13 biggetjes en een verloren kunstwerk: hier ontdekte ik de geheimen van Malta
Als we voor het eerst op Malta aankomen, hebben we het gevoel dat we het bijna meteen in ons op kunnen nemen. Met de auto is het 15 minuten rijden van de luchthaven naar de hoofdstad Valletta, gelegen tussen de baaien. "Zijn we er al?", zul je denken, verbaasd dat het laaglandlandschap in een oogwenk verandert in een rotsachtige kust aan zee. De strategische ligging van Malta aan de Middellandse Zee heeft het kleine land in het verleden gedwongen zich zwaar te bewapenen. Tegenwoordig trekt Malta graag toeristen aan die niet alleen willen ontspannen in de zon, maar ook geïnteresseerd zijn in de geschiedenis.
"Malta draait niet alleen om mooi weer en een blauwe zee, het is rijk aan cultuur met een diepgewortelde geschiedenis die door vele verschillende beschavingen is beïnvloed. Het gaat niet alleen om het bereik van een kanon of de datum van een bepaalde belegering; wat er echt toe doet, zijn de menselijke verhalen, de levens, de strijd en de veerkracht van de Maltezers die deze gebeurtenissen hebben meegemaakt", legt Donavin Borg van de marketingafdeling van de Malta Historical Organisation uit aan onze groep.
En hoewel we overal beeldjes van ridders en teddyberen met een kruis – het symbool van de Orde van Malta – aantreffen, laat een dieper begrip van Malta ons pas zien hoeveel sporen de geschiedenis hier heeft achtergelaten – van de tijd dat boeren uit Sicilië hier eeuwen geleden arriveerden via een landverbinding die nu niet meer bestaat, via de belangrijke aanwezigheid van de Orde van Sint Jan, tot de 20e eeuw. Er zijn hier bijna geen wolkenkrabbers te bekennen, maar het alomtegenwoordige bouwmateriaal – Maltese kalksteen – wekt de indruk van langdurige duurzaamheid.
We rijden het dorp Tarxien binnen, rijkelijk versierd met blauwe linten die de grens markeren. Voor de avond is een processie met beelden van katholieke heiligen gepland, maar we keren terug naar de tijd van vóór het christendom. Een onopvallend gebouw met een plaquette over de Tarxien Tempels verbergt een uniek object op wereldschaal: een complex van vier met elkaar verbonden megalithische tempels.
Dit zijn enkele van de oudste vrijstaande bouwwerken ter wereld, ouder dan de piramides en de steencirkel van Stonehenge. Stel je voor dat mensen meer dan 5000 jaar geleden enorme rotsblokken over stenen rollen rolden en zelfs overdekte bouwwerken bouwden. Dankzij het wandelpad tussen de gebouwen kunnen we van dichtbij onder andere reliëfs van dieren bekijken: twee stieren en een varken dat dertien biggetjes voedt. De dierenreliëfs zijn zo kwetsbaar dat ze op hun plek zijn gelaten en niet in het museum zijn geplaatst. En waarom staan er dertien biggetjes?
"Mijn theorie is dat 13 de vruchtbaarheidscyclus van een vrouw in een jaar vertegenwoordigt, en we hebben het over een matriarchale cultuur die van vruchtbaarheid houdt. Maar niets is zeker in de prehistorie", speculeert gids Vincent Zammit. Tegenwoordig staat Tarxien op de Werelderfgoedlijst van UNESCO, samen met drie vergelijkbare locaties in het land.
Toeristen komen vooral naar Malta om de vestingsteden te bezoeken, met gebouwen in barokstijl. Maar de oorsprong van de Maltese verdedigingswerken gaat veel verder terug. Ze zijn te vinden in Borg-in-Nadur, vlakbij de stad Birżebbuġa . "Borg betekent berg van stenen, Nadur betekent heuvel", legt onze gids uit.
In Borg in-Nadur, dat meer dan 4000 jaar oud is, bevinden zich cyclopische stenen muren (ronde formaties) uit de bronstijd. Ze beschermden de inwoners al tegen gevaar voordat de Feniciërs arriveerden. Interessant is dat ze zichzelf niet beschermden tegen de zee, maar tegen het land. Vanaf de heuvel met een kruis (resten van archeologisch onderzoek) kunt u de haven zien, ooit een belangrijk handelspunt tussen de Feniciërs en de Romeinen.
