Krytyczna wypowiedź przewodniczącego Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji, Numana Kurtulmuşa: Czy Komisja uda się do İmralı?

Przewodniczący Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji Numan Kurtulmuş złożył oświadczenia dotyczące bieżącego porządku obrad przedstawicielom prasy, w tym redaktorowi naczelnemu gazety Milliyet Özayowi Şendirowi.

„NIE MA ŻADNYCH TARGÓW MIĘDZY ORGANIZACJĄ A PAŃSTWEM”

Przewodniczący Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji, Kurtulmuş, odniósł się do ważnych szczegółów tego procesu w następujący sposób:

„(Wizyta Komisji w İmralı) Taki krok mógłby zostać podjęty, aby zakończyć proces. Ale to nasza komisja parlamentarna podejmie tę decyzję. Moja osobista opinia nie ma tu znaczenia. Różne partie polityczne wyraziły swoje pozytywne poglądy w tej sprawie i nadal to robią publicznie. Jeśli komisja podejmie taką decyzję, zostaną podjęte odpowiednie działania”.

„Mamy nadzieję, że w czwartek tego tygodnia przybędą nasz minister spraw wewnętrznych, minister obrony narodowej i dyrektor Krajowej Organizacji Wywiadowczej, aby wyjaśnić, co wydarzyło się od ich pierwszej prezentacji do dnia dzisiejszego, a także jakie podjęto kroki”.

„Ten proces w Turcji nie jest w rzeczywistości procesem pokojowym między Turkami a Kurdami, lecz raczej procesem, w którym parlament uważnie monitoruje proces, który rozpoczął się od deklaracji organizacji terrorystycznej walczącej z państwem o złożeniu broni”.

„Nie ma żadnych negocjacji między organizacją a państwem i nigdy ich nie było. Z publicznych oświadczeń wiemy już, że organizacja nie wysuwa maksymalistycznych żądań. Wiemy na przykład, że niektóre żądania, takie jak utworzenie federacji, ustanowienie pewnych przywilejów czy ustanowienie innego języka urzędowego obok tureckiego, nie zostały uwzględnione w porządku obrad”.

„Najważniejszym punktem kolejnego etapu jest ustalenie i udokumentowanie, że organizacja rzeczywiście złożyła broń i dokonała samolikwidacji”.

„Po tym, jak nasze instytucje bezpieczeństwa narodowego, zwłaszcza Narodowa Organizacja Wywiadowcza i Ministerstwo Obrony Narodowej, podejmą decyzję, mówiąc: «Tak, organizacja się rozwiązała i osiągnięto poważne rozbrojenie na polu walki», Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji będzie mogło wdrożyć część wymaganych w tej sprawie regulacji prawnych”.

„MAMY NADZIEJĘ, ŻE ZOSTANIE TO UTWORZONE DO KOŃCA LISTOPADA”

„Turcja musi zrealizować ten problem Turcji wolnej od terroryzmu , nie przypisując nikomu zasług, nie prosząc o czyjąkolwiek aprobatę. To nie jest jedna z opcji politycznych. To teraz konieczność, kwestia życia i śmierci dla Turcji, i musi zostać zrealizowana”.

„(PKK składa broń) Ta kwestia zostanie omówiona przez Radę Bezpieczeństwa Narodowego, jako najwyższą radę bezpieczeństwa Turcji, i jeśli Rada Bezpieczeństwa Narodowego podejmie takie ustalenia i je ogłosi, będzie to bardzo ważny krok w tej sprawie”.

„(Harmonogram komisji) Wszystkie strony wiedzą, że raport zostanie przygotowany. Niektóre strony już się do niego przygotowują. Jak Państwo wiedzą, początkowo powołaliśmy komisję z terminem zakończenia prac do 31 grudnia. Planowałem zakończyć je do końca października, ale wygląda na to, że będzie to nieco opóźnione. Mam nadzieję, że wszystko zostanie sfinalizowane do końca listopada”.

„Przełożyliśmy spotkanie zaplanowane na czwartek w tym tygodniu z przyczyn czysto technicznych. Nie odbyło się ono, ponieważ jeden z naszych ministrów przebywał za granicą. W przyszłym tygodniu wysłuchamy naszego ministra spraw wewnętrznych, ministra obrony narodowej i dyrektora Narodowej Organizacji Wywiadowczej. Uważam to za ostateczne przesłuchanie. Jeśli pojawią się dodatkowe nowe informacje, komisja zostanie o tym poinformowana w późniejszym terminie. Dlatego też przełożenie nastąpiło z przyczyn czysto technicznych”.

„TO NAJTRUDNIEJSZA SPRAWA W TURCJI”

„Powiem tak: każdy, kto boi się stali, nie powinien wsiadać do tego pociągu. To najtrudniejszy problem dla Turcji. Oczywiście to, co wszyscy tu powiedzą, ukształtuje nie tylko ich teraźniejszość, ale i całą przyszłość”.

„(Proces Terror-Free Turkey) To znaczący zysk dla Turcji. Po raz pierwszy politycy skupili się na jednym problemie i choć ich perspektywy na rozwiązanie mogą się różnić, po raz pierwszy są zjednoczeni w swoim zaangażowaniu w rozwiązanie tego problemu. To niezwykle cenne. Doskonale wiemy, że podczas wcześniejszych prób rozwiązania, politycy od samego początku przekształcali ten problem w pole manewru politycznego. Dlatego musimy to dostrzec”.

„(Słowa Apo) Skandowanie tych haseł w parlamencie, demonstrowanie działań w Diyarbakır i gdzie indziej, które naprawdę niepokoją zdecydowaną większość narodu, mówię otwarcie, jest prowokacją”.

„(Różnica między procesem pokojowym a procesem Turcja bez terroryzmu) Jako osoba, która pamięta i zna niemal każdy dzień minionego procesu, mogę powiedzieć jedno. Istnieją znaczące różnice. Przede wszystkim z przykrością muszę stwierdzić, że w tym okresie niemal wszystkie instytucje, które realizowały ten proces w imieniu państwa, znajdowały się pod kontrolą i wpływem członków FETÖ”.

OCENA OGÓLNA

To są obiekty socjalne Florya i rezydencja Atatürka, należące do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. Otworzyliśmy je 20 października. Remonty i renowacje trwały od wielu lat. Ponieważ są to budynki zabytkowe, proces musiał zostać zakończony zgodnie z zaleceniami Komitetu Naukowego. Na szczęście prace osiągnęły bardzo dobry etap. To pierwszy raz, kiedy gościmy tu gości, poza dniem otwarcia. To spotkanie ma również szczególny charakter. Rezydencja, którą widzicie tam na morzu, to główna historyczna budowla. Trwają tam również prace remontowe. Było to miejsce, z którego Atatürk często korzystał, zwłaszcza w ostatnich latach swojego życia. To tutaj zostały zrobione te historyczne zdjęcia. Mam nadzieję, że renowacja wkrótce się zakończy.

Narodowa Komisja Solidarności, Braterstwa i Demokracji w Turcji podjęła się naprawdę ważnego i historycznego zadania. Do dziś odbyła 16 posiedzeń i wypełniła tę ważną funkcję. Zbliża się jej finał.

„WYSŁUCHANO 134 PRZEDSTAWICIELI OPINII ORGANIZACJI SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO”

Chciałbym podkreślić, że wsparcie udzielone przez media w Turcji, zarówno od dnia rozpoczęcia prac komisji, jak i od momentu wyrażenia woli pracy na rzecz Turcji wolnej od terroryzmu, było niezwykle ważne. Niemal wszystkie media udzieliły nam znaczącego wsparcia. Wiedząc, że ta sprawa będzie pełniła historyczną funkcję braterstwa i pokoju, harmonijnie poparły ten proces. Za to dziękuję każdemu z Państwa.

