Lichte of donkere weergavemodus: is het alleen een esthetische keuze of is het iets diepgaanders?

Instagram, WhatsApp, Gmail… alle apps bieden ons de keuze tussen de lichte en donkere modus. Het lijkt misschien een simpele kwestie van esthetiek, zelfs een voorbijgaande rage, maar er zit daadwerkelijk wetenschap – en psychologie – achter deze keuze. Waarom verkiezen we de ene boven de andere? Wat zegt deze keuze over hoe we informatie waarnemen?

In een hyperverbonden wereld waarin we urenlang achter schermen zitten, is de manier waarop we een interface zien en interpreteren belangrijker dan het lijkt. En niet alleen voor de leesbaarheid, maar ook voor de emotionele impact, visuele inspanning en de context en het moment waarop we met elk apparaat omgaan. Daarom hebben we bij Mondragon Unibertsitatea besloten om experimenteel te onderzoeken hoe mensen op deze twee opties reageren.

Waaruit bestond ons onderzoek?

Er namen 141 mensen deel (77 vrouwen, 62 mannen, één non-binaire persoon en één persoon die liever niet wilde antwoorden), in de leeftijd van 18 tot 61 jaar. Ze kregen allemaal echte afbeeldingen van alledaagse gebruikersinterfaces (zoals Google, Word, Instagram, YouTube, enz.) te zien, zowel in de lichte als in de donkere modus.

Om voorkeuren te analyseren, werd de Implicit Association Test (IAT) gebruikt, een hulpmiddel uit de sociale psychologie waarmee we de sterkte van iemands automatische en onbewuste associatie kunnen vaststellen, dat wil zeggen de optie die we verkiezen zonder er al te veel over na te denken.

Wat hebben de gegevens uitgewezen?

De resultaten van het experiment lieten een klein effect zien ten gunste van de heldere modus: mensen associeerden deze modus sneller met positieve concepten zoals 'professioneel', 'georganiseerd' of 'veilig'. Dit patroon was iets sterker bij vrouwen, hoewel er geen significante verschillen werden gevonden tussen de geslachten.

Toen we er echter direct naar vroegen, veranderden de zaken. In bewuste antwoorden toonden mannen een grotere affiniteit met de donkere modus, terwijl vrouwen hun voorkeur voor de lichte modus behielden. De redenen waren ook anders. Degenen die voor de lichte interface kozen, deden dat voornamelijk om objectieve redenen, zoals leesgemak of betere zichtbaarheid. Degenen die daarentegen voor de donkere modus kozen, noemden vaker subjectieve redenen, zoals esthetiek, stijl of een professionelere uitstraling.

Uit het directe antwoord bleek dat 48,2% de voorkeur gaf aan de donkere modus en 43,3% aan de lichte modus. Op basis van geslacht gaven vrouwen de voorkeur aan de lichte modus (53,2% versus 41,6%), terwijl mannen het meest kozen voor de donkere modus (54,8% versus 32,3%).

Deze resultaten onderstrepen het belang van het ontwerpen van aanpasbare opties, dat wil zeggen het testen van thema's onder verschillende lichtomstandigheden, inclusief snelle aanpassingen (helderheid, contrast) en gebruikerspecifieke instellingen. Bovendien wordt aanbevolen om demografische segmenten te analyseren om vertekening te voorkomen en de toegankelijkheid en het visuele comfort voor alle gebruikers te bevorderen.

Een voorbijgaande rage of een echte voorkeur?

De opkomst van de donkere modus is deels te danken aan ontwerp- en contextbeslissingen (visuele inhoud, weinig licht), maar uit de gegevens blijkt dat de voorkeur niet homogeen is: deels is trend en deels functionaliteit.

Steeds meer apps hebben standaard een donkere modus, vooral apps die gericht zijn op entertainment of visuele content. Dat is geen toeval: apps zoals Spotify en Netflix omarmen deze modus omdat het het contrast verbetert en elementen zoals albumhoezen en video's meer laat opvallen. Bovendien is de helderheid lager, wat prettiger is in omgevingen met weinig licht en bijdraagt ​​aan een meeslepende sfeer.

Sommige studies suggereren ook dat de donkere modus de batterijduur op OLED-schermen kan verlengen en oogvermoeidheid bij weinig licht kan verminderen. Gebruikers geven hier echter niet altijd de voorkeur aan. Sterker nog, veel mensen blijven de lichte modus gebruiken, simpelweg omdat het de standaardinstelling is.

Dus, welke is beter?

Er is geen ideaal formaat voor iedereen of elke toepassing. En dat is prima. Het hangt af van de gebruikscontext, het type content en wat we met de interface willen overbrengen. In professionele omgevingen zoals de banksector, de gezondheidszorg of het onderwijs zijn heldere interfaces bijvoorbeeld nog steeds de norm: een lichte achtergrond met donkere tekst roept helderheid, transparantie en vertrouwdheid op.

In creatieve, nachtelijke of audiovisuele toepassingen biedt de donkere modus daarentegen een meer meeslepende en emotionele ervaring. Het kan ook een identiteitscomponent hebben: voor sommige mensen staat het symbool voor 'up-to-date' zijn of zich dichter bij geavanceerde tools voelen. Design informeert hier niet alleen, het communiceert en drukt zich uit.

Naast trends of individuele voorkeuren is het daarom belangrijk dat het ontwerp zich aanpast aan wat we echt nodig hebben. En als de toepassing ons de mogelijkheid geeft om te kiezen, des te beter.

Tegenwoordig bieden de meeste platforms gebruikers de mogelijkheid om eenvoudig van thema te wisselen op basis van hun voorkeuren. Veel platforms detecteren zelfs de instellingen van het besturingssysteem om het thema automatisch toe te passen (bijvoorbeeld door de donkere modus te activeren bij zonsondergang). Deze flexibiliteit erkent dat er geen 'modus' is die voor iedereen werkt. Het belangrijkste is dat de app een comfortabele en consistente ervaring biedt, of er nu wordt overgeschakeld naar de donkere modus of de traditionele lichte interface behouden blijft, afhankelijk van de behoeften van elke gebruiker.