STADIONS. Architectuur en mythe: de tentoonstelling die de evolutie van deze plaatsen van collectief ritueel vertelt.

In de oudheid was het een veld of een complex van faciliteiten waar, eerst in het oude Griekenland en later in Rome, hardloopwedstrijden en wedstrijden zoals worstelen en boksen werden gehouden; in de moderne tijd was het een stabiele faciliteit voor openluchtsporten en gymnastiekwedstrijden en -evenementen. Om de evolutie die stadions in de loop van de geschiedenis hebben doorgemaakt te illustreren, is er de nieuwe tentoonstelling " STADI. Architettura e mito " die van 30 mei tot en met 26 oktober 2025 in Rome te bezichtigen is.

STADIONS. Architectuur en mythe

STADI. Architectuur en mythe is het nieuwe perspectief dat het MAXXI , via haar afdeling Hedendaagse Architectuur en Design onder leiding van Lorenza Baroncelli , benadert stadions als antropologische en architectonische structuren, symbolen van passies en sociale veranderingen, die het verhaal van steden kunnen vertellen door middel van cultuur en collectieve identiteit.

Manuel Orazi, Fabio Salomoni en Moira Valeri , curatoren van de tentoonstelling, stellen een interpretatie van deze ruimte voor als een complex cultureel object, dat de vele dimensies die het kenmerken, kan weerspiegelen. Het stadion wordt zo een bevoorrecht observatorium van waaruit een veelheid aan architectonische, stedelijke, economische, sociaal-antropologische, politieke en artistieke dimensies kan worden waargenomen.

Emanuela Bruni , voorzitter van de MAXXI Foundation, stelt: " Omgaan met stadions betekent tegenwoordig niet alleen de link tussen sport en architectuur verkennen, maar ook je blik verruimen en reflecteren op bredere maatschappelijke vraagstukken. Stadions worden in feite ware lenzen waardoor artistieke fenomenen, designinnovaties en sociale en historische transformaties kunnen worden waargenomen. Met deze tentoonstelling biedt MAXXI een kritische visie op stadions als complexe infrastructuren met een culturele betekenis, het resultaat van een gezamenlijke inspanning van curatoren, architecten, fotografen en sportorganisaties. Een project dat de rol van het museum als referentiepunt in het panorama van de hedendaagse architectuur versterkt ."

Het tentoonstellingspad

De tentoonstelling Stadions. Architectuur en Mythe – de eerste grote tentoonstelling in Italië gewijd aan deze architectuurtypologie – belicht de geschiedenis ervan, van de antieke Panathinaiko in Athene tot hedendaagse meesterwerken van technologie en design. Deze monumentale architectuur, die seculiere kathedralen van onze tijd zijn, is vandaag de dag veel meer dan alleen een sportstadion: het zijn vitale centra, spiegels van de stad, plaatsen van collectieve rituelen, symbolen van stedelijke en culturele transformatie, waar het dagelijks leven en de uitzonderlijkheid samenkomen.

Een reis door de eeuwen heen die meerdere continenten doorkruist en de evolutie van deze structuren belicht: van eenvoudige ruimtes voor sportwedstrijden tot multifunctionele scenario's waar concerten, religieuze ceremonies, massabijeenkomsten, politieke evenementen, beurzen en artistieke optredens kunnen plaatsvinden. Uiteindelijk zijn ze een instrument voor stadsbranding geworden en een nieuwe bestemming voor wereldwijd toerisme.

De tentoonstelling besteedt ook speciale aandacht aan Italiaanse stadions , hun verspreiding, kwaliteit en het verhitte debat over de vooruitzichten voor regeneratie. Niet alleen een eerbetoon aan een symbool van de collectieve verbeelding, maar ook een gelegenheid om kritisch te reflecteren op diepgaande en vaak over het hoofd geziene aspecten van onze steden en samenlevingen.

Het verhaal

De installatie Stadiums. Architecture and Myth, ontworpen door Lorenzo Bini van studio Binocle , volgt een geordende chronologische reis, waarbij elke fase correspondeert met het gepassioneerde verhaal van een tijdperk.

Dankzij het grafische ontwerp van Studio Fionda verrast de entree van de tentoonstelling de bezoeker direct met de volledig verduisterde ramen van de KME Gallery en een toegangscorridor die leidt naar een bijzondere preview. Het publiek wordt verwelkomd door het videowerk Zidane, A 21st Century Portrait (2006) van Douglas Gordon en Philippe Parreno .

Na de video-installatie betreedt u de tentoonstelling via de imposante architectonische aanwezigheid van de Allianz Arena, ontworpen door Herzog & de Meuron . Ernaast herinnert een geprefabriceerde metalen tribune direct aan de fysieke en sociale ervaring van het stadion, niet alleen opgevat als onderdeel van de installatie, maar ook als een echte leefruimte binnen de tentoonstelling.

De eerste tabel is gewijd aan de illustere voorlopers van de moderne sportfaciliteit: het Panathenese Stadion in Athene en het Colosseum . Een sprong in de tijd, van de Grieks-Romeinse oudheid naar een lange stilte van vijftien eeuwen, tot de heropleving van het idee van een stadion aan het einde van de negentiende eeuw. Kort daarna zou het prototype van het moderne stadion vorm krijgen met Archibald Leitch , een visionaire Britse ontwerper en auteur van Ayresome Park . Vanaf hier ontvouwt zich een rijke reeks projecten, tekeningen en maquettes – zoals Le Corbusiers 100.000 stadion – die het verhaal vertellen van de evolutie van de sportfaciliteit.

