Vijf twistpunten in de volgende EU-begroting van € 1,2 biljoen

De langetermijnbegroting van de EU, die in 2028 van kracht moet worden, moet grondig worden herzien – en stuit op de nodige weerstand.

Het huidige Meerjarig Financieel Kader (MFK) is ontworpen voor tijden zonder grote veranderingen. Die tijd is echter voorbij, en daarmee ook de EU-begroting zoals we die nu kennen . De uitdagingen zijn nu groter dan ooit: enerzijds kampt Europa met een investeringstekort van minstens € 750 miljard per jaar, terwijl het anderzijds zijn defensiecapaciteiten uitbreidt met een nieuw wapenopbouwplan van € 800 miljard.

De Commissie zal het grootste deel van haar nieuwe begrotingsvoorstel op 16 juli presenteren, waarmee meer dan twee jaar moeizame onderhandelingen zijn begonnen. De uitkomst zal waarschijnlijk zowel de uitgavenprioriteiten van de EU als haar begrip van wat ertoe doet radicaal herdefiniëren.

Hieronder staan ​​de vijf belangrijkste debatten die de volgende EU-begroting zullen bepalen.

Omvang: Hoeveel geld?

Vanaf 2028 beginnen de EU-lidstaten met de terugbetaling van het coronaherstelfonds van € 650 miljard. Ze moeten jaarlijks ongeveer € 30 miljard bijeenbrengen, wat overeenkomt met ongeveer een vijfde van hun jaarlijkse begroting.

Dit zou de ambities van de EU kunnen ondermijnen, vooral voor landen die al moeite hebben om hun begroting in evenwicht te brengen. Oostenrijk, België, Frankrijk, Italië, Malta, Polen, Roemenië, Slowakije en Hongarije hebben zulke grote tekorten dat ze sancties van de EU zouden kunnen uitlokken.

Frankrijk en Spanje hebben opgeroepen tot een verdubbeling van het MFK, en zelfs het traditioneel zuinige Denemarken staat open voor een verhoging.

Technisch gezien zou de eenvoudigste aanpak zijn om EU-landen niet om meer geld te vragen, maar om eigen inkomstenstromen voor de EU te creëren, bijvoorbeeld in de vorm van een EU-brede CO2-belasting. In de praktijk is een overeenkomstig voorstel om emissies en bedrijfswinsten te belasten op basis van EU-inkomsten echter al sinds 2023 geblokkeerd in de Raad .

Nieuwe inkomsten betekenen niet automatisch dat de EU in totaal meer zal uitgeven. Duitsland ziet bijvoorbeeld "geen basis" voor een verhoging van het MFK, maar staat open voor nieuwe voorstellen om geld in te zamelen.

Hoe dan ook, de discussies over het bedrag zullen "bloedig" zijn, zei de Deense EU-ambassadeur Carsten Grønbech-Jensen kort voordat hij in juli het voorzitterschap van de Raad overnam. Als EU-landen het niet eens kunnen worden over een verhoging via nieuwe EU-fondsen, zou de strijd om bestaande fondsen nog heviger kunnen worden.

Ook al zullen de onderhandelingen over de totale omvang van de volgende EU-begroting mogelijk niet onder het Deense voorzitterschap worden afgerond, zei Grønbech-Jensen dat de nadruk vooral op de structuur zal liggen.

Cohesie: hervormingen tegen geld en defensie als focus

Het Cohesiefonds, dat goed is voor bijna een derde van de huidige langetermijnbegroting van de EU, is bedoeld om armere regio's in Europa te helpen hun economische achterstand in te halen.

Nu wil de Commissie echter zowel de verdeling van de gelden als de besteding ervan fundamenteel wijzigen.

De eerste verandering is van politieke aard. Regio's ontvangen financiering als ze hervormingen doorvoeren die door Brussel zijn goedgekeurd. Deze hervormingen zullen worden gecoördineerd via nieuwe regionale en nationale "partnerschappen".

In oktober werd een intern document onthuld waaruit bleek dat de Commissie van plan was het COVID-19-herstelfondsmodel te kopiëren en landbouwfondsen, het GLB en cohesiefondsen te bundelen in 27 nationale, hervormingsgerichte begrotingspotten. Dit zou de regio's drastisch minder macht hebben gegeven en de invloed van Brussel op armere landen hebben vergroot.

Hoewel dit idee op massale weerstand stuitte, leeft het, althans gedeeltelijk, voort via de nieuwe regionaal-nationale partnerschappen. De cruciale vraag is of de regio's gemarginaliseerd zullen worden ten gunste van top-down onderhandelingen tussen Brussel en de nationale hoofdsteden.

