Ulgi podatkowe kosztowały kraj prawie sześć reform podatkowych

W obliczu skomplikowanej sytuacji fiskalnej i rosnących żądań nowej reformy podatkowej, Obserwatorium Fiskalne Uniwersytetu Javeriana opublikowało niedawno niepokojące dane, ostrzegające, że na każde 100 dolarów zebranych przez rząd Kolumbii przypada prawie 50 dolarów straty z tytułu ulg podatkowych.

Otwiera to debatę nad tym, czy konieczna jest nowa reforma, czy też jedynie przegląd korzyści, biorąc pod uwagę, że strukturalna strata dochodów, równa 49% łącznych wpływów, stanowi jedno z głównych wyzwań dla stabilności finansów publicznych.

Przeczytaj także: 4 kolumbijskie zawody, które znikną najszybciej z powodu sztucznej inteligencji

Jak wynika z raportu, chociaż kraj osiągnął historyczną wysokość dochodów wynoszącą 16% swojego produktu krajowego brutto (PKB) w 2023 r., znaczną część tego wysiłku zniwelowały zwolnienia, odliczenia i preferencyjne traktowanie, które według analizy Obserwatorium wynoszą 8,7% PKB.

Dla porównania, koszt fiskalny tych świadczeń jest ponad sześciokrotnie wyższy niż dochody uzyskane w ramach reformy podatkowej z 2022 roku, która objęła zaledwie 1,4% PKB. W związku z tym nasuwa się nieuniknione pytanie, czy warto utrzymywać system, który zapewnia ulgi podatkowe, a jego skuteczność jest mało mierzalna.

Niezrównoważona struktura podatkowa

Nowe Średniookresowe Ramy Fiskalne (MFMP), przedstawione przez Ministerstwo Finansów 14 czerwca, uznają, że Kolumbia stoi w obliczu krytycznej sytuacji rosnących wydatków publicznych, rosnącego zadłużenia i niewystarczającej struktury dochodów, aby sfinansować potrzeby państwa. Dlatego w tym kontekście przegląd wydatków podatkowych stanowi istotną i pilną alternatywę.

„Wydatki podatkowe wcale nie są wartością marginalną, lecz stanowią strukturalny element kolumbijskiego systemu podatkowego. W latach 2019–2023 korzyści te stanowiły średnio 50% dochodów brutto. Szczyt osiągnęły w 2022 roku, kiedy wskaźnik ten sięgnął 57%, co oznacza, że na każde zebrane peso państwo traciło kolejne” – czytamy w raporcie.

Może Cię zainteresować: Niepewność, plaga, która spędza sen z powiek właścicielom firm

Obserwatorium podało również, że w odniesieniu do PKB roczna strata z tytułu ulg podatkowych wynosiła od 7% do 9%, co jest liczbą zaskakującą, biorąc pod uwagę jej trwałość i brak nadzoru technicznego.

Chodzi o to, że teoretycznie preferencyjne traktowanie w systemie podatkowym ma na celu wspieranie sektorów strategicznych, zachęcanie do inwestycji lub zmniejszanie obciążeń grup społecznych znajdujących się w trudnej sytuacji. Jednak w Kolumbii nie ma jasnej polityki, która priorytetyzowałaby, mierzyła lub udoskonalała te świadczenia, a wiele z nich przetrwało raczej dzięki bezwładności legislacyjnej lub presji sektorowej niż udowodnionym zasługom.

W latach 2021–2022 łączna wartość ulg podatkowych wzrosła z 88,3 mld USD do 114,3 mld USD, co stanowi wzrost o 29,4%. Według Obserwatorium Fiskalnego (Fiscal Observatory), ponad 70% tej kwoty przypada na podatek VAT, a następnie na podatki dochodowe od osób prawnych i osób fizycznych. Zatem struktura wydatków podatkowych wskazuje na silną orientację na sektory o większym potencjale lobbingowym, a nie na cele redystrybucyjne lub rozwoju regionalnego.

Kto tak naprawdę na tym korzysta?