Od momentu powołania komisji, wspólnie uzgadnialiśmy szereg zasad. Wśród nich znalazły się otwartość, przejrzystość i partycypacja. Odbył się kompleksowy proces wysłuchań, w którym udział wzięli przedstawiciele różnych segmentów społeczeństwa tureckiego, w tym organizacji społeczeństwa obywatelskiego, urzędnicy państwowi i rodziny bezpośrednio dotknięte tą kwestią, a także 134 liderów opinii z organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Mogę śmiało powiedzieć: pomimo rozbieżnych opinii, żaden z uczestników, którzy wyrazili swoje poglądy w komisji, nie zadeklarował, że nie chce tego procesu lub że nie powinien on mieć miejsca. Wszyscy z entuzjazmem przedstawili ważne pomysły na jak najszybsze rozwiązanie tego problemu. Niektórzy przedstawili konkretne propozycje, które wszystkie odnotowaliśmy i włączyliśmy do protokołów Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. Ze względu na delikatność tej kwestii, tylko dwa spotkania były zamknięte dla prasy; pozostałe były otwarte dla prasy.

Jednym z kluczowych czynników w starannym prowadzeniu tego procesu i osiągnięciu przez niego tak krytycznego punktu jest struktura komisji. Komisja stała się grupą roboczą złożoną z 51 członków parlamentu z 11 partii politycznych Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. W tym przypadku program nigdy nie był podyktowany własnymi programami, preferencjami politycznymi ani priorytetami partii. Pomimo różnorodności poglądów, każdy wyrażał swoje zdanie i prowadził dyskusje w cywilizowany sposób, z dużą dojrzałością demokratyczną. Pod tym względem jest to wysoce reprezentatywna komisja. Mówimy o grupie reprezentującej 95 procent woli politycznej reprezentowanej w Wielkim Zgromadzeniu Narodowym Turcji. Od samego początku, podejmując decyzje z tą grupą, podkreślaliśmy, że zyski są zbyt ważną i delikatną kwestią, by decydować o nich zaledwie 50 procent plus 1 procent, a zatem decyzje muszą być podejmowane kwalifikowaną większością. Innymi słowy, zawarliśmy sojusz oparty na większości 3/5 i osiągnęliśmy punkt krytyczny.

Tutaj wyłoniły się kluczowe tematy. Jednym z nich jest kwestia „braterstwa”. W Turcji proces ten nie jest w istocie procesem pokojowym między Turkami a Kurdami, lecz raczej procesem ściśle monitorowanym przez parlament, procesem, który rozpoczął się od deklaracji organizacji terrorystycznej walczącej z państwem o złożeniu broni. Dlatego chciałbym podkreślić, że prawie wszyscy tutaj podkreślali braterstwo turecko-kurdyjskie oraz jedność i solidarność między narodami tego kraju; była to niezwykle ważna kwestia.

Kolejną kwestią jest to, że proces ten nie jest procesem negocjacji. Zdecydowana większość uczestników wyraziła takie przekonanie. Przede wszystkim, proces ten rozpoczął się od oświadczeń İmralı i oświadczenia organizacji terrorystycznej, że wszystkie jej elementy będą przestrzegać tych oświadczeń. Zatem nie ma żadnych negocjacji między organizacją a państwem i nigdy ich do tej pory nie było. Z publicznych oświadczeń wiemy już, że organizacja nie wysuwa maksymalistycznych żądań. Wiemy na przykład, że niektóre żądania, takie jak utworzenie federacji, ustanowienie określonych przywilejów czy żądanie uznania innego języka za oficjalny obok tureckiego, nie zostały wysunięte. Zatem nie jest to proces negocjacji; wola państwa, w połączeniu z wolą ustanowienia wolnej od terroryzmu Turcji, zaczęła podejmować oczekiwane kroki w kierunku własnego rozpadu. Nie jesteśmy jeszcze w punkcie, w którym można powiedzieć, że te kroki zostały zakończone, ale zwłaszcza wraz z oświadczeniem z 26 października, czyli deklaracją, że w granicach Turcji nie będzie prowadzona żadna działalność terrorystyczna, sprawa weszła w nową fazę, nowy etap. Dlatego chciałbym podkreślić, że ta kwestia jest bardzo ważna i że znaczna część naszego społeczeństwa postrzega ją w ten sposób.

Omawiane tu kwestie, a także jeden z często podnoszonych punktów w trakcie negocjacji, to fakt, że Turcja nie powinna już ponosić kosztów, które już poniosła w walce z terroryzmem. W 2013 roku przeprowadziłem badanie z kilkoma kolegami z uczelni, z którego wynikało, że koszt terroryzmu w tamtym czasie wynosił 1,3 biliona dolarów. Należy je dziś zaktualizować, uwzględniając koszty alternatywne. Moim zdaniem kwota ta co najmniej się podwoiła. Chciałbym podkreślić, że niemal wszyscy obecni na spotkaniu podzielali wspólne stanowisko i kierunek działań w kwestii uniknięcia przez Turcję tak wysokich kosztów.

Chciałbym zaznaczyć, że podczas negocjacji panowała zgoda co do tego, że stworzenie Turcji wolnej od terroru nie będzie ograniczone tylko do Turcji, ale w znacznym stopniu przyczyni się do stworzenia klimatu wolnego od terroru w całym regionie.

W miarę trwania negocjacji, dyskusji i przesłuchań w parlamencie, zdaliśmy sobie sprawę, że to rzeczywiście „model turecki”. Zwłaszcza jeśli porównać to, co opisali nasi koledzy akademiccy i eksperci, z modelami rozwiązywania konfliktów z całego świata, punkt, do którego dotarliśmy, został osiągnięty w krótkim czasie. Jeśli weźmiemy pod uwagę początek procesu nie od 5 sierpnia 2025 roku, kiedy powołano komisję, ale od 1 października 2024 roku, kiedy przedstawiono intencje, jest to okres niezwykle krótki. W porównaniu z innymi przykładami rozwiązywania konfliktów, Turcja osiągnęła ten punkt w ciągu siedmiu, dziewięciu i pięciu lat. Niewątpliwie wiemy, że wielokrotne próby wdrożenia rozwiązań w przeszłości w tej kwestii stanowią znaczną kumulację. Ostatecznie jednak, jak podkreślaliśmy od początku, proces ten musi być kontynuowany szybko i zdecydowanie. Zasada szerokich negocjacji – czyli uwzględnienie opinii całego społeczeństwa, a nie tylko niektórych grup – i to, co konsekwentnie podkreślaliśmy: nie ma potrzeby udziału strony trzeciej, nie ma potrzeby mediatora. Turcja może to udowodnić, wykorzystując własne zasoby i dojrzałość polityczną. Ta komisja w ramach Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji stała się w istocie jednym z najważniejszych filarów modelu tureckiego. Przetrwała do dziś jako komisja, która będzie monitorować proces w imieniu narodu, bez potrzeby angażowania jakiejkolwiek siły zewnętrznej czy strony trzeciej.

Mówiliśmy o tym od samego początku. Musimy być jeszcze ostrożniejsi w przyszłości. Chcę podkreślić, że potrzebujemy tej uwagi i Państwa wskazówek w tej sprawie. Tak, w polityce panuje szeroki konsensus w sprawie tego procesu: jak najszybciej zostawmy kwestię terroryzmu za sobą. Sytuacja rozwija się pomyślnie. Możliwe jednak, że pewne czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, czające się z boku i próbujące zapobiec tak szybkiemu rozwojowi wydarzeń, jak byśmy tego chcieli, uciekną się do wszelkich możliwych działań, w tym prowokacji, aby zakłócić i zaszkodzić temu procesowi. Chcę podkreślić potrzebę zachowania czujności w tej kwestii.

Kolejną ważną cechą tej komisji jest to, że wysłuchała opinii niemal wszystkich grup społecznych. Uczestniczyli w niej urzędnicy państwowi, nasi właściwi ministrowie oraz dyrektor Narodowej Organizacji Wywiadowczej.

Miejmy nadzieję, że w czwartek tego tygodnia przybędą nasz minister spraw wewnętrznych, minister obrony narodowej i dyrektor Krajowej Organizacji Wywiadowczej, aby wyjaśnić, co się wydarzyło i jakie kroki podjęto od czasu ich pierwszej prezentacji do dnia dzisiejszego.

