Przyszłość polityki spójności

Polityka spójności jest główną polityką inwestycyjną Unii Europejskiej i stanowi jeden z największych motorów rozwoju gospodarczego i społecznego. Tylko w ostatnich ramach finansowych, na lata 2014–2020, polityka ta zapewniła wsparcie 4,4 mln przedsiębiorstwom i stworzyła ponad 370 tys. miejsc pracy, co stanowiło około 13% całkowitych publicznych inwestycji Unii.

W Portugalii wpływ ten jest widoczny. Program spójności Portugalia 2020 na lata 2014–2020 pomógł zmniejszyć dysproporcje regionalne poprzez finansowanie projektów w zakresie innowacji, zatrudnienia i transformacji energetycznej. Ponad 26 miliardów euro przeznaczono dla naszego kraju na 400 000 różnych projektów, z których 86% zrealizowano w regionach słabiej rozwiniętych. Pozwoliło to na zwiększenie inwestycji w tych regionach i umożliwiło krajowi dostosowanie się do europejskich celów w zakresie zatrudnienia, walki z ubóstwem, edukacji, innowacji i efektywności energetycznej.

Ale spójność nie ogranicza się wyłącznie do wzrostu gospodarczego. Chodzi o stabilność samej UE. Inwestycje te mają na celu wspieranie zmniejszania nierówności między regionami i zapewnienie, że wszystkie obszary, w tym obszary wiejskie i najbardziej oddalone, będą mogły w pełni uczestniczyć w jednolitym rynku europejskim.

W Parlamencie Europejskim rozpoczęliśmy już debatę na temat przyszłości polityki spójności po 2027 r., kiedy to zakończą się obecne Wieloletnie Ramy Finansowe. Dwa priorytety, które my, socjaliści, popieramy w kwestii przyszłości tego instrumentu, to odpowiedź na kryzys mieszkaniowy i wsparcie dla przemysłu samochodowego.

Między 2010 a 2023 rokiem ceny nieruchomości w UE wzrosły o 48%, a czynsze o 22%. Utrudnia to życie nie tylko rodzinom o niskich dochodach, ale także klasie średniej i ludziom młodym. Potrzebujemy europejskiej strategii mieszkaniowej, która będzie uwzględniać solidne finansowanie w ramach polityki spójności, wspierające budowę nowych domów i renowację istniejącego zasobu mieszkaniowego. Wsparcie to nie powinno ograniczać się do wąskich kryteriów: potrzebne jest długoterminowe zaangażowanie, które pozwoli regionom dostosować inwestycje do lokalnych realiów, bez narzucania jednolitego modelu zaprojektowanego w Brukseli.

W ten sposób można również przemyśleć na nowo europejski przemysł motoryzacyjny. Branża pogrążona w kryzysie, naznaczona globalną konkurencją i koniecznością dostosowania się do nowych norm środowiskowych. W kilku regionach, zwłaszcza tych, które są w dużym stopniu uzależnione od produkcji podzespołów i pojazdów z silnikami spalinowymi, zagrożone są tysiące miejsc pracy – dotyczy to również Portugalii, która w 2023 r. wyprodukowała ponad 300 000 pojazdów. Co więcej, ponad 90% samochodów produkowanych w UE ma przynajmniej jeden komponent wytworzony w naszym kraju, w ramach łańcucha wartości, od którego zależą setki małych i średnich przedsiębiorstw. Polityka spójności może odegrać tutaj kluczową rolę, finansując przekwalifikowanie pracowników i dostosowanie przemysłu do konkurencji na rynku globalnym, zwłaszcza w segmencie pojazdów elektrycznych.

Jednym z potencjalnych zagrożeń dla tego instrumentu stały się doniesienia prasowe, że Komisja Europejska zamierza scentralizować politykę spójności , przyznając większe uprawnienia rządom krajowym i ograniczając ingerencję władz lokalnych i regionalnych w jej definiowanie i zarządzanie. Centralizacja ta wiązałaby się ze znacznym ryzykiem, gdyż naruszając zasadę pomocniczości, ograniczałaby możliwość określania priorytetów strategicznych i dostosowywania inwestycji do realiów regionalnych.

Kolejnym istotnym aspektem jest systematyczne wykorzystywanie polityki spójności do reagowania na kryzysy, jak to miało miejsce w przypadku mobilizacji środków spójności w celu zwalczania pandemii lub wsparcia Ukrainy. Podejście to eliminuje finansowanie projektów strukturalnych, które wymagają instrumentu o przewidywalności i długoterminowym ukierunkowaniu. W tym kontekście argumentowałem, że polityka spójności musi nadal spełniać swoją podstawową funkcję, jaką jest zmniejszanie nierówności społecznych, gospodarczych i terytorialnych pomiędzy wszystkimi regionami Unii Europejskiej. Aby móc reagować na kryzysy lub nieoczekiwane zdarzenia, konieczne jest utworzenie stałego mechanizmu reagowania kryzysowego, wyposażonego w oddzielne środki, które nie będą odejmować środków z polityki spójności.

Jak wiemy, w Portugalii polityka spójności jest sprawdzonym instrumentem i odegrała kluczową rolę w rozwoju naszego kraju. Przede wszystkim jednak nie ogranicza się on wyłącznie do instrumentu solidarności, gdyż przynosi korzyści wszystkim uczestnikom rynku wewnętrznego, niezależnie od tego, czy są bezpośrednimi odbiorcami środków, czy nie. Przynosi to korzyści zarówno państwu członkowskiemu, które wykorzystuje fundusze spójności na inwestycję, jak i państwu członkowskiemu, które dostarcza mu towary lub usługi na potrzeby realizacji tej inwestycji. Nasza wizja przyszłości polityki spójności zakłada zatem zdecentralizowany instrument, który będzie w stanie reagować na wyzwania strukturalne, zwalczać nierówności między regionami i mieć długoterminową perspektywę.

Autor pisze zgodnie z nową umową pisowni