Israël neemt zijn oude Gaza-model mee naar het buitenland

Tijdens een bijeenkomst in het Witte Huis op maandag kondigde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu aan dat hij president Donald Trump had genomineerd voor een Nobelprijs voor de Vrede en prees hem voor het "smeden van vrede, op dit moment, in één land, in de ene regio na de andere". Zowel Amerikaanse als Israëlische functionarissen hebben openlijk hun hoop geuit dat we nu te maken hebben met een veranderd Midden-Oosten. Netanyahu heeft gesuggereerd dat de Amerikaans-Israëlische aanvallen op Iran vorige maand "een kans bieden voor een drastische uitbreiding van de vredesakkoorden" die Israël in de loop der jaren met andere Arabische landen heeft gesloten.

Maar in feite werden de weken sinds het einde van de "Twaalfdaagse Oorlog" gekenmerkt door nog meer oorlog. Woensdag kondigde het Israëlische leger (IDF) aan dat het zijn eerste grondoffensief in maanden in Libanon had uitgevoerd. Israël voerde de afgelopen weken al bijna dagelijks luchtaanvallen uit op Hezbollah, ondanks een bestand uit 2024 dat volgens Israël door de door Iran gesteunde proxygroep wordt geschonden door gewapende strijders in Zuid-Libanon te houden. Het Israëlische leger heeft ook luchtaanvallen uitgevoerd op door de Houthi's gecontroleerde gebieden in Jemen, als reactie op de aanhoudende raket- en droneaanvallen van de groep op Israël. IDF-troepen blijven in Zuid-Syrië en hebben de afgelopen dagen invallen uitgevoerd op door Iran gesteunde groepen daar.

Het conflict tussen Israël en Iran is ook niet per se voorbij. Defensieminister Israel Katz heeft een plan gepresenteerd dat "het handhaven van Israëls luchtoverwicht omvat, het voorkomen van nucleaire vooruitgang en raketproductie, en het reageren op Iran voor het steunen van terroristische activiteiten tegen de staat Israël." Met andere woorden: als Israël zegt dat er kwaadaardige en gevaarlijke activiteiten in Iran plaatsvinden, kunnen er meer luchtaanvallen volgen.

Dan is er natuurlijk nog de aanhoudende verwoesting door de oorlog in Gaza , waar het dodental volgens de lokale autoriteiten inmiddels de 56.000 heeft overschreden. Zowel de lokale bevolking als de VN beschuldigen de IDF ervan de afgelopen weken honderden Palestijnse burgers te hebben gedood die probeerden voedseldistributiecentra te bereiken. Vijf IDF-soldaten werden eerder deze week gedood door bermbommen die door militanten waren geplaatst.

Hoewel er hoop was dat Israëls militaire succes tegen Iran, een belangrijke steunpilaar van Hamas, een staakt-het-vuren waarschijnlijker zou maken, lijken de kansen op een onmiddellijke overeenkomst met de militante groepering te slinken , ondanks de druk van Trump om er een te tekenen. Zelfs als er nu een staakt-het-vuren zou komen, lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat Israël zijn troepen volledig uit Gaza zal terugtrekken.

Het ‘nieuwe Midden-Oosten’ waarvoor Netanyahu Trump prees, lijkt er een te zijn waarin Israël voortdurend op meerdere fronten tegelijk vecht.

Na de zes weken durende Israëlische oorlog in Gaza in 2014, bekend als "Operatie Beschermende Rand", schreven de defensieanalisten Efraim Inbar en Eitan Shamir een invloedrijk artikel waarin ze beschreven hoe Israël Hamas in de toekomst zou kunnen aanpakken. De IDF hoeft zich niet te laten meeslepen in een contra-insurgentiecampagne in de stijl van de Irakoorlog om de groep volledig uit te schakelen of simpelweg te accommoderen. In plaats daarvan schreven ze: "Tegen een onverzoenlijke, goed ingegraven, niet-statelijke vijand zoals Hamas, hoeft Israël alleen maar af en toe 'het gras te maaien' om de vijandelijke capaciteiten te verminderen."

Ze vervolgden: "Een uitputtingsoorlog tegen Hamas is waarschijnlijk Israëls lot op de lange termijn. Om de vijand uit balans te houden en zijn capaciteiten te verminderen, is Israëlische militaire paraatheid en de bereidheid om met tussenpozen geweld te gebruiken vereist."