Nasi koledzy zaangażowani w tę sprawę, w tym nasz Minister ds. Rodziny i Usług Społecznych, nasz Minister Sprawiedliwości i nasz Minister Spraw Zagranicznych, przybyli i przedstawili swoje poglądy. Inną zainteresowaną grupą były rodziny ofiar. Przedstawiciele grup, które naprawdę ucierpiały w trakcie tego procesu, w tym rodziny naszych męczenników i weteranów, a także Matki Sobotnie, Matki Diyarbakır i Matki Pokoju, przybyli i wyrazili swoje poglądy z wielką jasnością. Skonsultowaliśmy się również ze środowiskiem prawniczym, izbami adwokackimi i stowarzyszeniami założonymi przez prawników. Oczywiście, wysłuchaliśmy również osób z doświadczeniem politycznym w tej sprawie. Szczególnie cenne i znaczące było przybycie naszych byłych przewodniczących parlamentu, aby przedstawić komisji swoje stanowisko i podzielić się swoimi doświadczeniami w tej i podobnych kwestiach w Wielkim Zgromadzeniu Narodowym Turcji.

Ponadto, wszystkie główne organizacje gospodarcze i biznesowe wyraziły swoje poglądy. Obecni byli również nasi koledzy i eksperci ze świata akademickiego. Liderzy opinii z wielu środowisk, zwłaszcza z Anatolii Wschodniej i Południowo-Wschodniej, a także organizacje pozarządowe, również wyrazili swoje poglądy. Swoje poglądy na ten temat podzieliły się również organizacje kobiece i młodzieżowe, a także organizacje humanitarne.

W tym momencie stopniowo wkraczamy w proces uzgadniania prac komisji. Kolejnym krokiem, jak mówiliśmy od samego początku i który umożliwił ten proces dotarcie do tego punktu, jest deklaracja organizacji o złożeniu broni i samorozwiązaniu. Ustalenie i udokumentowanie, że organizacja rzeczywiście złożyła broń i samorozwiązała się, jest najważniejszym krokiem w kolejnej fazie. Innymi słowy, nie jesteśmy w stanie tego dokonać za pośrednictwem Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. Dopiero gdy nasze instytucje bezpieczeństwa narodowego, przede wszystkim Krajowa Organizacja Wywiadowcza i Ministerstwo Obrony Narodowej, potwierdzą, że organizacja została rozwiązana i że osiągnięto znaczący poziom rozbrojenia na miejscu, Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji będzie mogło wdrożyć niezbędne regulacje prawne. W tym kontekście naszym głównym celem jako komisji jest raportowanie. Co więc zostało omówione, jaka jest perspektywa tej sprawy i jakie propozycje zostaną przedstawione Zgromadzeniu Ogólnemu Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji? W zeszłym tygodniu odbyliśmy ostatnie dyskusje z naszymi przyjaciółmi i przedstawicielami wszystkich pozostałych partii. Poczynią oni odpowiednie przygotowania, a my na koniec przedstawimy sprawozdanie.

Na koniec chciałbym podkreślić: ta komisja Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji nie jest stałą komisją Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji, taką jak komisja konstytucyjna czy komisja planowania i budżetu. Została powołana tymczasowo. Nie jest to komisja powołana na mocy prawa. Jest to jednak jedna z komisji de facto powołanych zwyczajowo, co wielokrotnie zaobserwowano w Wielkim Zgromadzeniu Narodowym Turcji. Takie komisje powołano do tej pory 10 razy. Podobne komisje powołano w 19., 22., 23., 24. i 26. kadencji. Powołano Komisje Pojednania Konstytucyjnego, a także komisje do innych spraw. Komisja ta działa zgodnie z praktyką parlamentarną i jest komisją zgodną z systemem prawnym Turcji. W przeciwnym razie jej istnienie nie byłoby możliwe.

Dodatkowo, czasami pojawia się błędne przekonanie: ta komisja będzie tworzyć regulacje prawne, ta komisja będzie wprowadzać zmiany do konstytucji… Nie, tak nie jest. Ta komisja, z samej swojej natury i definicji, jest komisją, która podejmuje decyzje o charakterze doradczym. Do tej pory niemal wszystkie nasze decyzje podejmowaliśmy jednomyślnie. Jeśli podejmiemy tę decyzję jednomyślnie, prześle ona już Wielkiemu Zgromadzeniu Narodowemu Turcji ramy polityczne, perspektywę. Mam nadzieję, że wkrótce zakończymy nadchodzącą kadencję, z powodzeniem wypełnimy tę historyczną misję, ten niezwykle ważny krok naprzód, który pojawił się w Turcji, i przekażemy go Zgromadzeniu Ogólnemu Parlamentu do dalszych badań, a proces ten przebiegnie bez zakłóceń.

Od momentu powstania komisja działała w sposób o wiele bardziej harmonijny i zrównoważony, niż przewidywaliśmy i przewidywaliśmy. Szczerze mówiąc, żadna grupa polityczna nie próbowała manipulować, prowokować ani podejmować działań w celu uzyskania przewagi politycznej. Składam wyrazy wdzięczności Panu Prezydentowi, który wniósł znaczący wkład w doprowadzenie komisji do tego etapu, a w szczególności swojemu przemówieniu w Ahlacie, które utorowało drogę temu procesowi i ustanowiło go jako element polityki państwa; Panu Devletowi Bahçeliemu, który podjął znaczne ryzyko i przyjął na siebie historyczną odpowiedzialność za torowanie drogi temu procesowi; Panu Özgürowi Özelowi, który ułatwił wielopartyjne działanie komisji, delegując do niej przedstawicieli ze swoich partii; Przewodniczącemu Grupy Partii Nowej Drogi i przewodniczącym partii wchodzących w jej skład; Współprzewodniczącym i liderom Partii Demokratycznej (DEM); oraz wszystkim pozostałym partiom politycznym, które indywidualnie wysłały tu swoich przedstawicieli.

To historyczna komisja. Mówiliśmy to od samego początku: Przyjdźcie, podzielcie się swoimi opiniami, wszelkimi zastrzeżeniami i zarejestrujcie je tutaj, abyśmy wszyscy mogli pomyślnie przejść przez ten historyczny proces dla Turcji. Mam nadzieję, że tak jak dotychczas, komisja będzie nadal wypełniać swoje obowiązki, podejmując dojrzałe i skuteczne kroki, czyli dzieląc się swoimi poglądami z Parlamentem w dobrze napisanym sprawozdaniu.

SEKCJA PYTAŃ I ODPOWIEDZI

PYTANIE: Czy mógłby Pan podać więcej szczegółów na temat ram, które przedstawi Pan Wielkiemu Zgromadzeniu Narodowemu Turcji? Czy w ramach kroków prawnych i konstytucyjnych przewidzianych w tych ramach przewiduje się tymczasową amnestię dla rozwiązanej organizacji? Nie będę wypowiadał się w imieniu komisji; od samego początku byłem bardzo ostrożny w tej sprawie. Mogę mieć własne zdanie, ale ostatecznie, jeśli komisja osiągnie większość trzech piątych głosów w takiej sprawie, będzie to dla nas mile widziany rozwój sytuacji. Sytuacja wygląda następująco: w obecnych ramach prawnych jasne jest, jak każdy członek organizacji może na tym skorzystać, jeśli wyrazi skruchę. Mamy jednak do czynienia z nową sytuacją. Organizacja twierdzi, że się rozwiązała. Niezależnie od tego, czy rzeczywiście została rozwiązana, czy nie, siły bezpieczeństwa państwa muszą to ustalić i zarejestrować, a decyzja musi zostać podjęta. W tych ramach może powstać nowa sytuacja; mogą to być ramy prawne związane z rozwiązaną organizacją lub przepisy prawne obejmujące kilka różnych kwestii. Mogę jednak przedstawić jedynie moje osobiste opinie na temat tego, jak to będzie wyglądać i jak powinno być. Nigdy nie chciałbym dyktować komisji, co ma robić.

PYTANIE: W jaki sposób prace komisji przyczynią się do osiągnięcia celu, jakim jest Turcja wolna od terroryzmu? Czy istnieje harmonogram przedstawienia raportu, który być może posłuży jako wzór dla Turcji, Wielkiemu Zgromadzeniu Narodowemu Turcji? Kiedy zostanie on przedstawiony?

Moje drugie pytanie brzmi, czy próby zatruwania procesu trwają. Być może powinniśmy być nieco bardziej skrupulatni lub szybsi w tej kwestii. Pojawiają się oskarżenia, że ​​Partia İYİ i niektóre partie opozycyjne są zakochane w PKK. Czy odpowie Pan na te oskarżenia? Czy te dyskusje podważą cel komisji, jakim jest jedność narodowa?