De Tas-Silg-site die we bezochten, die alleen met een gids te bezichtigen is, geeft geleidelijk zijn geheimen prijs aan archeologen. Hier vereerden de Romeinen de godin Juno. Niet voor niets werd de gebedsplaats gebouwd op een heuvel die uitkijkt over de haven, als dankbetuiging voor de schepen die de kust bereikten. Archeologen vonden hier onder andere sporen van een vloer en munten uit de Byzantijnse tijd. Maar nog belangrijker was de niet meer bestaande muur die het eiland beschermde tegen Arabische aanvallen. Dit zijn enkele van de weinige dergelijke sporen uit die tijd op Malta. Waarom? "De frustratie van de Arabieren, veroorzaakt door de langdurige pogingen om het eiland te veroveren, zorgde ervoor dat ze bijna alles vernietigden wat ze niet nodig hadden", zegt Vincent Zammit. Hij vermoedt dat er ooit een moskee heeft gestaan. Tegenwoordig is er nog maar één op het eiland.
Mdina: een rustige stad en een geschiedenis van opstandIn het centrale deel van Malta reizen we terug naar de middeleeuwen – de heuvelstad Mdina (van het Arabische Medina) – nu erg populair bij toeristen. De middeleeuwse straatjes hebben de stad de bijnaam "stille stad" gegeven, hoewel het rond het middaguur moeilijk is om hier stilte te vinden. De indrukwekkende, barokke poort die de hoofdingang van de stad vormt, werd gebouwd in de 18e eeuw. Het is het beste om een bezoek in de late namiddag te plannen. De ondergaande zon accentueert de gouden kleur van het zandsteen en er zijn aanzienlijk minder toeristen.
Het oudste gebouw in de stad is Palazzo Sofia . Het onderste deel van het gebouw heeft weinig ramen – dit was om het interieur minder kwetsbaar te maken voor vijandelijke aanvallen. Na de aankomst van de Hospitaalridders op Malta werd het karakter van de stad, die voorheen door de Saracenen werd geregeerd, gedomineerd door christelijke motieven. Afbeeldingen van heiligen vormen een onlosmakelijk onderdeel van het lokale landschap en de decoratie van gebouwen, waaronder de ingangen van huizen in steden en dorpen. Naast het paleis staat de Karmelietenkerk – een symbool van het Maltese verzet tegen Napoleons invasie in 1798. Het voorwendsel voor de opstand was de Franse poging om waardevolle spullen uit de kerk te plunderen voor de oorlogen die hij voerde.
Veel minder druk dan Mdina is de stad Birgu – een van de drie steden in de Maltese Drie-Stad. We betreden de oude stad via de Voorpoort en lopen van daaruit naar de haven en het beroemde fort.
In de middeleeuwen stond hier een kasteel, Castrum Maris. In de 16e en 17e eeuw transformeerden de monniken deze plek tot Fort Sint-Angelo , hun belangrijkste fort. Aan de voet van de muren ziet u het oudste materiaal, dat eerder door de inwoners van het Romeinse Rijk werd gebruikt om te bouwen – zo is de geschiedenis van Malta gelaagd.
Het kleine middeleeuwse fort werd aanzienlijk uitgebreid door de Hospitaalridders, die hier hun eerste hoofdkwartier vestigden, nog voordat de Grootmeester van de Orde, Jean De Vallett, de aanzet gaf tot de bouw van de nieuwe hoofdstad – Valletta. Het is vermeldenswaard dat zich achter de hoofdpoort een tweede ingang bevindt, gelegen aan het einde van een lange toegangsweg. Deze moest het voor de vijand moeilijker maken om het fort in te nemen. Vanaf de top biedt het een panoramisch uitzicht op de Grand Harbour en Fort Ricasoli, dat niet toegankelijk is voor bezoekers en waar beide delen van de film "Gladiator" werden opgenomen.
In het gerenoveerde fort kunt u even ontsnappen aan de drukte op de hoofdstraten van Valletta of Mdina. Een bezoek aan de Sint-Annakerk is de moeite waard, het resultaat van het werk van architecten die in de 16e eeuw door de Hospitaalridders van het eiland Rhodos werden meegebracht.
Aan een van de muren van de kerk hangt een afbeelding van een foto van Albrecht Dürers schilderij "De hulde aan de koningen" – een geschenk van de monniken aan de paus en wordt als verloren beschouwd. Een waardevolle collectie gravures van Albrecht Dürer bevindt zich in het Kathedraalmuseum in Mdina.
Hoewel Fort Angelo de Turkse invasie in 1565 standhield, werden zowel het fort als de kerk tijdens bombardementen in de Tweede Wereldoorlog verwoest. Herdenkingsplaquettes die op verschillende plekken zijn aangebracht, herinneren daaraan.
