Deskundige: de grootste barrière voor de herinvoering van rivieren is de wet

Het is bekend welke maatregelen nodig zijn om Poolse rivieren weer natuurlijk te maken; het is ook bekend dat het noodzakelijk is. Het enige wat nodig is, is een aantal regels aanpassen om sneller en effectiever te kunnen handelen, vertelde dr. Mateusz Grygoruk van het Klimaatonderzoekscentrum van de Universiteit voor Levenswetenschappen van Warschau (SGGW) aan PAP.

Dr. hab. Mateusz Grygoruk, prof. dr. SGGW, merkte op dat hoewel de kennis over de noodzaak van renaturering van rivieren groeit en de voordelen ervan goed gedocumenteerd zijn, de veranderingen in de praktijk erg traag verlopen. Hij noemde de huidige waterwetgeving als een van de belangrijkste belemmeringen, "die nog steeds de degradatie van rivieren in plaats van hun herstel bevordert".

"Het Ministerie van Milieu publiceerde enkele jaren geleden de 'Catalogus van Goede Praktijken op het gebied van Hydrotechnische en Onderhoudswerkzaamheden'. Onderhoudswerkzaamheden zijn activiteiten die waterbeheerders zonder al te veel formaliteiten kunnen uitvoeren. Het probleem is dat bijna al deze activiteiten leiden tot een verslechtering van de toestand van rivieren. Het gaat hierbij om zaken als het maaien van vegetatie, het verwijderen van slib, het verwijderen van bomen en het vernietigen van beverdammen - en al deze werkzaamheden verslechteren het ecosysteem van de rivier systematisch", aldus de expert.

Wat nog erger is, benadrukte hij, is dat de huidige regelgeving het moeilijk maakt om zelfs kleine, snelle maatregelen te nemen om de toestand van rivieren te verbeteren. "De wet staat ons bijvoorbeeld toe om een ​​boom die aan de oever groeit te kappen, maar niet om er een nieuwe te planten. Om zelfs maar een kleine renaturalisatie uit te voeren, bijvoorbeeld om een ​​meander te creëren, nieuwe vegetatie in de rivier te introduceren, een oude betonnen drempel af te breken - zijn investeringsprocedures, haalbaarheidsstudies en bouwvergunningen nodig. En dit is duur, tijdrovend en vaak ontmoedigend," benadrukte hij.

Bovendien, voegde hij eraan toe, komt na elke grote overstroming het idee om nieuwe retentiereservoirs te bouwen terug als remedie tegen toekomstige bedreigingen. Dergelijke oplossingen kunnen echter meer kwaad dan goed doen. "Het bouwen van reservoirs lost het probleem van overstromingen niet op. Integendeel: hoe meer we rivieren reguleren, hoe sneller het water stroomt en hoe groter de bedreiging in de benedenloop. Het probleem ligt niet bij de rivier, maar bij het hele stroomgebied, dat anders beheerd moet worden. Laten we dit niet vergeten: reservoirs kunnen – net als rivierherstel – het risico op overstromingen en droogtes verminderen, maar ze zullen het niet volledig elimineren", benadrukte prof. Grygoruk.

Het uitblijven van renaturatie en de voortzetting van traditionele methoden voor het onderhoud van rivieren veroorzaken milieuproblemen, evenals sociale en economische kosten. "Als we de natuurlijke functies van rivieren niet herstellen, zullen we steeds meer betalen: voor waterzuivering, voor het herstellen van infrastructuur na overstromingen, voor het bestrijden van de gevolgen van droogte", waarschuwde de wetenschapper.

Als voorbeeld noemde hij de rivier de Supraśl en de problemen die zich daar in 2020 voordeden. Na hevige regenval en hitte vond daar een ecologische ramp plaats: verstikking. Enorme hoeveelheden verhit organisch materiaal veroorzaakten zuurstofgebrek en massale sterfte van waterorganismen. "Als gevolg hiervan bedroegen de kosten voor waterzuivering voor Białystok destijds meer dan 100.000 PLN per dag. En als de Supraśl natuurlijker was geweest, zouden de gevolgen veel kleiner zijn geweest", vertelde de gesprekspartner aan PAP.

Volgens hem heeft Polen weliswaar al een Nationaal Programma voor de Herstel van Oppervlaktewateren, dat de richting van de noodzakelijke maatregelen voor elke rivier aangeeft, maar het probleem is het gebrek aan instrumenten die snelle, lokale beslissingen mogelijk maken. "Als de regelgeving zou worden aangepast en bepaalde eenvoudige onderhoudswerkzaamheden zouden worden toegestaan, zouden veel lokale waterbeheerders de toestand van rivieren al tegen lage kosten en zonder onnodige formaliteiten kunnen verbeteren", opperde de expert.

"Ik denk dat als we waterbeheerders meer vrijheid zouden geven om renaturatieactiviteiten uit te voeren, de voortgang sneller zou gaan. Omdat er experts werken die weten wat er moet gebeuren. Het probleem is dat de wet hen die mogelijkheden niet geeft," benadrukte hij.

De wetenschapper wees op de geleidelijke toename van het publieke bewustzijn over de noodzaak om de aanpak van waterbeheer te veranderen. Hij voegde er echter aan toe dat Polen, zonder systematische veranderingen, de hoge kosten van oneigenlijk rivierbeheer zullen blijven dragen. "Het is niet zo dat mensen niet weten hoe ze verder moeten, of het niet willen doen. Vaak weten ze het heel goed. Maar het huidige rechtssysteem maakt het repareren van rivieren moeilijk en duur. Dat moet veranderen", concludeerde de expert.

Hij herinnerde ook aan de opvatting die onder deskundigen leeft, namelijk dat het handhaven van rivieren, meren en andere waterlichamen in de staat waarin ze zich bevinden, vaak ingegeven door de onterechte wens om het risico op overstromingen te verminderen, op de lange termijn volstrekt onrendabel is.

"Gezien de klimaatverandering, toenemende droogtes en overstromingen zal het uitstellen van renaturatieactiviteiten de situatie alleen maar verergeren. Daarom zijn er eenvoudige oplossingen nodig waarmee rivieren hun natuurlijke functies zo snel mogelijk kunnen herstellen. Voordat de kosten van verwaarlozing ondraaglijk worden", concludeerde prof. Grygoruk.

Katarzyna Czechowicz (PAP)

druppel/ zan/ bar/