Mieliśmy również okazję rozmawiać z nim od czasu do czasu podczas obrad komisji. Drodzy przyjaciele, za Turcję zapłacono bardzo wysoką cenę. Jesteśmy w 102. roku istnienia Republiki, a terroryzm trwał prawie 50 lat. Nie możemy pozwolić, aby ten naród zapłacił tak wysoką cenę; musimy położyć temu kres teraz. Wyłoniła się koniunktura, w której przywódca organizacji terrorystycznej mówi: „Dobrze, rozwiązuję moją organizację, składam broń”. Czy mamy powiedzieć, żeby nie składać broni teraz? Jeśli złożycie broń i będziecie w tym szczerzy, Republika Turcji nie będzie zwykłym państwem; wie, co robi i jak, za pośrednictwem jakich instytucji działa i jakie zadania będzie realizować. W związku z tym, jeśli zostanie ustalone, że organizacja terrorystyczna rzeczywiście się rozwiązała, można podjąć niezbędne kroki w ramach pytania, które pan zadał.

Uważam również, że ta kwestia, zamiast być kwestią wewnętrzną Turcji, nie powinna być rozpatrywana w oderwaniu od polityki regionalnej. To jest absolutnie oczywiste. Ten region nie dotyczy jedynie agresji Izraela na Gazę i realizacji jego zbliżającego się planu, który jest obecnie w końcowej fazie. W procesie, który rozpoczął się wraz z inwazją na Irak, nie ma już projektu w regionie, lecz wdrożoną sytuację. Co to takiego? Próbują podzielić region wzdłuż dwóch linii podziału. Jedną z nich jest dyskryminacja etniczna, drugą konflikt wyznaniowy. Zapłaciliśmy za to wysoką cenę; zapłaciliśmy ją w Iraku, Syrii, Libanie i nadal płacimy. Innymi słowy, ta szansa, która się nam nadarzyła, jak mówi naród Turcji: „Moi bracia, Turcy, Kurdowie, sunnici, alewici, chcemy pokoju w tym kraju, chcemy spokoju, nie będziemy częścią tego imperialnego projektu, uwalniamy się od jego wpływów”. To w istocie demonstracja tej woli ze strony Turcji.

Przysięgam, nie chodzi o to, że ci ludzie kochają Turków, ale nie Kurdów; chodzi o to, że kochają Arabów, ale nie Persów; chodzi o to, że kochają sunnitów, ale nie szyitów ani alewitów; uwierzcie mi, nienawidzą wszystkich narodów regionu. I udowadniali to nie tylko swoimi ideami i umysłami, ale także swoimi działaniami przez lata. Czasami próbujemy przekazać pewne rzeczy, mówiąc o „wyższym umyśle”, „wyższej mądrości”. Skoro ich umysł jest umysłem naszego narodu, prawda? Pokażemy nasz własny umysł i osiągniemy Turcję wolną od terroru, przeciwstawiającą się tym imperialnym projektom. W tym tkwi sedno sprawy.

Zdaję sobie sprawę, że to bardzo trudny proces. Podczas gdy my to robimy, inni starają się go zakłócić, prowokując wydarzenia poza Turcją za pośrednictwem zewnętrznych agentów wpływu, i wiemy o tym. Ale ostatecznie pewien punkt został osiągnięty. Turcja musi zrealizować tę wolną od terroru Turcję, nie przypisując nikomu zasług ani nie uznając niczyich praw. To nie jest opcja polityczna, moi przyjaciele. To konieczność życia i śmierci dla Turcji i musi zostać zrealizowana. Niektóre kręgi marginalne, zarówno prawicowe, jak i lewicowe, mogą się sprzeciwiać. Dopóki utrzymamy tę polityczną determinację, ten konsensus między partiami, który osiągnął 95%, osiągniemy rezultaty. Zawsze powtarzamy, że wolna od terroru Turcja, jeśli Bóg pozwoli, da początek również regionowi wolnemu od terroru. Wiemy, że istnieją czynniki zewnętrzne wspierające ten proces, zwłaszcza sąsiedzi Turcji. Wszyscy musimy przekształcić to w regionalny projekt braterstwa.

PYTANIE: Powiedział Pan, że regulacje prawne zostaną wprowadzone po zarejestrowaniu i ustaleniu broni. Jak będzie wyglądał ten proces? Jak będzie przebiegać to ustalenie i rejestracja?

To oczywiście techniczne aspekty sprawy. To nie my się tym zajmiemy; zrobią to odpowiednie jednostki: Narodowa Organizacja Wywiadowcza i Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Rada Bezpieczeństwa Narodowego, jako najwyższa instytucja bezpieczeństwa Turcji, zajmie się tą kwestią, a jeśli Rada Bezpieczeństwa Narodowego dokona tych ustaleń i je ogłosi, będzie to oznaczało znaczny postęp.

Jeśli chodzi o fazę przygotowań legislacyjnych… Mówię znajomym, że przygotowanie projektu ustawy jest proste. Siada się, przychodzą przedstawiciele wszystkich partii, powstaje wspólny język i uwierzcie mi, gdy partie się zgodzą, można uchwalić w parlamencie ustawę, którą się chce, w ciągu 3-5 dni. Problemem nie jest samo przygotowanie projektu ustawy, ale raczej zapewnienie prawidłowego przebiegu poprzedzającego go procesu i przygotowanie opinii publicznej, o czym mówiliśmy od początku.

PYTANIE: Pomysł powołania i wysłania komisji z komisji do İmralı jest obecnie dyskutowany. Jakie są Państwa oczekiwania i opinie w tej sprawie? Co Państwo sądzą o takim kroku?

Ta kwestia była już poruszana w komisji kilkakrotnie. Jednak w tym newralgicznym momencie procesu, komisja DEM już teraz przekazuje informacje o tym, co myślała osoba, która powiedziała: „Składam broń” i od lat kieruje organizacją. Można jednak podjąć taki krok, aby dokończyć ten proces. Można jednak podjąć taki krok, aby dokończyć ten proces. Decyzja w tej sprawie należy jednak do naszej komisji parlamentarnej. Moja osobista opinia nie ma tu znaczenia. Różne partie polityczne wyraziły swoje pozytywne stanowisko w tej sprawie i nadal to robią publicznie. Jeśli komisja podejmie taką decyzję, podejmiemy stosowne działania.

PYTANIE: Wspomniał Pan, że w jednym wymiarze tego procesu występują dynamika regionalna. Oczywiście, możemy skupić się na Syrii. Zwrócił Pan uwagę na konflikty etniczne i wyznaniowe. Nadal nie wiemy, czy powiązania organizacji z Syrią nadal istnieją, a mówiąc ściślej, istnieją, ale nie zostały wyjaśnione. Na przykład osoba, która zamordowała jednego z naszych żołnierzy w Hakkari, odegrała aktywną rolę w syryjskiej strukturze. Wszyscy nasi przyjaciele dziennikarze, my wszyscy, o tym wiemy.

Co więcej, po tym, jak ambasador USA Tom Barrack wspomniał o rozważanej luźnej federacji w Syrii, dyrektor Narodowej Organizacji Wywiadowczej, pan İbrahim Kalın, oraz minister spraw zagranicznych, pan Fidan, zareagowali na tę wypowiedź. Czy te kwestie są obecnie przedmiotem zainteresowania komisji? Na przykład, na jakim etapie tego procesu znajdują się relacje między Syrią a tą organizacją? Jeśli to budzi w nas wątpliwości, to w opinii publicznej pojawia się ich znacznie więcej. Co Pan o tym sądzi?

