Meer geld naar defensie? Investeren in spoor en haven 'hard nodig'

"Als de overheid aan burgers vraagt om een noodpakket in huis te hebben, dan zou het raar zijn als wij als Rotterdamse haven niet aan ons eigen noodpakketje werken", zegt Boudewijn Siemons, directeur van de Port of Rotterdam.

Op de NAVO-top werd overeengekomen dat landen 5 procent van hun bbp (de grootte van de economie) in defensie moeten gaan steken. Daarvan kan 1,5 procent besteed worden aan 'bredere investeringen in relevante uitgaven zoals maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur', zoals te lezen valt op de site van de Nederlandse overheid.

Het woord weerbaarheid wordt ook door Prorail-directeur John Voppen in de mond genomen. Het Nederlandse spoor is niet gebouwd voor weerbaarheid, zegt hij. "Ons spoor is gebouwd voor efficiency." Met weerbaarheid doelt hij bijvoorbeeld op extra cameratoezicht 'om te voorkomen dat derden bij het spoor kunnen komen'.

Verder vindt hij dat het spoor sneller hersteld moet kunnen worden. "Dat we bijvoorbeeld extra reserve-onderdelen hebben." Voppen zegt dat Prorail er niet op ingericht is dat het een doelwit is voor vijandelijke mogendheden. Aanpassingen aan het spoor - en bijbehorende investeringen - zijn dus hard nodig.

De Rotterdamse haven kijkt volgens Siemons naar drie scenario's. "Wat gebeurt er in de haven als we langere tijd zonder energie zitten?", is het eerste scenario dat Siemons schetst.

"Wij kijken er ook naar hoe de haven eruit zou zien als we langere tijd zonder dataverkeer zitten", vervolgt hij. Het gaat dan bijvoorbeeld om gevoelige gegevens over schepen, tijden en routes.

Daarnaast wordt er gekeken naar een situatie waarbij de 'militaire mobiliteit' toeneemt, oftewel dat er veel meer schepen met defensiemateriaal de haven binnenvaren. Hij zegt dat er in de haven van Vlissingen en de Eemshaven al militaire activiteit is, maar dat de Rotterdamse haven 'een rol' gaat spelen als de volumes groter worden.

Volgens Siemons zijn er veel bedrijven in de haven actief die bruikbaar zijn bij het verplaatsen van militair materieel. "Hier hebben we al contact over met defensie."

Defensie deed eerder deze maand een oefening waarbij 16 raketten van de Afsluitdijk werden afgevuurd. De tekst gaat verder onder de video:

Een speciaal ingerichte 'defensiekade' is volgens hem niet realistisch. "Als die alleen wordt gebruikt bij noodgevallen is dat niet efficiënt. We kijken naar dual-use. Hoe kunnen we een kade die commercieel wordt gebruikt in tijden van verhoogde spanning ook militair gebruiken?"

Defensiedeskundige Patrick Bolder van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) benadrukt dat Nederland internationaal gezien een belangrijk doorvoerland is. In geval van nood zullen Amerikaanse troepen met materieel volgens hem via onder meer Nederland naar (Oost-)Europa gaan. Na binnenkomst in de haven van bijvoorbeeld Rotterdam worden ze vervoerd via weg en spoor.

Daarom is investeren nodig, vindt hij. Hij zegt dat er na het einde van de Koude Oorlog geen rekening meer is gehouden met militair gebruik van infrastructuur.

Siemons ziet dit ook, maar zegt dat de haven nu al wel 'in grote lijnen' geschikt is voor militaire toepassingen. "We verwerken nu al 28.000 zeeschepen per jaar." Wat extra defensie-logistiek kan er nog prima bij, denkt hij.

Zijn spoorcollega Voppen vertelt een verhaal met min of meer dezelfde strekking. "Het spoor is in de basis geschikt." Wel maakt hij duidelijk dat er naast in weerbaarheid in nog veel meer spoorzaken geïnvesteerd moet worden. En dan doelt hij niet alleen op het opknappen van sporen en bruggen.

De sporen moeten verder uit elkaar worden gelegd, zodat treinen met tanks elkaar ongehinderd kunnen passeren. Ook wil Voppen graag dat er goederentreinen van 740 meter (volgens Prorail gelijk aan 56 vrachtwagens) op het Nederlandse spoor kunnen rijden. Hiervoor zijn grotere opstelsporen nodig.

Of dit allemaal uit die eerdergenoemde 1,5 procent van het bbp (wat nu gelijkstaat aan iets meer dan 15 miljard euro) voor onder meer infrastructuur betaald kan worden, is nog maar de vraag.

Die 1,5 procent wordt volgens Bolder overigens 'een slim trucje' van NAVO-baas Mark Rutte genoemd. Landen kunnen hierdoor namelijk makkelijker zeggen dat ze in totaal 5 procent van het BBP aan defensie besteden, terwijl deze miljarden ook in algemenere zaken als wegen en spoor gestopt kunnen worden.

Voppen hoopt daarom niet dat er geput wordt uit potjes die al voor infrastructuur bedoeld waren. Hij pleit voor 'nieuw geld'. Het anders labelen van 'bestaand geld schiet niet op'.

Ook in Duitsland gaat er meer geld naar defensie: