irkoetsk en het district Aginsky van de regio Zabaykalsky.

We verzamelden overlijdensberichten van sociale media, berichten van familieleden, informatie die we in privéberichten kregen en reportages op de lokale televisie.

MT: Veel inheemse volkeren hebben Russische voor- en achternamen aangenomen als gevolg van de gedwongen russificatie- en kersteningspolitiek van Moskou door de eeuwen heen. Hoe kom je er nu precies achter wat iemands etniciteit is?

Ik en mijn collega-vrijwilligers kijken niet alleen naar de naam en de foto. We onderzoeken wat er in de overlijdensadvertentie staat, waar de persoon vandaan komt, in welke taal de opmerkingen zijn geschreven, of die opmerkingen relatief zijn, enzovoort.

Etniciteit is een zeer complexe kwestie en het is niet eenvoudig om dit te ontcijferen. Het is onmogelijk om dat proces te automatiseren.

In een onderzoek gepubliceerd in het Journal of Computational Social Science gebruikte Alexey Bessudnov van de Universiteit van Exeter AI om te zoeken naar 'etnische' namen in de lijsten die door Mediazona zijn samengesteld . Maar eerlijk gezegd ben ik het niet eens met zijn conclusies.

MT: U bent onlangs uw aandacht gaan richten op het tellen van de verliezen onder de kleine inheemse gemeenschappen in Siberië en het noorden. Wat heeft je daartoe aangezet?

Niemand heeft het over hen, maar als je de etnische groepen rangschikt op basis van het aantal doden per hoofd van de bevolking, dan liggen de Tsjoektsjen, Oedegen, Eskimo's en Nenetsen ver voor op bijvoorbeeld de Boerjaten en de Tjwanen. Inheemse gemeenschappen met een klein aantal gevangenen zijn op alle lijsten oververtegenwoordigd, inclusief die van soldaten die uit de gevangenis zijn gerekruteerd. Waarschijnlijk speelt het buitensporige aantal gevangenen onder deze mensen ook een rol.

Voor de Nenetsen [wier totale bevolking in Rusland ongeveer 50.000 bedraagt] zijn de verliezen per hoofd van de bevolking bijvoorbeeld ongeveer gelijk aan die van de Tyvans [die 295.000 inwoners tellen].

Een ander voorbeeld: het dorp Elabuga in de regio Chabarovsk. Er wonen tachtig inheemse families en vijftien mannen uit die families zijn gemobiliseerd, terwijl nog eens tien mensen contracten zouden hebben getekend als 'vrijwilligers'. Dat zijn schrikbarende cijfers.

Deze gemeenschappen hebben mannen nodig om hun traditionele levenswijze in stand te houden. Als gevolg van deze oorlog bestaat het risico dat zij hun culturele identiteit volledig verliezen. Dit komt in feite neer op de uitroeiing van hele naties. Het is angstaanjagend.

MT: U houdt ook de algemene trends in de Russische oorlogsverliezen in de gaten; Kunt u ons vertellen wat de laatste cijfers onthullen over de situatie aan het front?

Ik zal niet de eerste zijn die dit zegt, maar 2024 was het bloedigste jaar van deze oorlog. Het tempo waarin het aantal sterfgevallen toeneemt, is dramatisch toegenomen.

De tweede opvallende trend is de verschuiving van de verliezen richting het westen [van Rusland]. Dat wil zeggen dat Boerjatië qua omvang niet langer tot de belangrijkste regio's behoort. De toplanden zijn daarentegen… Basjkirostan en Tatarije, en de regio’s Sverdlovsk en Tsjeljabinsk.

De situatie in Basjkirostan en Tatarstan is rampzalig. Het aantal slachtoffers blijft stijgen en er is geen einde in zicht. De twee republieken zijn qua bevolkingsomvang grote regio's, vooral vergeleken met Boerjatië. Toch staan ​​ze qua doden per hoofd van de bevolking nog steeds op de twintigste plaats, uit 83 regio's plus verschillende bezette gebieden. Dit betekent dat hun verliezen per hoofd van de bevolking al aanzienlijk boven het nationale gemiddelde liggen. Ze hebben zelfs de republieken Jakoetië en Kalmukkië overtroffen.

Deze toename van de verliezen begon na de mobilisatie… Toen de aanval op Avdiivka in oktober 2023 begon, merkte ik een scherpe toename van het aantal slachtoffers uit Basjkirostan. Destijds voorspelde ik dat Basjkirostan de leiding zou nemen in de verliezen, en die voorspelling kwam uit.

De regio Moskou staat nu ook op de vierde plaats qua verliezen, iets wat we nog nooit eerder hebben gezien. Hoewel er veel militaire eenheden in de regio zijn, waren ze tot een bepaald punt in de oorlog nooit echt betrokken bij gevechten. Het lijkt erop dat [de autoriteiten] doelbewust hebben geprobeerd verliezen [onder soldaten] uit Moskou en de regio's eromheen te voorkomen, maar nu worden ook zij naar de molen gestuurd.

MT: Wat voelt u als u al deze lijsten en statistische gegevens verwerkt?

Het is echt heel moeilijk om dit allemaal te zien. Ik heb het gevoel dat ik minstens 500 doden in één persoon heb leren kennen terwijl ik alle informatie handmatig verwerkte.

Het is angstaanjagend.

Vooral als het gaat om kleine inheemse gemeenschappen die voor 100% slachtoffer zijn van deze situatie, omdat ze sterk afhankelijk zijn van de overheid en vaak geen toegang hebben tot gekwalificeerde juridische bijstand.

Geen van hen heeft ooit geprobeerd de [ontvangst van de militaire] mobilisatie [dagvaarding] voor de rechter aan te vechten — ook al zijn daar gronden voor — simpelweg omdat ze geen toegang hebben tot een competente advocaat die ook dapper genoeg is om zo’n zaak aan te pakken. Dat is het eerste probleem.

Het tweede probleem is hun catastrofale afhankelijkheid van de staat, omdat hun traditionele manier van leven feitelijk gecriminaliseerd is. De Russische wetten ter bescherming van het milieu beschermen niet alleen de natuur, maar zijn er ook op gericht om deze mensen tot criminelen te maken.

Het is angstaanjagend om getuige te zijn van de dood van mannen uit deze gemeenschappen, omdat je beseft dat binnen één of twee generaties hele culturen gemakkelijk kunnen verdwijnen - en dat niemand dat weet of erom geeft.