Ta kwestia była poruszana w komisji przy wielu okazjach. Kwestie te były szczególnie omawiane podczas wizyt naszych ministrów w komisji. Oświadczenie İmralıego jest bardzo jasne i jednoznaczne. Sugerowało i zalecało, aby organizacja wraz ze wszystkimi swoimi komponentami złożyła broń. Dlatego dla nas kwestia całkowitego rozwiązania organizacji jest ściśle związana z jej rozbrojeniem, wraz ze wszystkimi jej elementami. W tym celu Turcja od samego początku formułowała zalecenia i sugestie dla nowej administracji syryjskiej i oddziałów YPG, aby szybko osiągnęły porozumienie i nadal to czynią. Oczekujemy, że porozumienie z 10 marca zostanie szybko wdrożone. Jeśli YPG, jako podmiot prawny, może osiągnąć porozumienie z administracją syryjską i sfinalizować te porozumienia, musi to zrobić. Tak jak PKK przestała być organizacją terrorystyczną, tak jej odłamy, PYD i YPG, również muszą zostać odtajnione z naszej perspektywy, a zwłaszcza z perspektywy administracji syryjskiej. Wszystkie instytucje państwowe uważnie monitorują ten proces. Tabii ki devletin bütün güvenlik önceliklerine de hiçbir şekilde taviz vermeden hem Irak'taki hem Suriye'deki gelişmeler yakinen takip ediliyor. Türkiye'de yürütülen sürecin, Türkiye'nin güvenliğine asla zarar verecek bir yöne doğru çekilmesine de herhalde Türk Devleti müsaade etmez.

SORU: Meclis'ten çıkacak raporda çatışmasızlığı devam ettirecek ceza yasası, infaz yasasıyla ilgili mi öneriler olacak? Meclis raporunda sosyal politikalara dair öneriler, tavsiyeler gelecek mi?

Tekraren söylüyorum, raporun nasıl çıkacağını bilmiyorum. Şunu biliyoruz. Bütün çatışma çözümlerinden öğrendiğimiz, işin bir negatif barış kısmı, bir de pozitif barış kısmı var. Yani öncelikle silahların bırakılması, artık terör ve çatışma ortamının ortadan kaldırılması dediğimiz negatif barış kısmı. Ama bununla birlikte bundan daha önemli olan, daha kalıcı sonuçlar doğuracak olan, terörü ortaya çıkaran sebeplerin ortadan kaldırılmasıdır. Bunların içerisinde sosyal politikalar da var, bunların içerisinde bölgesel kalkınma ile ilgili konular da var, bunların içerisinde hak ve özgürlüklerin genişletilmesi var, demokratik standartların yükseltilmesi var vesaire. Dolayısıyla burada sadece silahların susturulması ve bir örgütün feshedilmesi meselesiyle ilgili bir süreç değil, bu işin bundan çok daha önemli olan kısmı ise pozitif barışı tesis edecek adımların atılmasıdır.

Arkadaşlara hep şunu söylüyorum. PKK elindeki bırakın ağır silahlarını, son tabancasını bile getirdi, teslim etti… Eğer terörü ortaya çıkaracak nedenler hala ortada duruyorsa, bugün bunlara bu silahları verenler, yarın çok daha güçlü silahları verirler, çok daha kuvvetli silahları verirler; bu örgüt olmaz ama başka bir örgütü yine Türkiye'nin başına bela ederler. Dolayısıyla burada akıl etnik kimlikler üzerinden ve mezhep, meşrep kimlikleri üzerinden, yani bizim milli birliğimizin esas unsurları olması gereken farklılıklarımız üzerinden ayrıştırıcı siyaset yapmaya imkan bırakmayacak şekilde, ortamı iyileştirmemiz lazım. Bu pozitif barışı sağlayacak olan esas yönelim burasıdır ve buradan da Türkiye, bu kadar büyük tecrübelerinden sonra Allah'ın izniyle çok olumlu sonuçlar alır.

SORU: Mithat Sancar konuğumdu. Türkiye'deki sürecin çok hızlı tamamlanması gerektiğini, yani ifadesi farklı olabilir ama YPG konusunun ayrıca değerlendirilmesi Suriye'deki sürece bağlı olarak şekilleneceği, bunları birbirine karıştırdığımızda bunun sürece zarar verebileceğini ima eden bir şey söyledi. Siz bu meseleyi böyle iki ayrı konu gibi değerlendiriyor musunuz?

Bir de tamamıyla terör örgütü silahları bıraktıktan sonra komisyon kurulacak gibi bir yaklaşım vardı, sonra komisyon kuruldu. Tekrar şöyle bir ifadeniz oldu. Yasal düzenlemelere geçiş örgüt tamamen silah bıraktıktan sonra olacak şeklinde anladım. Bu bir kırmızı çizgi midir? Çünkü DEM Parti'de bu süreç içerisinde birtakım yasal düzenlemelerin, özellikle örgütte silah bırakmış olanların affı konusunda bir talep ve beklenti var. Tamamen silah bırakmadan gibi anlıyoruz biz onu. Böyle bir kırmızı çizgi var mı?

Burada bu tür tartışmalar, aslında herkesin kendi politik alanını tahkim ederek yol açmasıyla ilgili bir şey. Onun için başından beri diyoruz ki bu mesele bir bisiklete binmek gibi. Tek ayağınızla bisikleti çeviremezsiniz. Yani bütün bu yasal düzenlemeler yapılsın, ondan sonra örgüt üzerine düşeni yapsın, böyle bir şey olmaz. Dolayısıyla herkes üzerine düşeni yapacak. Herkes bu süreçte kendisinden beklenilenleri yapacak. Biraz fazla atacak, biraz geriden gelece bu ayrı bir konu, ama sonuçta tek ayakla bisiklet süremezsiniz, iki ayağın birden çalışması lazım. Şimdiye kadar iki ayağın da iyi kötü, işte zamanlama şöyle oldu, böyle oldu bunların hepsi çok detaydır. İşte İmralı'ya gidildi gidilmedi bunların hepsi detaydır. Sonuç itibarıyla şimdiye kadar iş, belli bir noktaya kadar geldi.

Şimdi içeride PKK'nın bitirmesi ve dışarıda PYD-YPG meselesi... İşte biz onun için terörsüz Türkiye, terörsüz bölge diyoruz. Yani Türkiye'de terörü tamamen bitirdiniz ama Suriye'de ve Irak'ta, hatta daha gidin Lübnan'da terör devam ederse bunun Türkiye'ye negatif etkileri kaçınılmazdır. Dolayısıyla Türkiye bu çabayı sürdürürken mutlaka Suriye'de ve Irak'taki terör yapılanmalarının ortadan kalkmasıyla ilgili taleplerini mutlaka zaten konuşacaktır, tartışacaktır. Bu çerçevede Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'yle çok yakın ilişkiler içerisinde bu konu konuşuluyor. Şimdi Suriye'de yeni bir tablo var. Burada da zaten Suriye Cumhurbaşkanı Şara, YPG ile görüşmeler yapıyorlar.

Bizim beklentimiz ne? Bir an evvel YPG, PYD orada devletin resmi unsurlarına entegre olsun. Yöntemde farklılıklar olabilir, teklifler farklı olabilir. Bunları müzakere edecek olanlar tabii ki Şara'yla, daha doğrusu Suriye Merkezi Yönetimi ile oradaki yapılanmadır. Ama oradaki yapılanmanın varlığı ve bunun ayrı bir terör yapılanması olarak durması, biz içeride istediğimiz kadar terörü bitirirsek bitirelim, istediğimiz tam sonucu bize sağlamaz. Bunu biliyoruz.

SORU: Politik tahkimattan bahsettiniz. Herkes kendi alanını tahkim ediyor dediniz. Anayasal haklar ve özgürlükler noktasında özellikle DEM cephesinden açıklamalar gelmeye devam ediyor. Bu biraz geçmişteki süreç yönetimleriyle kıyaslanıyor. Yani oralara göndermeler yapılıyor. Siz çok farklı, çok tarihi bir komisyon olduğundan ve süreç olduğundan bahsettiniz.

Özellikle şehit aileleri başta olmak üzere belli hassasiyetlere sahip grupların da bu süreçle ilgili çeşitli şüpheleri, ihtiyatları var. Onları da anlamak gerekir noktasında beyanlarınızın olduğunu biliyoruz. Fakat tam tersii bu hassasiyetlerini dile getirenlerle ilgili karşı taraftan süreci sabote ediyorlar, işte bu sürece zarar verir, o sizin sözünü ettiğiniz politik tahkimat kısmını desteklercesine sürekli bu cümleleri sloganlaştırarak kurmaya başladıklarına tanıklık ediyoruz. Dolayısıyla en ufak bir hassasiyet söyleminde, endişesinde; bu sürece zarar verir, bunu aman dikkatli kullanalım, dikkatli konuşalım, dikkatli yazalım demek ne kadar doğru, yoksa herkes kendi fikrini, aklındakini dile getirmeli, söylemeli mi? Bisiklet örneğiyle de bu örtüşmüyor mu?

