Şempanzelerde çocuk bağlanması: İnsanlarla benzerlikler

Leipzig. Annenizin size destek olarak güvenli bir kişi olduğuna mı güveniyorsunuz yoksa güvensiz ve yalnız mı? Bebek şempanzelerin anneleriyle olan ilişkileri, insan anne-çocuk ilişkisine çarpıcı benzerlikler gösteriyor. Bu durum, Leipzig'deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nden Eléonore Rolland liderliğindeki bir ekip tarafından "Nature Human Behaviour" dergisinde anlatılıyor.

Psikologlar güvenli, güvensiz ve düzensiz -açıkça bozulmuş- bağlanmalar arasında ayrım yaparlar. Araştırma ekibinin verilerine göre, gözlemlere göre vahşi doğada yaşayan şempanzelerde (Pan troglodytes verus) bu tür belirtilere hiç rastlanmıyor; ancak insanlarda, çocukların neredeyse dörtte birinde (%23,5) bu belirtilere rastlanabiliyor.

Araştırmacılar, maymunlarda ciddi şekilde bozulmuş ebeveyn-çocuk bağının hayatta kalmaya yardımcı olmadığı sonucuna vardı. Bu, vahşi şempanzelerin zaman zaman düzensiz bağlar yaşamaları durumunda hayatta kalma ve üreme olasılıklarının düşük olduğu anlamına geliyor.

Düzensiz bağlanmada, yavru tutarlı bağlanma davranışı göstermez, kafası karışık ve kaygılı görünür veya garip davranışlar sergiler. Bu tür bozulmuş bağlar esaret altındaki şempanzelerde iyi bilinmektedir. Yetim hayvanlar sıklıkla bundan etkileniyor: Daha önceki analizlere göre, bunların neredeyse üçte ikisi (%61'i) düzensiz bağlanma gösteriyor.

İnsanlarda, çocuğun bakıcısından sürekli olarak korku, saldırganlık veya biçimlendirici bir travma deneyimlemesi durumunda ortaya çıkar. Çoğu zaman istismar veya ihmal temeldir. Yaşam boyu devam edebilecek olası sonuçlar arasında duygusal düzenleme ve sosyal yaşamda zorluklar, psikolojik sorunlar da yer alıyor.

Bağlanma tipinin gelişiminde ilk yaşam deneyimleri etkili olur. Belirleyici faktör, birincil bakım verenlerle -insanlarda genellikle anne ve baba- olan ilişkinin kalitesidir. Bir çocuk, bakım verenlerinin güvenilir, empatik ve onun sinyallerine duyarlı olduğunu deneyimlerse, genellikle güvenli bir bağlanma geliştirecektir. Bu, diğer şeylerin yanı sıra, daha sonraki ilişkilerin temelini oluşturur ve yavruların dünyayı korkmadan keşfetmelerine olanak tanır.

Güvensiz-kaçıngan bağlanmada, çocuklar tıpkı şempanze yavruları gibi bağımsız görünürler ancak içsel olarak streslidirler. Annelerinden ayrıldıklarında ve anneleri geri döndüğünde pek fazla duygu göstermiyorlar. Çoğu durumda anneden teselli bulma çabası yoktur.

Benzer örüntülerin hayvanlar alemindeki en yakın akrabalarımızda da bulunup bulunmadığını bulmak için Rolland'ın ekibi, Fildişi Sahili'ndeki bir milli parkta yaşayan 50 vahşi şempanze annesi ve yavrularından alınan yaklaşık 3.800 saatlik gözlem verisini değerlendirdi. Güvenli ve güvensiz-kaçınmacı bağlanmalar tespit edilebildi; ancak düzensiz bağlanmalar tespit edilemedi.

Rolland, "Sonuçlarımız şempanzelerin sosyal gelişimine dair anlayışımızı derinleştiriyor ve insanlar ile şempanzelerin aslında o kadar da farklı olmadığını gösteriyor" şeklinde konuştu. "Ama aynı zamanda şunu da düşündürüyorlar: Bazı modern ebeveynlik yöntemleri ve kurumları bebek gelişimi için en iyi olandan mı saptı?"

Ekip, gözlemlenen örneklem büyüklüğünün şempanze yavruları arasındaki bağların çeşitliliğini tam olarak yakalamak için çok küçük olabileceğini kabul ediyor. Bağlanma deneyimlerinin yaşamın ileriki dönemlerine nasıl yansıdığını gözlemlemek için de daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

RND/dpa