De tweede verandering is van strategische aard. De Europese Commissie wil cohesiefondsen heroriënteren naar defensie en strategische technologieën zoals AI en biotechnologie.

Dit zou een breuk betekenen met de huidige aanpak van ‘slimme specialisatie’, waarbij elke regio wordt aangemoedigd om te investeren in gebieden die aansluiten bij haar sterke punten.

De herverdeling van cohesiefondsen naar EU-brede prioriteiten “zonder beperkingen op geografische locatie of de omvang van bedrijven”, zoals de Commissie het noemt, zal waarschijnlijk de kerntaak van de fondsen verwateren: het verkleinen van regionale verschillen.

CAP: Hervormen en bezuinigen?

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), goed voor bijna een derde van de EU-begroting en de grootste post, is de EU-steun aan boeren. Het is momenteel verdeeld in rechtstreekse betalingen (79 procent) en steun voor plattelandsgebieden (21 procent).

Invloedrijke landbouwlobby's in heel Europa verzetten zich fel tegen het samenvoegen van deze twee pijlers, de integratie van het GLB in bredere cohesiefondsen of een vermindering van de totale steun.

Toch lijkt dat precies te zijn waar de Commissie op mikt. Het aandeel van het landbouwfonds in de EU-begroting is gestaag afgenomen en volgens Euractiv verwachten ingewijden een subsidieverlaging van 15 tot 20 procent in de volgende cyclus.

Dit zou leiden tot hevig verzet in landen als Frankrijk, waar het GLB politiek onaantastbaar is. Ondertussen hebben Duitse boeren recentelijk succes geboekt met hun nationale begroting en richten ze hun blik nu op Brussel.

Gezien de nationale controverses is het waarschijnlijk dat elke hervorming op elk punt tot controverses zal leiden.

Concurrentievermogenfonds: de Draghi-hervorming

Het Europees Fonds voor Concurrentievermogen (ECF) is het nieuwe vlaggenschipproject van Ursula von der Leyen om de volledige innovatieketen te bevorderen – van toegepast onderzoek tot startups. Deze stap zou honderden miljarden euro's uit meer dan tien specifieke budgetlijnen samenbrengen in een flexibele pot.

De voorzitter van de Commissie verklaarde dat het huidige Horizon-onderzoeksprogramma, met een omvang van 94 miljard euro, onafhankelijk zou blijven, maar “nauw verbonden” zou zijn met de ECF.

Deze toezegging is een gedeeltelijke overwinning voor de wetenschappelijke gemeenschap, die vreest dat langetermijnfinanciering vanuit de basis en op expertise gebaseerde financiering onder Von der Leyens strategische leiderschap plaats zou kunnen maken voor kortetermijnprioriteiten van bovenaf. De Europese Commissie heeft echter al een voorstel ingediend om Horizon open te stellen voor defensiegerelateerd onderzoek.

Qua omvang gingen Draghi en de Horizon- expertbeoordeling uit van een meer dan verdubbeling van het budget voor Horizon, maar onderzoekscommissaris Zaharieva zei dat dit niet realistisch was.

Gezondheids- en klimaatprogramma's die momenteel profiteren van voorspelbare, gereserveerde financiering, zouden hun budgetten kunnen zien krimpen of herverdelen als onderdeel van een bredere concurrentiestrijd.

Terwijl landen ernaar streven het concurrentievermogen van Europa te versterken, worden ze ook beoordeeld op hun bereidheid om geld te investeren, oude programma's en prioriteiten los te laten en de Commissie meer beslissingsbevoegdheid te geven.

Flexibiliteit: Hoeveel macht voor Brussel?

Von der Leyen streeft naar minder begrotingslijnen in totaal, met meer flexibiliteit binnen en tussen afzonderlijke posten en mogelijk een begrotingscyclus van vijf jaar in plaats van de huidige zeven jaar.

Toch worden niet-toegewezen fondsen vaak als politiek onbetrouwbaar beschouwd, vooral voor prioriteiten op de lange termijn, zoals fundamenteel onderzoek.

Tegelijkertijd kunnen EU-landen de voorgestelde hervorming zien als een machtsgreep. Europarlementariërs zullen dan ook aandringen op volledige controle over toekomstige uitgavenbeslissingen.

Er is brede consensus dat de EU een slankere, wendbaardere begroting nodig heeft om nieuwe prioriteiten zoals defensie en concurrentievermogen aan te pakken. Maar de EU is een logge machine en loopt altijd het risico de weg van de minste weerstand te kiezen.

(mm)