Aşağı yukarı siyasi hayatı boyunca Kürt meselesiyle özellikle ilgilenmiş olan, bu konuda konuşulanları yakından dinlemiş, takip etmiş, bu konuyla ilgili görüş beyan etmiş birisi olarak şunu söylerim. Bu meseleyle ilgili ne dün ne bugün eksik bırakılan bir söz yoktur. Herkes kendisi bakımından söylemesi gerekenleri söylemiştir. Zaman içerisinde söyleyecektir. Zaten demokrasi bu. Yani herkes aynı şeyi isteyerek aynı sözleri söylemiş olsa zaten farklı eğilimler ortaya çıkmaz, dolayısıyla herkes kanaatini söyleyecek. Başından beri bizim söylediğimiz, şehit ve gazi yakınlarını dinlediğimiz toplantıda da açıkça söylediğimiz şey, şehitlerimizin ruhunu muazzep edecek, gazilerimizi rahatsız edecek hiçbir adımı atmayız, bunun atılmasına müsaade etmeyiz. Buradaki hassasiyet şudur. Hiç kimse, ben senden daha çok vatanseverim duygusu içerisinde hareket etmesin. Komisyonda olan arkadaşlarımızın, bütün siyasi partilerin, farklı bütün siyasi kanaatlerin hepsinin hakikaten vatanın hayrına, milletin hayrına sözler söylemek için gayret sarf ettiğine inanıyoruz. Dolayısıyla burada herkes ortaya fikirlerini söyleyecek.

Bu kırmızı çizgiler meselesi de benim siyasi hayatım boyunca hiç tasvip etmediğim bir şeydir. Birtakım kırmızı çizgiler olur ama bu kırmızı çizgiler ne kadar geneli kapsayan kırmızı çizgiler olursa o kadar başarılı olur. Devletin bölünmezliği, vatanın bütünlüğü, milletin kardeşliği, tarihsel köklerimizin ortaklığı, gelecek hedeflerimizin benzerliği, ortaklığı, aynı kadere sahip olmamız… Ya vallahi kırmızı çizgi istiyorsak alın çizin buradan kırmızı çizgileri. O zaman bu kırmızı çizgilerin içerisinde hemen hemen toplumun, kastı mahsusla vatan haini olanların dışında toplumun büyük kesimi bunun içinde kalır. Dolayısıyla hele böyle zor konularda biz asgari müştereklerde değil, azami ortaklıklarda bütünleşmek zorundayız. Bu süreç böyle bir süreç olarak yürümeli. Ümit ederim ki iyi bir noktaya doğru gidiyor.

Şimdi çok duygulandığım bir sahneydi ikinci toplantımız. Gazi bir arkadaşımız, genç bir arkadaş. Konuşmasının bir yerinde çok heyecanlandı, duygulandı. Siz de belki takip ettiniz. Takma gözünü çıkardı. Avucuna aldı gözünü. Ben hakikaten ağlamamak için kendimi tutuyorum. Benim bir gözüm yüzde 30, öteki de yüzde 30 görüyor. PKK ile çatışmada benim can kardeşim kucağımda şehit oldu. Ben gözümü kaybettim, öteki gözümde de görüyorum, görmüyorum. Ama vallahi bu süreç bitsin, bir daha hiçbir kimse şehit olmasın, hiçbir gazimiz olmasın, ben sonuna kadar bütün varlığımla, benliğimle buna destek veriyorum dedi. Bu fevkalade önemli bir tablodur.

Cumartesi Annelerinden bir hanımefendi, babasının çok küçük yaşta Avcılar'da evlerinin önünden kaçırıldığını ve 15 yaşından itibaren babasının izini sürmek için hayatını devam ettirdiğini, yaşadıklarını anlatarak hatta köylerinden nasıl uzaklaşmak zorunda kaldıklarını, dedesinin namaz kılarken seccadede nasıl kurşunlanarak öldürüldüklerini anlattı. Diyor ki bunları ben yaşadım ama mutlaka barışı sağlayalım, artık bu ülkenin hiçbir insanının burnu kanamasın. Şimdi acıları yarıştırarak ya da acıların tarihçesi üzerinden mücadele ederek Türkiye bir yere varamaz. Daha fazla acının yaşanmaması, Türkiye'nin bu bölgede güçlü, büyük bir ülke olarak ileriye gitmesi, kurulan oyunların muhatabı olan bu ülke değil, oyun kurucu bir ülke haline gelebilmesi için bu terör meselesini inşallah bir kenara koyacağız. Bunun için herkes fikrini söyleyecek ama sonuçta dediğim gibi azami ortaklıklarımızı kurarak yolumuza devam edeceğiz.

SORU: Komisyonun önümüzdeki raporu hazırlaması için öngördüğünüz, tabii ki silah bırakmayı esas olarak alacağınızı söylediniz, bir takvim var mı? Yeni bilgiler çerçevesinde de böyle bir rapor en azından edineceğinizi ifade ettiniz siz de. Bu sürecin kısa tutulmasının önemine binaen soruyorum, ne kadarlık bir takvimi öngörüyorsunuz siyasi olarak?

Raporun hazırlanacağına ilişkin bütün partilerin bilgisi var. Bazı partilerin hazırlığı var. Biliyorsunuz 31 Aralık'ta komisyonu bitirmek için en başta tüzüğümüzü öyle kurmuştuk. Benim zihnimden geçen ekim sonu bitirmekti ama biraz gecikecek, öyle görünüyor. Kasım sonu gibi inşallah iş şekillenmiş olur.

SORU: Komisyondan bir grup milletvekilinin İmralı'ya gideceğinin konuşulduğu Salı'ydı sanırım… Çarşamba akşamı sizin grup başkanvekilleriyle buluşmanız sonrası biraz da ketum bir açıklamayla bir hafta ertelendiği duyuruldu. Teknik sebep dendi CHP tarafından. Sizin Meclis Başkanlığı herhangi bir gerekçe bildirmedi. Böyle bir ketumiyet olunca da speküle edildi. Komisyon üyelerinin bir yasal zırha mı ihtiyacı dile getirildi de bu halledildikten sonra mı bu işler ilerleyecek? Bu konudaki dediğim gibi yanlış bilgileri doğrulamak için direkt size sormak isterim.

Tamamen teknik sebeplerle bu hafta perşembe yapacağımız toplantıyı erteledik. Bir bakan arkadaşımız yurt dışında olacağı için toplantıyı yapmadık. Önümüzdeki hafta İçişleri Bakanımızı, Milli Savunma Bakanımızı ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanımızı dinleyeceğiz. Öyle görüyorum ki son dinleme faslıdır bu. Eğer ilave yeni bilgileri olursa sonra yine komisyon bilgilendirilir. Dolayısıyla tamamen teknik bir sebepten dolayı bu erteleme yapılmıştır.

Şunu söyleyeyim. Demirden korkan trene binmesin. Bu, Türkiye'nin en zor konusu. Tabi ki burada herkesin söylediği söz sadece kendisinin bugününü değil, bütün geleceğini de şekillendirecek. Ama eğer bu konuyla ilgili komisyon bir gereklilik görürse onunla ilgili de daha evvelki süreçlerde olduğu gibi birtakım düzenlemeler yapılabilir. Bunu da tabii kararını komisyon verecek.

SORU: MHP tavrını net olarak ortaya koydu ve Sayın Bahçeli süreci başlatan veya devam ettiren kişi olarak da İmralı'ya gidecek olan heyete vekil vereceğini söyledi. DEM Parti'nin durumu malum. Bu konuda diğer partilerden herhangi bir olumlu görüş oldu mu size? Buna ek olarak, İmralı'ya gidecek olan heyetin bundan sonra sürecin içerisindeki rolü ne olacak?

