HIV-preventie onder druk: bezuinigingen brengen wereldwijde vooruitgang in gevaar

Bezuinigingsmaatregelen en bezuinigingen op onderzoeksfinanciering, evenals een mislukte introductie van een medicijn tegen hiv dat werd aangeprezen als een ‘wondermiddel’. Volgens gezondheidsexperts kan dit miljoenen levens in gevaar brengen.

Volgens een recent onderzoek in het medische tijdschrift The Lancet moeten de Europese Unie en westerse landen dringend meer geld vrijmaken voor aids-programma's. Anders dreigt de strijd tegen hiv als wereldwijde bedreiging voor de volksgezondheid een terugval.

Deskundigen voor Euractiv waarschuwen dat nieuwe medicijnen en preventiestrategieën op de lange baan kunnen worden geschoven nu geopolitieke prioriteiten als defensie en het veiligstellen van grondstoffen op de lange baan worden geschoven.

Wereldwijde golf van bezuinigingen

Vooral het Amerikaanse gezondheidsprogramma PEPFAR, waarvan het budget door de regering Trump is gekort, heeft hieronder te lijden. Als gevolg hiervan boekt de introductie van Lenacapavir – een tweejaarlijkse injectie ter preventie van hiv die wordt beschouwd als een “doorbraakmedicijn voor 2024” – geen vooruitgang, meldt het vakportaal STAT .

Ook in Europa neemt de druk op de budgetten voor ontwikkelingshulp toe. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio riep vorige week in Brussel op tot hogere defensie-uitgaven door NAVO-landen – desnoods ten koste van andere budgetten.

"Onze lokale partners in Afrika melden groeiende angst over de ontwikkeling van resistentie en vermijdbare sterfgevallen", aldus Lisa Goerlitz, hoofd van het Brusselse kantoor van de wereldwijde gezondheidsorganisatie DSW. Redenen hiervoor zijn onder meer de sluiting van ziekenhuizen als gevolg van bezuinigingen op de Amerikaanse ontwikkelingshulp – met name in Oeganda, Ethiopië, Kenia en Tanzania.

Ook de Europese Commissie en enkele landen volgen de trend van bezuinigingen. Goerlitz waarschuwt dat “decennia aan vooruitgang” in de strijd tegen hiv ongedaan gemaakt kan worden.

Volgens het Lancet-onderzoek zouden bezuinigingen door de vijf grootste donoren – Frankrijk, Nederland, de VS, het VK en Duitsland – kunnen leiden tot wel tien miljoen extra hiv-infecties.

Frankrijk heeft in zijn begrotingsontwerp voor 2025 de ontwikkelingshulp met 2,1 miljard euro verlaagd . De niet-gouvernementele organisatie Focus 2030 schat dat er dankzij het Global Fund to Fight AIDS 800.000 minder levens gered zullen worden. Het Global Fund is een van de belangrijkste multilaterale instrumenten in de strijd tegen hiv/aids, tuberculose en malaria en besteedt er volgens eigen cijfers jaarlijks 5 miljard euro aan.

Onder de nieuwe premier Bart de Wever wil België de publieke ontwikkelingshulp met 25 procent verlagen. Ook de nieuwe Duitse regeringscoalitie plant bezuinigingen. Duitsland is wereldwijd de vierde grootste donor van het Global Fund.

Ook in Europa zijn er financieringsproblemen

De strijd tegen hiv staat niet alleen internationaal onder druk, maar ook binnen de EU is er een gebrek aan financiering voor belangrijke technologieën, zoals vaccins en medicijnen voor pre-expositieprofylaxe (PrEP).

Uit een recent onderzoek blijkt dat de EU-financiering voor onderzoek naar hiv-vaccins is gedaald van net geen 70 miljoen euro in 2008 tot minder dan vijf miljoen euro in 2022. Redenen hiervoor zijn onder meer de hoge ontwikkelingskosten en de wetenschappelijke uitdagingen.

"HIV brengt unieke wetenschappelijke obstakels met zich mee – langzame vooruitgang kan ontmoedigend zijn", aldus hoofdonderzoeker Roger Tatoud. In ongeveer 40 jaar tijd zijn er slechts tien grootschalige klinische onderzoeken uitgevoerd – de zogenaamde fase 3-onderzoeken, die tot 100 miljoen euro kunnen kosten.

Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) schat dat er momenteel ongeveer 2,6 miljoen mensen in de Europese regio van de WHO met hiv leven.

Goedkeuring in behandeling, toegang blijft onduidelijk

In februari keurde het Europees Geneesmiddelenbureau lenacapavir van Gilead goed in Europa en in landen met een gemiddeld en laag inkomen. Het kan echter zeven tot negen maanden duren voordat toegang tot de markt mogelijk is.

Het behalen van de internationale hiv-doelstellingen is een kwestie van evenwicht: het vereist zowel moderne therapieën als lokaal werk, zoals preventie, financiële steun en het bestrijden van stigmatisering – vooral ten aanzien van gemarginaliseerde groepen.

"AIDS is niet langer de gezondheidsramp van de jaren 80 en 90. Tegenwoordig is hiv dankzij moderne preventie- en behandelingsmethoden een behandelbare chronische ziekte", aldus Tatoud. Maar juist deze vooruitgang maakt het lastig om grote investeringen in vaccins te rechtvaardigen – vooral omdat grote doorbraken tot nu toe zijn uitgebleven.

Een ander probleem is stigmatisering, waarschuwt Groen Europarlementariër Tilly Metz. Het leidt tot vertragingen bij het stellen van diagnoses, wat een risico vormt voor de getroffenen en de gezondheidszorg.

EVP-Europarlementariër Tomislav Sokol ziet het geplande initiatief "European Health Data Space" van de EU Commissie als een kans om hiaten in de gegevens over hiv te dichten en het stigma te verminderen door patiënten meer controle te geven over hun medische gegevens.

EU-commissaris voor gendergelijkheid Hadja Lahbib kondigde nieuwe maatregelen aan in haar Women's Health Initiative en een LGBTIQ-gelijkheidsstrategie voor de periode na 2025. Hoe deze projecten gefinancierd gaan worden, is echter nog onduidelijk.

“De EU kan een deel van het financieringstekort dichten, maar niet alleen”, aldus Tatoud. “Gelukkig nemen landen die bijzonder hard getroffen zijn – vooral in Afrika – steeds meer hun verantwoordelijkheid.”

(aw)