De fatalistische uitdrukking "het gras maaien" sloeg aan en in de jaren die volgden, voerde Israël een aantal beperkte gevechten tegen Hamas en andere militante groeperingen in Gaza. Maar de beperkingen van de strategie werden op gruwelijke wijze duidelijk tijdens de Hamas-aanvallen op 7 oktober 2023, waarna Israël overschakelde op een nog steeds niet-vervuld doel: Hamas volledig uitroeien.

Nu lijkt het erop dat Israël de aanpak van ‘het gras maaien’ in de hele regio toepast, door periodieke militaire acties te gebruiken om zijn vijanden, waaronder Iran zelf, te verzwakken en te ontwrichten.

"Er heeft een grote verandering plaatsgevonden in het risico dat Israël bereid is te nemen", aldus Mairav ​​Zonszein , een in Israël gevestigde analist bij de International Crisis Group. Ze beschreef deze nieuwe aanpak als: "We vertrouwen niet de intenties van onze tegenstanders, maar alleen onze eigen capaciteiten." En ze zijn nu veel bereidwilliger om die capaciteiten te gebruiken.

Is dit überhaupt houdbaar? Kan Israël echt eeuwigdurende, episodische militaire conflicten van geringe omvang voeren, in wel vier verschillende landen, zelfs terwijl de oorlog aan zijn grenzen voortduurt? "Een land van slechts 10 miljoen is niet groot genoeg om als permanente hegemonie in het Midden-Oosten te fungeren", suggereerde The Economist sceptisch .

Maar het is ook niet moeilijk te begrijpen waarom Israëlische leiders denken dat ze dat wel kunnen. Iran heeft jarenlang gewerkt aan een netwerk van regionale handlangers en een raketprogramma dat zogenaamd verwoesting over Israël zou kunnen brengen als het ooit zou worden aangevallen. Hezbollah is nu een schim van zichzelf, Hamas staat op achterstand en het Syrische regime van Bashar al-Assad is gevallen. Van de meer dan 500 raketten die Iran tijdens de twaalfdaagse oorlog op Israël afvuurde, kwamen er slechts zo'n 40 door , waarbij 28 mensen omkwamen – geen onbelangrijk aantal, maar veel minder dan velen vóór het begin van de oorlog vreesden.

Israël heeft laten zien dat het de verdediging van zijn vijanden kan infiltreren en hun gelederen kan decimeren, en dat met slechts beheersbare militaire tegenreacties.

Het is ook duidelijk dat de regionale conflicten in Israël verschillen van de oorlog in Gaza. Uit peilingen blijkt dat Israëliërs moe zijn van dat conflict, voorstander zijn van een akkoord om de gevechten te beëindigen en gijzelaars naar huis te halen, en geloven dat Netanyahu het conflict grotendeels voortzet omwille van zijn eigen politieke overleving . De humanitaire tol die de burgers van Gaza wordt opgelegd, heeft Israëls internationale isolement verdiept. Het legt ook druk op de dienstplichtige militairen van het land: de IDF heeft een tekort aan mankracht , en het grote aantal opgeroepen reservisten belemmert de economie van het land en verergert de langdurige politieke spanningen over de vraag of ultraorthodoxe Israëliërs vrijgesteld moeten worden van militaire dienst. Militaire commandanten hebben gewaarschuwd dat de lopende operatie mogelijk niet houdbaar is met de huidige troepenaantallen.

De aanvallen op Iran daarentegen waren razend populair en werden gesteund door de Israëlische oppositiepartijen. Ze waren ook internationaal relatief populair. De Duitse bondskanselier Friedrich Merz sprak waarschijnlijk namens veel van zijn Europese collega's toen hij Israël prees voor het opknappen van het " vuile werk " voor andere landen.

In tegenstelling tot het nijpende conflict in Gaza, worden de regionale conflicten in Israël vanuit de lucht gevoerd of, in het geval van Libanon en Syrië, met relatief kleine grondoperaties, waardoor de IDF veel minder mankracht nodig heeft.

Hoe de oorlog ook gevoerd wordt, oorlog is duur. De twaalfdaagse oorlog met Iran kan zo'n 6 miljard dollar kosten, oftewel 1 procent van het Israëlische bbp. Israël gaf vorig jaar bijna 9 procent van zijn bbp uit aan defensie , met de grootste stijgingen sinds de jaren 60 – en dat was vóór de oorlog met Iran. Economen waarschuwen dat dit uitgavenniveau de fiscale stabiliteit en het vermogen van het land om sociale voorzieningen te bieden, bedreigt.