Kimler gidecek, gitme kararı verilecek mi önce o karar verildikten sonra kaç kişi olacak… Belki çok kalabalık olmayan belki bir grupla parti yönetimleri, parti grupları birer temsilci verebilir, bunları bilmiyoruz. Ama sonuç itibarıyla İmralı, bir ceza ve infaz kurumu… İmralı ceza ve infaz kurumuna daha önce DEM Parti'den milletvekili arkadaşlarımız çok kez gitti. Ayrıca kendi avukatları ve yakınları çok kez gitti ve oradan görüşlerini daha evvel de farklı vesilelerle dışarıya çıkarmış oldu. Bunların bir kısmı da bu süreçteki ilerlemelerimize kilometre taşı mesabesinde olan açıklamalar oldu. Dolayısıyla zaten gidilmemiş, görüşü alınmamış bir yerden bahsetmiyoruz. Türkiye'deki mevcut infaz düzenlemesi içerisinde hükümlülerle yapılabilecek görüşmeler kapsamında eğer böyle bir görüşme olursa, eğer komisyon buna karar verirse; yeni bir şey olmayacak, olan bir uygulamanın bir devamı şeklinde olacak. Tabi oraya gidenler de yaptıkları görüşmelerde önemli gördükleri hususları anlatırlar diye düşünüyorum. Yoksa hiç kimseye bir kere oraya gitti diye komisyonda ayrıcalıklı bir üyelik vasfı doğurmaz. Rutin, bu sürecin aslı buymuş gibi davranırsak ben sürecin bundan sonraki işleyişine zarar gelir endişesindeyim. Onun için işi rutini içerisinde, Türkiye'nin mevcut hukuk sistemi içerisinde olan uygulamaların bir devamı olarak görmek eğer yapılacaksa ve o şekilde icra etmek en doğrusudur.

SORU: Kafam bazı konularda çok net ama bazen de karışıyor. Netlik şurada. Bunun çözülmesi konusunda bir irade var ve herkes destek veriyor burada çok netiz. Ama kafamın karıştığı şeylerden iki şeyi hatırlatıp bir soru soracağım. Şöyle bir cümle kurdunuz ki işin rengi noktasıydı. Bu mesele Kürtlerle, Türkler arasında bir barış süreci değil cümlesini kurdunuz. Bu bir terör örgütünün tasfiye süreci dediniz. Şimdi bu benim için çok kritik. İşte burada kafam aydınlanıyor. Ama kafamın karıştığı yer, 27 Şubat'ta PKK'yla başlayan Abdullah Öcalan'ın yaptığı açıklamadan sonra en son DEM heyetinin, İmralı heyetinin İmralı'dan getirdiği mesajdaki çelişki.

Orada iki tane ifade var. Bunlardan bir tanesi, Türk-Kürt ilişkisinin bin yıllık iki sütun olarak bugüne geldiğini diyor, böyle bir tespitte bulunuyor. Sonrasında da arkasında da şöyle bir cümle söylüyor. Kürt olgusunun tüm boyutlarıyla cumhuriyetin yasallığına dahil edilmesi ve bunun için güçlü bir geçiş süreci temel alınmalıdır diye bir ifade kullanıyor. Biz 27 Şubat'ta kültüralizm dahil, federasyon dahil, coğrafya, ayrışma dahil hiçbir şey değil bu mesele diye bir açıklama gördük. Ne oldu da bugün böyle bir açıklamaya evrildi, Abdullah Öcalan'ın dili dönüştü? Siz bugün ısrarla Kürtlerle, Türkler arasında barış süreci değil bu mesele, bu terör örgütünün tasfiye süreci ifadesini kullandınız. Burada ben çelişi görüyorum ve burada tedirginleşiyorum. Bu tedirginliğim aslında biraz önce arkadaşlarımla söylediler, SDG'nin pozisyonu ve belki de bu bölgeye yeni bir Lawrence gibi gönderilen Amerikan Büyükelçisinin son dönemdeki açıklamalarının etkisi olmuş olabilir mi diye sormak istiyorum.

Siyasette en önemli şeylerden biri, empati yapmaktır. Amerikan Büyükelçisinden bahsettiniz. Ben Amerikan Büyükelçisi olsam burada Amerika'nın milli menfaatleri neyi gerektiriyor diye nasıl adımlar atarım onu düşünürüm öyle değil mi? Ki ona karşı cevap hazırlayabileyim, ona karşı adımımı atabileyim. Bir de bunun çok böyle bir gizli kapaklı olmadığını da son 25-30 yıllık uygulamayla görüyoruz. Bu bölgede hiçbir güçlü devlet istemezler, bu bölgede hiçbir ülkenin halkının tam manasında birlik ve beraberlik içerisinde olmasını istemezler. Bu bölgedeki hiçbir etnik yapının tamamıyla eşit bir hava içerisinde diğerleriyle entegre olmasını istemezler, bunu biliyoruz. Dolayısıyla, bizim de yapmamız gereken onların tam da istemedikleri şeyleri gerçekleştirmektir. Yani hak ve özgürlükleri geliştirmek, demokratik standartlarımızı yükseltmek, bölgedeki halklar arasında etnik ve mezhebi fitneyi ortaya çıkaran sebeplerin tamamıyla izole edilmesini temin etmek ve bunu da bir çerçeve içerisinde müzakere etmek, ortaya koymaktır. Burada çok şükür Türkiye sadece bölgesindeki ülkeler değil, çok geniş coğrafyalarımızdaki ülkelerin hiçbirisiyle kıyaslanmayacak kadar büyük bir demokratik olgunluğa sahiptir. Bu anlamda tereddüt etmeden başkaları ne yaparsa yapsın, biz kendi birliğimizi, beraberliğimizi ortaya koyarsak bunu da buradan sonuç alırız.

Örnek olsun diye söylüyorum. Meclis Başkanı olarak Diyarbakır Dicle Üniversitesinde konuşmamın hem içeriği itibarıyla hem en sonunda da el ele, gönül gölde hep beraber birlik içinde kardeş olalım manalarına gelen Kürtçe bir dizeyi okudum. Bazı çevreler bakımından bu büyük bir şey oldu. Bunu da Meclis'in sitesinden arkadaşlarımız yayınladılar. Baktım şimdiye kadar İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça, Rusça gibi lisanlarda Meclis Başkanlığı sitesinden yayınlar yapılmış. Birisi gelmiş ziyaret etmiş, jest olsun diye Rusça bir şey koymuşuz, işte Arapça bir şey koymuşuz. Şimdi ondan rahatsızlık duymayanlar, kendi komşusunun, kendi hısımının, kendi mahallesinde yaşayan insanın ana dilinden rahatsızlık duyuyor, bizim bu zihniyeti bir tarafa koymamız lazım. İnsanların kendi kültürünü, kendi geleneklerini her platformda rahat bir şekilde kullanmaları ayrı bir şey… Ben yıllardır söylüyorum, ana dili ana sütü kadar helaldir ama ana dilini bahane ederek ayrılıkçılık yapmak da haramdır. Türkiye'de resmi dil Türkçedir, Türkçenin dışında hiçbiri resmi değil zaten mevzu bahis olamaz. Ama insanlar kendi dillerini, kültürlerini geliştirsinler. Yani biz bunun üzerinden, ben hatırlıyorum İstanbul Manifaturacılar Çarşısı'nda sizler de hatırlarsınız, İstanbul Manifaturacılar Çarşısı'nın önünde ben polisle seyyar satıcılar arasında kovalamacaya çok şahit olmuş adamım, o zaman çocukluğumuzda, gençliğimizde.

Rahmetli Özal geldi, yasak denilen o Kürtçe türküler vesaireler serbest bir şekilde ortaya çıktı, hiçbir şey olmadı. Diyelim son 23 yıllık süreç içerisinde TRT Kürdi'den tutun da Kürtçenin şehirlere, ilçelere verilmesi, yaşadıkları yerlere verilmesi… Bunlar gerçekleştirildi. Ne oldu? Kıyamet kopmadı. Şimdi bu anlamda bizim bu ülkedeki vatandaşlarımızın psikolojik olarak, aidiyet duygusunu artıracak adımların atılmasında hiçbir beis yoktur. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin yapısıyla ilgili, resmi diliyle ilgili, ilk dört maddeyle ilgili en ufak bir tartışma söz konusu değildir, olmamıştır ve bundan sonraki süreçlerde bu konu asla gündeme gelmeyecektir. Yani ne federasyon ne yeni bir resmi dil, vesaire böyle bir talebin mevzubahis olması bile düşünülemez. Türkiye'nin mevcut devlet yapısı içerisinde hak ve özgürlüğün genişletilmesi her zaman konuştuğumuz konudur.