Valletta, moderniteit en geschiedenisMalta's indrukwekkende hoofdstad, Valletta, staat volledig op de Werelderfgoedlijst van UNESCO . Trendy restaurants sluiten perfect aan bij de statige historische architectuur. De muren die de toegang tot de nieuwe hoofdstad beschermen, werden gebouwd na de Turkse invasie in de 16e eeuw. Hun functie veranderde door de eeuwen heen. In plaats van de inwoners van Valletta te beschermen, werden ze een toevluchtsoord voor de Fransen, tegen wie de Maltezers in de 19e eeuw in opstand kwamen tijdens de Franse invasie van Napoleon. "De ironie van de geschiedenis", merkte onze gids, Vincent Zammit, op toen ik vroeg of de indrukwekkende vestingwerken later nog nuttig waren voor de Maltezers.
Op korte loopafstand ligt Fort St. Elmo, gelegen aan de kust en een populaire attractie in Valletta.
Het Nationaal Oorlogsmuseum presenteert de militaire geschiedenis van het eiland stap voor stap. Een van de meest interessante ideeën om het verhaal van het Grote Beleg van 1565 te vertellen, is een animatie gebaseerd op reproducties van fresco's die de verschillende fasen van de Turkse invasie weergeven, een keerpunt in de geschiedenis van Europa. De fresco's in de film sieren het Grootmeesterspaleis – ooit de residentie van de Hospitaalridders en tegenwoordig de zetel van de president van Malta. Gebaseerd op de schilderijen in de Grote Raadzaal werd een geluidsfilm gemaakt die het verhaal van historische gebeurtenissen vertelt, met de nadruk op belangrijke momenten van het beleg. De fresco's, die kort na het beleg door een Italiaanse schilder werden gemaakt, vormen een artistieke kroniek van die periode.
In het deel gewijd aan de Tweede Wereldoorlog is er nog een animatie met elementen uit archieffilms uit die periode, die het verhaal vertelt van een belangrijke gebeurtenis: "Operatie Pedestal". Het verhaal gaat over een bevoorradingskonvooi dat in augustus 1942 vanuit Groot-Brittannië via Gibraltar naar Malta vaart. In de animatie volgen we het dramatische verloop van de aanval op geallieerde schepen, totdat het verzwakte konvooi zijn bestemming bereikt.
Tot de belangrijke tentoonstellingen behoort de burgerlijke, onofficiële vlag van Malta uit de periode 1943-1964. Daarnaast zien we het George Cross. Dit is de hoogste onderscheiding die door een Britse heerser wordt uitgereikt, door Koning George VI aan Malta gegeven voor de heldenmoed van zijn inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is het symbool van dit kruis, niet het kruis van de Orde van Sint-Jan, dat op de vlag van Malta prijkt.
Laten we even teruggaan naar het fort in Birgu. De jachthaven, waar gondels uit Valletta en witte zeilboten varen, laat je direct de onbezorgde vakantiesfeer voelen. Vanuit Fort St. Angelo zien we een enorm cruiseschip en een schip met toeristen die feesten op luide muziek. Het heden en het verleden zijn hier echter onlosmakelijk met elkaar verweven. Het was in deze stad dat de Tweede Wereldoorlog de meeste sporen naliet – dankzij de strategische haven was het een van de zwaarst gebombardeerde plaatsen van Malta. Na het betreden van de oude stad via de Bovenpoort, zien we schuilplaatsen die in de rotsen zijn uitgehouwen, waar inwoners zich in de jaren 40 drie jaar lang schuilhielden tijdens hevige bombardementen.
Het museum achter de Sint-Laurenskerk herbergt de overblijfselen van tempels die tijdens de oorlog zijn verwoest, waaronder bas-reliëfs van engelen. Hier zien we een foto van hét symbool van de stad uit die tijd: de klokkentoren, die tijdens de oorlog werd verwoest en niet herbouwd.
Leven in een klein land, verscheurd door de winden van de geschiedenis – dit zijn ervaringen die de Poolse bevolking nauw aan het hart liggen. Het is de moeite waard om te weten dat de geologische structuur van dit eilandfort tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven van vele mensen heeft gered – onder andere dankzij de in de rotsen uitgehouwen schuilplaatsen. Wandelend door de smalle straatjes van historische steden en genietend van het uitzicht op de eindeloze zee, willen we dat ze slechts een element van het museum blijven.
De tekst werd geschreven als onderdeel van een persreis georganiseerd door de Maltese Toeristenorganisatie.
Lees ook: Bezoek het geliefde eiland. Game of Thrones-attractie is een dag open. Lees ook: Dit prachtige eiland is in één dag te bezoeken. De uitzichten blijven langer in je geheugen gegrift.
Wprost
