Patatesin sırrı çözüldü: Atalarından biri çok şaşırtacak

Çin Tarım Bilimleri Akademisi'nden genom biyoloğu ve çalışmanın baş yazarı Sanwen Huang’ın liderliğindeki araştırma ekibi, 450 yetiştirilmiş patates çeşidi ve 56 yabani türü inceledi. Bu çalışma, patatesin toprak altında gelişen besin deposu olan yumrusunun nasıl evrimleştiğini de anlamamıza yardımcı oldu. Araştırmacılar, yumru oluşumunda kritik rol oynayan iki önemli geni de tanımladı.

Modern patates bitkisinin bilimsel adı Solanum tuberosum. Araştırmaya göre bu bitkinin ataları, günümüzde Peru’da bulunan ancak yumru oluşturmayan Etuberosum adlı patatese benzeyen bir tür ile yaban domatesiydi. Bu iki bitki, yaklaşık 14 milyon yıl önce ortak bir atadan evrilmiş, daha sonra 5 milyon yıl ayrı kaldıktan sonra doğal olarak melezlenmişlerdi.

Bu melezlenme, And Dağları’nın hızla yükseldiği döneme denk geliyor. Yumru oluşturma yeteneği sayesinde patates, soğuk ve kuru iklim koşullarına adapte olabildi ve yeni habitatlara hızla yayılabildi. Huang’a göre, “Yumrular bitkinin soğuğa dayanmasına, besin depolamasına ve cinsel olmayan yolla üremesine olanak tanıyarak hayatta kalmasını sağladı.”

Huang, patatesin dünya genelinde inanılmaz bir besin kaynağı olduğunu belirterek şunları söyledi:

“Haşlama, fırınlama, kızartma gibi hemen her pişirme yönteminde kullanılan patates, sadece karbonhidrat değil; C vitamini, potasyum, lif ve dirençli nişasta açısından da zengin.”

Dirençli nişasta, bağırsakta sindirilmeyip fermente olarak yararlı bakterileri besliyor ve sindirim sağlığına katkı sağlıyor.

Araştırma, patates yetiştiriciliğini daha verimli hale getirmek ve zararlı genetik mutasyonları ayıklamak için de yeni bir kapı aralıyor. Hatta çalışmaya katkı sunan araştırmacılardan Zhiyang Zhang’a göre, gelecekte üzeri domates meyvesi, yer altında ise patates yumrusu üreten hibrit bitkiler bile geliştirilebilir.

*Patates ve domates, tütün ve biberi de içeren gecegüzeli (nightshade) ailesine ait. İkisi de aynı çiçek yapısına sahip ve dikkatli bakıldığında yaprakları ve çiçekleri oldukça benzer. Doğru koşullarda patates bitkisi de küçük yeşil domatesleri andıran meyveler verebilir. Ancak uzmanlar bu meyvelerin zehirli olduğunu ve yenmemesi gerektiğini vurguluyor.