Voorlopig doorstaat de economie de storm echter beter dan velen verwachtten, met een bescheiden groei en lage werkloosheid . Israël verbrandt in rap tempo munitie, maar de regering-Trump lijkt voorlopig bereid om die te blijven leveren.

Een betere vraag dan of Israël al deze conflicten kan bestrijden (voor nu lijkt het erop dat het dat kan, of in ieder geval denken de leiders dat) is waar het allemaal toe zal leiden.

Het is een open vraag welke impact een eindeloze reeks "eeuwige oorlogen" zal hebben op Netanyahu's vermogen om zijn andere belangrijke regionale prioriteit te realiseren: het voortzetten van het proces van normalisering van de betrekkingen met andere Arabische regeringen. Trump dringt aan op een akkoord tussen Israël en de nieuwe Syrische regering, evenals op het eeuwige doel van Saoedi-Israëlische normalisatie.

Maar het bloedbad in Gaza heeft de politieke kosten voor Arabische regeringen om diplomatiek met Israël in zee te gaan, verhoogd. Deze leiders voerden ooit een harde lijn in Iran, maar de meesten waren tegen de oorlog van vorige maand. Ze vreesden de gevolgen ervan voor de stabiliteit en investeringen in de regio .

Volgens Michael Koplow , hoofdbeleid bij het Amerikaanse Israel Policy Forum, gelooft de premier waarschijnlijk niet dat er sprake is van een afweging.

"Netanyahu gelooft dat alles uit Iran voortkomt en dat al het andere bijzaak is", zei hij. "Het idee is dat hoe meer Israël zich sterk uitdraagt, hoe makkelijker het voor Israël zal zijn om de betrekkingen met andere landen te normaliseren. Ik denk dat we die stelling op de proef zullen zien."

De Israëlische oorlog op meerdere fronten werkt ook alleen als de Verenigde Staten wapens en politieke steun blijven leveren. Hoewel Trump de Israëlische aanvallen op Iran met vertraging omarmde en uiteindelijk meedeed, heeft hij Netanyahu ook af en toe flink onder vuur genomen en een verrassende bereidheid getoond om onafhankelijk van Israëlische belangen in de regio te handelen. Trumps gefrustreerde uitbarsting in de vroege uren van het staakt-het-vuren, waarin hij zei dat Israël en Iran "twee landen zijn die al zo lang en zo hard vechten dat ze geen idee hebben wat ze aan het doen zijn", gaf aan dat zijn steun voor Israëls bredere regionale ambities niet als vanzelfsprekend moet worden beschouwd.

Dan is er natuurlijk nog de vraag of ‘het gras maaien’ wel echt werkt.

"Het risico is dat je in een eindeloze reeks militaire aanvallen terechtkomt en je je doel niet bereikt", aldus Zonszein van Crisis Group. "Er zijn mensen in Israël, binnen de veiligheidsdiensten of elders, die geloven dat dat het beste is wat je kunt bereiken."

Hoewel de meeste bondgenoten van Iran voorlopig zijn afgeschrikt, lijken de Houthi's, die onlangs hun aanvallen op de scheepvaart in de Rode Zee hebben hervat en in de afgelopen week zelfs twee vrachtschepen tot zinken hebben gebracht , zeker niet van plan om op te geven voor de Israëlische aanvallen.

Op dit moment is het nog steeds onduidelijk in hoeverre het Iraanse kernwapenprogramma door de bombardementen is vertraagd. Wel is de kans groot dat, als er nog enige capaciteit over is, de wens van Iraanse leiders om daadwerkelijk een bom te bouwen door de oorlog alleen maar is toegenomen.

En hoewel Irans ooit gevreesde leger en gevolmachtigde milities er nu een beetje als een papieren tijger uitzien, is er geen garantie dat ze dat ook zullen blijven. De aanslagen van 7 oktober waren slechts het meest recente voorbeeld van het feit dat regeringen een consistent slechte reputatie hebben als het gaat om het voorspellen van de wil en het vermogen van extremistische groeperingen om toe te slaan.

Dat is echter niet de les die de politieke en militaire leiders van Israël lijken te hebben getrokken.

"De les die ze uit 7 oktober hebben getrokken, is niet dat grasmaaien niet werkt", vertelde Raphael Cohen , militair analist bij de Rand Corporation, aan Vox. "Het is alleen zo dat ze het gras te lang hebben laten groeien en het nog korter moeten maaien."