Voor architectuurliefhebbers presenteert de tentoonstelling een selectie projecten die het verhaal vertellen van innovatieve benaderingen en talen, waaronder het Municipal Stadium in Braga, Portugal. Onder de hedendaagse stadions vallen de Londense maquettes van Populous Studio op – het Wembley Stadium en het Olympisch Stadion – bekend om hun ontwerpen voor grote sportfaciliteiten en congrescentra.

De muren omlijsten de route met een mozaïek van belangrijke momenten die de geschiedenis van stadions hebben getekend: de eerste Italiaanse sportuitzending op de radio in 1928, het Beatles-concert in 1965 in het Shea Stadium in New York, de donkere jaren vol ongelukken in de jaren 80. De euforische sfeer van Italia '90 kan vervolgens worden herbeleefd via Alberto Burri 's Manifest voor Italia '90 , de beroemde Ciao -mascotte en een schets van het stadion in Triëst, vergezeld van vijf belangrijke projecten: het San Nicola-stadion in Bari, ontworpen door Renzo Piano , het San Siro-stadion in Milaan, ontworpen door G. Ragazzi, E. Hoffer, L. Finzi en E. Nova, het Stadio delle Alpi in Turijn, het Luigi Ferraris-stadion in Genua, gerenoveerd door Vittorio Gregotti en het stadion in Triëst door Studio Celli, vastgelegd in de opnamen van Stefano Graziani.

Ook de tijdloze FIFA-posters zijn te zien. Het tentoonstellingsprogramma wordt verrijkt door het mecenaat van de FIGC : de trofeeën die de geschiedenis van het Italiaanse nationale team symboliseren, worden tentoongesteld. Bij de nieuwbouw- en renovatieprojecten ligt de nadruk op de beleving van de fans en op de integratie van geavanceerde technologieën – uitschuifbare daken en velden, polymeermembranen, ledpanelen – die de weg vrijmaken voor het transformerende stadion , een flexibele faciliteit die verschillende configuraties kan aannemen en plaats kan bieden aan diverse evenementen en evenementen.

Langs de bocht van de KME-galerij hebben twee fotocampagnes zes stadions in vier Italiaanse steden, langs de zuidwest/noordoost-as, in beeld gebracht. Filippo Romano onderzocht de contrasten tussen de stadions van Messina en Udine, van de historische herinnering aan het Celeste tot het moderne San Filippo en het gerenoveerde Bluenergy Stadion. Stefano Graziani fotografeerde daarentegen de stadions van Triëst – het Grezar en het Nereo Rocco – en het levendige San Paolo – Diego Armando Maradona uit Napels, symbool van de Napolitaanse passie voor voetbal.

De vijf 'antropologische eilanden', een van de centrale kernen van de tentoonstelling, verkennen de diepgaande relatie tussen stadion, stad en toeschouwer en onderzoeken de sociale en culturele aspecten die met deze structuren verbonden zijn. Het eerste eiland is gewijd aan de emoties die worden ervaren en verteld door middel van objecten, getuigenissen en beelden uit het verleden en het heden. De volgende secties gaan dieper in op de rol van het publiek, zijn praktijken, de transformaties door de tijd heen en de emotionele en soms zelfs conflictueuze band met de arena.

Het vijfde eiland, ten slotte, biedt een vergelijking tussen de stadions van de twintigste eeuw. Om het verhaal van de tentoonstelling te bekronen, het stadion als cultureel object en collectieve verbeelding, aanwezig in literatuur, poëzie, film, strips, fotografie en hedendaagse kunst. Sterker nog, naast architectuur biedt kunst een andere sleutel tot de interpretatie van het stadion: werken van Tato , Titina Maselli , Il mago del calcio van Bruno Munari , foto's van Luigi Ghirri en Henri Cartier-Bresson , Takashi Homma , Olivo Barbieri en het videowerk van Neville Gabie . Elke stoel in het stadion biedt een krachtig visueel verhaal, dat de kracht en rituele sfeer van de menigte weet op te roepen.

De reis eindigt met de anatomie van een stadion, weergegeven in een andere grote video-installatie getiteld San Siro (The roots of violence. Series) van Yuri Ancarani . Het werk uit 2014 is een aflevering van de serie The roots of violence , waarin technici, arbeiders, politieagenten, stewards, tuinmannen, televisie-operators en fans de coulissen vormen van het onverbiddelijke ritueel van het voetbal.

De initiatieven en nevenevenementen

Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt een tweetalige catalogus (Italiaans/Engels) uitgegeven door Franco Cosimo Panini Editore, verrijkt met essays, interviews, fotografische projecten en sociologische analyses met belangrijke bijdragen. Daarnaast wordt de tentoonstelling aangevuld met een rijk programma van bijeenkomsten gewijd aan de geschiedenis, het verleden en de toekomst, van de stadions, met auteurslessen van de drie curatoren, de Britse historicus John Foot en de beroemde sportradiocommentator Riccardo Cucchi, en de bijeenkomst ' Small Stadiums for Big Hearts' gewijd aan sportvelden in middelgrote en kleine stedelijke centra.

Er zal ook ruimte zijn voor de uitmuntendheid van het Italiaanse voetbal met onder andere Vincent Candela en Pierluigi Collina en voor geweldige cinema met vertoningen van US Palmese door Manetti Bros. , Crazy for Football door Volfango De Biasi , Any Given Sunday door Oliver Stone , The Champ van Leonardo D'Agostini geproduceerd in samenwerking met de Cinema Foundation for Rome.

Meer informatie, tijden en ticketprijzen op de website van STADI. Architectuur en Mythe .