Jednym z najważniejszych ustaleń raportu jest wysoka koncentracja ulg podatkowych. Według danych Narodowego Instytutu Statystycznego (DIAN) przeanalizowanych przez Javerianę, 10% największych firm otrzymuje ponad 90% dostępnych ulg podatkowych, podczas gdy mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa, które stanowią większość krajowej społeczności biznesowej, otrzymują jedynie marginalny ułamek.

Zobacz tutaj: Miasta, w których rozpocznie się wdrażanie zniesienia dopłat do oleju napędowego

Taki schemat podważa progresywność systemu podatkowego, gdyż zamiast zmniejszać nierówności, obecny system świadczeń pogłębia je, zapewniając ulgę tym, którzy jej najbardziej potrzebują, i ograniczając zasoby państwa na finansowanie podstawowych usług publicznych, takich jak służba zdrowia, edukacja i infrastruktura.

Co więcej, brak okresowych ocen technicznych stanowi kolejną słabość strukturalną. W przeciwieństwie do bezpośrednich wydatków budżetowych, ulgi podatkowe nie podlegają regularnej kontroli Kongresu ani nie podlegają zasadom efektywności. Zwolnienie może obowiązywać latami, bez oceny jego wpływu gospodarczego lub społecznego. W wielu przypadkach cele uzasadniające jego wprowadzenie są niejasne.

„W Globalnym Indeksie Przejrzystości Wydatków Podatkowych (GTETI) Kolumbia zajmuje 35. miejsce na 105 ocenianych krajów, uzyskując zaledwie 52 punkty na 100. Chociaż MFMP zaczął raportować te korzyści, informacje pozostają ogólnikowe, niedostępne i pozbawione analizy kosztów i korzyści. To pozbawia kraj narzędzi do decydowania, które korzyści powinny zostać utrzymane, skorygowane lub wyeliminowane” – dodali.

Podkreślili, że chociaż Kolumbia czyni powolne postępy, inne kraje regionu poczyniły istotne kroki. Chile i Meksyk, które regularnie publikują i oceniają swoje ulgi podatkowe, umożliwiając korekty oparte na dowodach, a także Kanada i Wielka Brytania, które zinstytucjonalizowały okresowe procedury przeglądu i wymagają technicznego uzasadnienia kontynuacji każdej zachęty, również wprowadziły obowiązek uzasadniania dalszego istnienia każdej zachęty.

Inne wiadomości: Nowa wielofunkcyjna hala koncertowa w Bogocie stworzy 25 000 miejsc pracy.

„Te dobre praktyki pozwalają, aby ulgi podatkowe funkcjonowały jako prawdziwe instrumenty polityki publicznej, a nie jako trwałe przywileje. Co więcej, wzmacniają zaufanie obywateli do systemu podatkowego i poprawiają efektywne wykorzystanie środków publicznych” – stwierdziło Obserwatorium.

Prawdziwa reforma

W tym kontekście Obserwatorium Fiskalne proponuje, aby kolejna reforma podatkowa nie skupiała się wyłącznie na podnoszeniu podatków, ale rozpoczęła się od kompleksowego przeglądu systemu ulg podatkowych, mając na uwadze, że wyeliminowanie nieefektywnych lub regresywnych rozwiązań nie tylko poszerzyłoby bazę podatkową, ale także zmniejszyło deficyt bez obciążania podatników.

„Mamy szansę na wdrożenie reformy, która nie przyniesie dochodów, lecz naprawi zniekształcenia, poprawi równość i przywróci stabilność systemu podatkowego” – czytamy w raporcie. Proponuje się również, aby wszystkie ulgi podatkowe były traktowane jako wydatki publiczne, z określonymi celami, datami ważności, oceną techniczną i zatwierdzeniem przez parlament.

Choć eksperci przyznają, że modyfikacja systemu ulg podatkowych nie będzie łatwa, podkreślają, że wiele zwolnień jest chronionych bez kryteriów technicznych, a odkładanie dyskusji na później wiąże się z wysokimi kosztami. W obliczu rosnącego długu publicznego, presji na skarb państwa i nowych zobowiązań społecznych, kraj nie może dłużej nagradzać nieefektywności fiskalnej.

DANIEL HERNÁNDEZ NARANJO Dziennikarz portfolio