Nieuwe behandelingen kunnen gevorderde prostaatkanker veranderen in een 'chronische ziekte' in plaats van een doodvonnis

Veel mensen met vergevorderde prostaatkanker leven veel langer dankzij nieuwe behandelingen, zeggen vooraanstaande prostaatkankerartsen. Hoewel ze vaak geen genezing bieden, veranderen deze innovaties een ziekte die ooit als een doodvonnis werd beschouwd, in een chronische ziekte die bij sommige patiënten jarenlang onder controle kan worden gehouden.

Dr. Laurence Klotz, urologisch oncoloog bij het Sunnybrook Health Sciences Centre en hoofd van de afdeling prostaatkankeronderzoek in het ziekenhuis in Toronto, zei dat patiënten met uitgezaaide prostaatkanker – wat betekent dat de kanker zich naar andere delen van het lichaam heeft verspreid – "nu ongeveer twee keer zo lang leven als 10 of 15 jaar geleden, wat echt een geweldige prestatie is."

"De ziekte kan onder controle worden gehouden, vaak voor een lange tijd, maar genezing is meestal niet mogelijk", vertelde Klotz aan Dr. Brian Goldman, presentator van de CBC-podcastThe Dose .

Toen de voormalige Amerikaanse president Joe Biden onlangs aankondigde dat bij hem een ​​agressieve vorm van prostaatkanker was vastgesteld die was uitgezaaid naar de botten, riep dat vragen op over de prognose voor hem en anderen bij wie prostaatkanker niet in een vroeger stadium wordt ontdekt.

Bidens geval bevindt zich mogelijk "aan de ergste kant" van een spectrum van prostaatkankers, aldus Klotz. Dat komt niet alleen doordat de ziekte zich heeft verspreid, maar ook doordat zijn kankercellen zich, afgaande op hoe ze er onder een microscoop uitzien, snel vermenigvuldigen. Maar dat scenario is vrij zeldzaam, zegt Klotz.

"Dus terwijl bijvoorbeeld 15 jaar geleden de gemiddelde patiënt met uitgezaaide prostaatkanker ongeveer drie jaar leefde, ligt de overlevingskans nu eerder op vijf tot zes jaar ," zei hij.

Er zijn ook "grote bandbreedtes rond die schatting", aldus Klotz, die tevens hoogleraar is aan de afdeling Chirurgie van de Universiteit van Toronto.

"Je hebt patiënten die ondanks de metastasen toch 10 of 15 jaar kunnen leven. En helaas heb je ook patiënten bij wie de ziekte zich zeer snel ontwikkelt, ondanks al die nieuwe therapeutische ontwikkelingen, en waarbij de patiënt soms binnen een jaar kan overlijden."

Thomas Flannery behoort tot de patiënten met gevorderde prostaatkanker die al jarenlang onder behandeling zijn. De inwoner van Toronto kreeg in 2011 op 56-jarige leeftijd voor het eerst de diagnose prostaatkanker, toen zijn huisarts besloot om als onderdeel van een routinematig lichamelijk onderzoek een bloedtest op prostaatspecifiek antigeen te doen.

Dat leidde tot een biopsie, waarbij kanker werd gevonden in beide helften van de prostaatklier en in de zaadblaasjes, klieren die de vloeistof produceren waaruit sperma ontstaat.

"Uiteindelijk onderging ik een radicale prostatectomie bij Dr. Klotz in Sunnybrook, en daarna volgde ik drie jaar lang wat androgeendeprivatietherapie wordt genoemd", aldus Flannery. De ziekte had zich toen al verspreid naar Flannery's lymfeklieren.

Nieuwe behandelingen

Androgeendeprivatietherapie onderdrukt de aanmaak van testosteron, een hormoon dat de meeste prostaatkankerpatiënten nodig hebben om te overleven. Het maakt deel uit van een reeks behandelingen die Flannery in de loop der jaren nodig heeft gehad, waaronder een chemotherapiekuur in 2020.

Nieuwe behandelingsmogelijkheden kunnen de sleutel zijn tot het verlengen van iemands leven.

De standaard androgeendeprivatietherapie werkt door de testikels te vertellen dat ze moeten stoppen met het produceren van testosteron, aldus medisch oncoloog en prostaatkankeronderzoeker Dr. Kim Chi.

"De afgelopen vijf tot tien jaar hebben we ontdekt dat als je dat op zichzelf doet, het in het begin heel effectief kan zijn, maar dat de kanker snel kan terugkomen", aldus Chi, die tevens vice-president en medisch directeur is bij BC Cancer.

Dat komt doordat de kanker testosteron uit andere delen van het lichaam onttrekt, zoals de bijnieren. Bovendien kan prostaatkanker ook zijn eigen testosteron produceren, zegt hij.

Er is echter een nieuwe klasse medicijnen, genaamd androgeenreceptor-routeremmers, die het vermogen van het lichaam om deze bronnen van testosteron op te nemen, blokkeert, aldus Chi.

"We blokkeren niet alleen de benzine, wat de testosteron is, maar we blokkeren ook de receptor – oftewel de motor krijgt die benzine niet meer binnen", zei hij. "Het is alsof je een blokkade in de brandstofleiding aanbrengt."

Je leven verlengen

Dankzij de beschikbaarheid van deze nieuwe medicijnen zijn de overlevingskansen dramatisch verbeterd , aldus Chi, die tevens hoogleraar is aan de afdeling Geneeskunde van de Universiteit van Brits-Columbia.

Voor het deel van de prostaatkankers waarvan is aangetoond dat ze verband houden met genmutaties, lijken veelbelovende nieuwe medicijnen die op die genen zijn gericht, het leven nog verder te kunnen verlengen, zei hij. Hetzelfde geldt voor medicijnen die sterke, gerichte straling direct op moleculair niveau op de prostaatkanker afgeven.

"Ik zou graag zien dat dit een chronische ziekte wordt die we gewoon kunnen beheersen en onder controle kunnen houden. Nee, we kunnen het misschien niet genezen, maar we kunnen het wel jarenlang onder controle houden", zei Chi.

"Als ik iemand vijf, tien, vijftien, twintig jaar kan begeleiden totdat iets anders je leven kost, dan hebben we het goed gedaan en ik denk dat het ons gaat lukken."

Leefstijlfactoren

Flannery, inmiddels 70 jaar oud, adviseert anderen met gevorderde prostaatkanker om zich strikt aan hun medicatie te houden, maar ook goed op hun leefstijl te letten.

Hij zei dat hij een mediterraan dieet volgt vanwege de gezondheidsvoordelen en dat hij de hoeveelheid rood vlees die hij eet aanzienlijk heeft verminderd.

"Er is nog iets heel belangrijks dat we mensen heel moeilijk kunnen uitleggen: de noodzaak om te bewegen."

Een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging kunnen helpen om een ​​aantal negatieve effecten van androgeendeprivatietherapie tegen te gaan, zei hij, waaronder het metaboolsyndroom - iets dat gewichtstoename rond de taille kan veroorzaken.

"Het is belangrijk om je gewicht op peil te houden," zei hij. "Je hoeft geen fanatieke sporter te zijn, maar je moet wel in vorm komen om te voorkomen dat je bijkomende aandoeningen zoals diabetes krijgt."

Op 70-jarige leeftijd is Flannery met pensioen en werkt hij nu als patiëntenvoorvechter, waarbij hij onderzoekers adviseert over nieuwe behandelprotocollen. Hij heeft een landelijke ondersteuningsgroep opgericht voor mensen met vergevorderde prostaatkanker en biedt lotgenotenbegeleiding.

"Op dit moment ben ik de hoofdaannemer voor de bouw van een nieuw huis", zei Flannery. "Ik fiets graag. Ik ski graag, zowel langlaufen als downhill."

Hij en zijn vrouw houden ook van zeilen.

En dat terwijl de ziekte van Flannery inmiddels uitgebreid is uitgezaaid, ook naar het longvlies (pleura), het zakje dat de longen omgeeft.

"Ik ben momenteel relatief gezond. Van buitenaf zou niemand weten dat ik prostaatkanker heb," zei hij. "Ik moet gewoon elke dag medicijnen slikken."