SORU: Sürecin tüm taraflarını siz hem komisyonla hem çeşitli platformlarda dinlediniz. Bu kritik eşik diyebileceğimiz noktayı atlattık mı? Yani bu süreç akamete uğramadan bir şekilde tamamlanacak diye net bir bakışımız var mıdır?

İkinci sorum da şu. Geldiğimiz noktayı, 1 Ekim'den bugüne kadar geçen süreçte azı gitti çoğu mu kaldı, çoğu gitti azı mı kaldı?

Çok fazlası gitti, azı kaldı. Açık söyleyeyim. Bu sefer mutlaka başaracağız, bu sefer mutlaka kazanacağız. Söylemeye devam ediyorum, bir kez daha burada söyleyeceğim. Ya biz kazanacağız ya emperyalizm kazanacak. İş bu kadar açık bir noktadadır.

SORU: İlk günden beri, yani ekim ayını siz aslında başlangıç olarak ifade ettiniz. Hep bir önceki… Ben de “bir önceki” ifadesini kullanıyorum, aslında doğru olmadığını anlıyoruz ama karşılaştırma böyle yapıldığı için… Çözüm süreci dönemiyle bugünü hep karşılaştırıyorlar. Bu karşılaştırmayı siz doğru buluyor musunuz, bir benzerlik var mı? Orada neden biz neticeye ulaşamamıştık? Buradaki neticeye çok yakın olduğumuzu bir önceki döneme bakarak nasıl söyleyebiliriz?

Geçen süreci de aşağı yukarı neredeyse her gününü hatırlayan, bilen birisi olarak söyleyeyim. Çok büyük farklılıklar var. Her şeyden evvel üzülerek ifade ediyorum, o dönem içerisinde devlet adına bu süreci yürüten kurumların neredeyse tamamı FETÖ'cülerin yönetimindeydi, onların etkisi altındaydı. Habur'daki provokasyonun nasıl ve kimler tarafından yapıldığını gayet iyi biliyorsunuz. Oslo'daki müzakerenin daha mürekkebi kurumadan yine Milli İstihbaratın içerisindeki elemanlar tarafından servis edildiğini biliyorsunuz. İşte o anlaşmanın yapılmasından iki üç gün sonra Fransa'da üç PKK'lının infaz edildiğini, bunu infaz eden adamın da sonradan yakalanarak cezaevine konulduğunu ve cezaevinde öldürüldüğünü biliyorsunuz. Yani bir siyasi irade bunun olmasını istiyordu ama devletin içinde de yuvalanmış başkalarına ait bir siyasi irade bu işin olmamasını istiyordu.

Bu sürecin en önemli hususu, Sayın Devlet Bahçeli'nin yolu açması, arkasından Sayın Cumhurbaşkanımızın bunu elini taşın altına koyarak bir devlet politikası haline getirmesi ve bütün partilerin sahiplenmesiyle birlikte şu anda süreci başından beri yürüten devlet kurumlarının tamamı siyasi iradenin emri altındadır. Yani hiçbirisi siyasi iradenin bilgisi altında herhangi bir adım atmıyor. Bu, Türkiye için önemli bir kazançtır. Siyaset ilk sefer bir konu etrafında, çözüme ilişkin kanatları farklı olabilir, ama bu sorun çözülsün diye siyaset ilk sefer ortak noktada duruyor bu fevkalade değerlidir. O geçmiş çözüm denemeleri sırasında siyasetin daha işin başından itibaren bu işi bir siyasi manevra alanına döndürdüğünü çok çok iyi biliyoruz. Dolayısıyla, bunları görmek lazım.

Ayrıca Suriye'den vesaire falan bahsediyoruz ama en azından şimdilik ilanihaye böyle devam eder, etmez bilmiyorum ama bölgesel aktörlerin önemli oranda Türkiye'yi dışlayarak herhangi bir çözüm bulamayacaklarını biliyorlar. Bunun da bizim için artı olduğunu düşünüyorum. Ümit ederim elimizi hızlı tutarak, çabuk tutarak devam edeceğiz ve sonuç alacağız. Ben de hakikaten yakın bir noktada olduğumuzu düşünüyorum. Bu şu manaya gelmiyor. Herhangi bir provokasyon olmaz, olur onlara karşı da tedbirli olacağız.

SORU: Şimdi sürecin taraflarından birisi baldıran zehri içmişçesine sessiz, sakin seyrediyor. Diğer tarafta, aynı sessiz ve sakinlik yok. Sizin Başkanı olduğunuz Mecliste “Biji Apo, Biji Serok Apo” sloganları atıldı Meclis koridorlarında. Kısa bir süre sonra da Diyarbakır şehrimizde terörist başının fotoğraflarıyla yine benzer sloganlar atıldı. Bunlar süreci sabote girişimi değil midir? Yol kazası değil midir? Bunlar için ne tedbir alınacak?

İkinci sorum, Devlet Bahçeli'nin süreci başlatırken ki konuşmasında bir umut hakkı ve dahası terörist başı Öcalan'ın gelip DEM Grubuna başkanlık etmesi, Meclis grubunda konuşma yapması çağrısı vardı. Bu mümkün olacak mı bu süreç sonunda?

Meclis'te o sloganların atılması, Diyarbakır'da başka yerlerde, gerçekten milletin kahir ekseriyetinin rahatsızlık duyduğu eylemlerin ortaya konulması, açık söylüyorum provokasyondur.

Başından beri biz bir şey söyledik, bu işin eğer bir altın oranı varsa Kürt'ün onurunu, Türk'ün gururunu koruyarak bu süreci tamamlamaktır.

Bizim devlet olarak Kürt halkıyla, Kürt'ün kimliğiyle vesaireyle hiçbir problemimiz, hiçbir sıkıntımız yok, hepimiz eşit, özgür yurttaşlarız. Tam bunu söylüyoruz bir gün sonra Diyarbakır'da o rezalet ortaya çıkıyor. Üç beş tane adam orada ağıza alınmayacak sözler söylüyor. İçişleri Bakanlığı da gereğini yerine getirdi. O sloganları atanların hepsi tutuklandı, elebaşları tutuklandı. Dolayısıyla bir taraftan bu tür şeylere provokasyonlara karşı uyanık olacağız, bir taraftan da devlet olarak üzerimize düşen sorumlulukları yapacağız. Ancak o şekilde bu süreç ilerletilir.

SORU: Umut hakkı kaldı efendim.

Henüz öyle bir konu gündemde yok, yani komisyonun gündeminde yok.

SORU: Bu sürecin yürütülmesi ve yönetilmesinden sonra PKK'nın silahsızlandırılması… Bunu kim denetleyecek mesela? Şimdi az önce bir cümle söylediniz, ama sizin fikrinizi de bu konuda merak ediyoruz. MGK eliyle, Milliyet İstihbarat Teşkilatı'nın denetimiyle MGK eliyle de sürecin denetlenmesi, aşamalarının kontrol edilmesi. Çünkü Türkiye'de buna uygun bir hukuki zemin teknik olarak MGK dışında herkesin mutabık olacağı bir zemin yok gibi görünüyor. Siz ne düşünüyorsunuz bu konu hakkında?

Bunun kontrolü güvenlik birimleri tarafından zaten yapılıyor, sürdürülüyor. Sürekli raporlamalar ortaya konuluyor. Hem Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde hem Milli İstihbarat Teşkilatı bünyesinde, belli yerlerde jandarmanın kontrolünde bu raporlamalar yapılıyor. Sonuçta bu raporları ortaya koyduklarında, “Evet, örgüt kendisini feshetmiştir” kanaati bu birimler tarafından ortaya çıkarsa bunun bir yerde tespit edilmesi lazım. Türkiye'de de devletin en üst güvenlik mercii, Milli Güvenlik Kurulu'dur. Milli Güvenlik Kurulu'nda bu konu tartışılır ve Milli Güvenlik Kurulu, PKK'nın artık bir silahlı örgüt olmaktan çıktığı yönünde bir karar alırsa bu meselenin hukuki zeminini tahkim etmiş olur. Benim kanaatim de böyledir.