Historyczny wynik budżetowy samorządów. "Efekt działania reformy"

• Nadwyżka budżetowa za I kw. 2025 r. jest historycznie najwyższym wynikiem budżetowym JST po I kwartale (dla porównania po I kw. 2024 r. nadwyżka budżetowa wyniosła 23,6 mld zł.).
• Za I kwartał 2025 r. jednostki samorządu terytorialnego osiągnęły dochody ogółem w łącznej kwocie 140 046 mln zł (tj. 30,5 proc. planu rocznego).
• Wykonane dochody ogółem za I kw. 2025 r. były wyższe o 23,6 proc. w stosunku do wykonania po I kw. 2024 r.

Łączna kwota wydatków jednostek samorządu terytorialnego wyniosła 98 732 mln zł, co stanowiło 19,8 proc. kwoty wydatków planowanych. Kwota wydatków zrealizowanych ogółem po I kw. 2025 r. była wyższa o 10,1 proc. w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego.

Według danych za I kwartał 2025 r. wykonane dochody bieżące były wyższe niż wykonane wydatki bieżące o 44 590 mln zł, przy planowanej w skali roku nadwyżce bieżącej w wysokości 17 614 mln zł.

Tak dobrego wyniku bieżącego osiągniętego poprzez wysokie nadwyżki dochodów bieżących nad wydatkami bieżącymi po zakończeniu I kwartału od wielu lat samorządy nie odnotowywały. Pomimo tego, że 404 samorządy planują w swoich budżetach w skali roku deficyt bieżący na łączną kwotę 1.700 mln zł, to we wszystkich jednostkach wykonano po I kw. 2025 r. nadwyżkę bieżącą

- czytamy w komunikacie resortu finansów.

Zadłużenie w jednostkach samorządu terytorialnego po I kwartale 2025 r. wyniosło 108 892 mln zł i pozostało na stabilnym poziomie. Dług samorządów w relacji do planowanych dochodów ogółem wyniósł za I kw. 2025 r. 23,7 proc. (dla porównania analogiczna relacja po I kw. 2024 r. wyniosła 23,9 proc.).

Powyższe wyniki wykonania budżetów JST po I kwartale 2025 r. są dobrym symptomem poprawiającej się sytuacji finansowej samorządu wynikającej przede wszystkim z efektów działania reformy wprowadzonej nową ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

- podkreśla Ministerstwo Finansów.

Obowiązująca od 1 stycznia 2025 r. ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wprowadziła nowe podejście do finansowania samorządów. Nie jest to jednak model docelowy, co wyraźnie zaznaczono w ustawie. Ewaluacja jej przepisów ma być przeprowadzona w połowie przyszłego roku, ale samorządy już prą do zmian.

Najważniejsze źródło dochodów samorządów, jakim są wpływy z podatków PIT i CIT, zostało oparte na udziałach w dochodach uzyskiwanych przez podatników mieszkających lub funkcjonujących na ich terenie, a tym samym ściśle powiązane z sytuacją społeczno-gospodarczą gminy, miasta powiatu czy województwa i - co niezmiernie istotne - uniezależnione od decyzji rządu w sprawie wysokości podatków i stosowanych ulg wobec podatników.

Jednocześnie określono na nowo wielkości udziałów poszczególnych typów JST w dochodach podatników, wyodrębniając przy tym miasta na prawach powiatu.

Dzięki temu system stał się odporny na zmiany w podatkach dochodowych a dochody JST wzrosły. Jak informował minister finansów Andrzej Domański - w roku o blisko 25 mld zł w stosunku do tego, co samorządy miałyby pod rządami starej ustawy, a w ciągu kolejnych 10 lat mają wzrosnąć o 345 mld zł.

Ale - jak to się mówi - coś za coś.

Samorządy zyskały więcej pieniędzy i większą swobodę w ich wydawaniu, ale jednocześnie zyskały pełną odpowiedzialność finansową za realizowane zadania.Zniknęły części subwencji ogólnej, które zastąpiono potrzebami wyrównawczymi, oświatowymi, rozwojowymi, ekologicznymi i uzupełniającymi, wyliczanymi zgodnie z ustalonymi w ustawie algorytmami. Dopiero jeśli tak wyliczone środki na pokrycie ww. potrzeb okażą się niewystarczające, samorząd dostanie subwencję ogólną z budżetu państwa.

Przy czym zgodnie z ustaleniami strony rządowej ze stroną samorządową potrzeby oświatowe, a właściwie system finansowania oświaty ma być dopiero wypracowany w toku dyskusji na koniec roku, a funkcjonowanie całego systemu, w tym określania poszczególnych potrzeb i determinantów służących do ich wyliczania, wag i innych wskaźników, mają być ustalone po ewaluacji systemu, która ma być przeprowadzona w połowie 2026 r.