Bomby atomowe: Trauma Hiroszimy i Nagasaki odzwierciedlona w anime, mandze i książkach

Bomby atomowe zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki wywierały przez dziesięciolecia ogromny wpływ na kulturę japońską , inspirując wszystko, od atomowego oddechu Godzilli po historie w mandze .

Japoński tytuł mangi Astro Boy to Mighty Atom , podczas gdy w innych znanych anime , takich jak Akira, Neon Genesis Evangelion i Attack on Titan, pojawiają się eksplozje na dużą skalę .

„Przeżywanie ogromnego cierpienia” i wypędzanie traumy to powracający motyw w japońskiej twórczości kulturalnej , który „fascynuje światową opinię publiczną” – mówi William Tsutsui , profesor historii na Uniwersytecie w Ottawie.

Amerykańskie bomby zrzucone w sierpniu 1945 roku spowodowały śmierć około 140 000 osób w Hiroszimie i 74 000 w Nagasaki. Od zakończenia II wojny światowej opowieści o zniszczeniach i mutacjach kojarzone są z obawą przed częstymi klęskami żywiołowymi, a po 2011 roku – z katastrofą w Fukushimie.

Choć niektóre wiersze „opisują czystą grozę wywołaną przez bombę atomową w momencie jej zrzucenia”, wiele utworów podejmuje ten temat pośrednio , potwierdza pisarka Yoko Tawada.

W swojej książce The Emissary , opublikowanej w Japonii w 2014 r., Tawada skupia się na skutkach wielkiej katastrofy , czerpiąc inspirację z podobieństw między bombami atomowymi, katastrofą w Fukushimie i „chorobą z Minamaty” – zatruciem rtęcią spowodowanym zanieczyszczeniem przemysłowym w południowo-zachodniej Japonii od lat 50. XX wieku.

„To nie tyle ostrzeżenie, co przesłanie: sytuacja może się pogorszyć, ale znajdziemy sposób, żeby przetrwać ” – wyjaśnia Tawada.

Godzilla jest prawdopodobnie najsłynniejszym dziełem, które odzwierciedla złożoną relację między Japonią a energią jądrową: prehistoryczne stworzenie przebudzone przez amerykańskie testy atomowe na Pacyfiku . „Potrzebujemy potworów, aby nadać formę i twarz abstrakcyjnym lękom” – mówi Tsutsui, autor książki „Godzilla in My Mind ” (nie przetłumaczonej jeszcze na hiszpański).

„W latach 50. rolę tę dla Japończyków spełniał Godzilla, wykorzystując energię atomową , promieniowanie i wspomnienia bomb atomowych”. Wielu widzów wychodziło z kina ze łzami w oczach po obejrzeniu filmu z 1954 roku, w którym Godzilla zrównuje Tokio z ziemią.

Temat nuklearny pojawia się w blisko 40 filmach z serii Godzilla, ale często nie jest eksponowany w fabule.

„ Amerykańska publiczność nie była specjalnie zainteresowana japońskimi filmami, które pokazywały ból i cierpienie wojny , a także, pod pewnymi względami, zawierały negatywne odniesienia do Stanów Zjednoczonych i użycia przez nie bomb atomowych” – powiedział Tsutsui.

Mimo wszystko seria wciąż cieszy się ogromną popularnością , a „Godzilla Resurge” odniosła ogromny sukces w 2016 roku. Film uznano za krytykę działań podejmowanych w Fukushimie. Powieść Masuji Ibuse z 1965 roku „Black Rain”, opowiadająca o chorobie popromiennej i dyskryminacji, jest jedną z najbardziej znanych opowieści o bombardowaniu Hiroszimy.

Ibuse nie przeżył, co wywołuje „ogromną debatę na temat tego, kto ma prawo pisać tego rodzaju historie” – wyjaśnia Victoria Young z Uniwersytetu Cambridge.

Kenzaburo Oe , pisarz i laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1994 r., zebrał świadectwa ocalałych w Notatnikach z Hiroszimy , zbiorze esejów napisanych w latach 60. XX wieku.

Oe świadomie wybrał gatunek dokumentalny , zauważa Yoko Tawada. „Konfrontuje się z rzeczywistością, ale stara się podejść do niej z osobistej perspektywy”, w tym do relacji z niepełnosprawnym synem, dodaje.

Tawada mieszkał w Niemczech przez 40 lat po dorastaniu w Japonii. „ Antymilitarystyczne wychowanie, jakie otrzymałem, czasami sprawiało, że myślałem, że tylko Japonia była ofiarą” podczas II wojny światowej – mówi.

„Jeśli chodzi o bombardowania, Japonia bez wątpienia była ofiarą ”, ale „ważne jest, aby spojrzeć na to globalnie” i rozważyć okrucieństwa, których również się dopuściła. Jako dziecko ilustracje bombardowań atomowych w książkach przypominały jej przedstawienia piekła w klasycznej sztuce japońskiej.

„To skłoniło mnie do zastanowienia się, czy ludzka cywilizacja sama w sobie nie jest źródłem zagrożenia” – podkreśla. Z tej perspektywy broń atomowa byłaby nie tyle „postępem technologicznym, co czymś kryjącym się w ludzkości”.