Kenya'daki Iten Koşu Merkezi: Dünya elitleri, amatör koşucuların ve genç yeteneklerin antrenman yaptığı yer

Sis, tarlaların üzerinde beyaz-gri bir tabaka gibi çöküyor ve bu Pazar gökyüzünün grisinden neredeyse ayırt edilemiyor. Saat sabah 6:54. Hava 11 santigrat derece. Yol kenarındaki, günün ilerleyen saatlerinde pazar tezgahına dönüşecek olan çok sayıda ahşap yapı bomboş. Arabalar ve mopedler şık giyimli insanları kavşağa getiriyor. Gece yağmurunun yolu çevirdiği kırmızı çamurun içinden kiliseye doğru yürüyorlar.

On beş koşucu, bazılarına beyaz ve pembe elbiseli genç kızların eşlik ettiği sokakta koşarak kiliseye doğru gidiyor. Kıkırdayıp birbirlerine beşlik çakıyorlar. Erkekler dört kilometrelik ısınma koşularını tamamlıyor.

Bir buçuk yıldır Alman maraton rekortmeni olan Amanal Petros, bir bacağını arabanın bagajına, diğerini yere dayayarak esniyor. Diğer koşucular yüksek sesli pop müziği eşliğinde kıyafet ve ayakkabı değiştiriyor. Petros, Alman antrenörü Tono Kirschbaum Kenya'dayken ona bakan yardımcı antrenör Willy Kosgey'e danışıyor.

Sonra yola koyuluyor. Sporcuların 35 kilometre önünde. Kosgey minibüsle takip ediyor, analiz ve sosyal medya için videolar çekiyor, su ve jel dağıtıyor ve terli tişörtler alıyor. Kosgey tatmin olmuyor. Grubun 25 ve 30. kilometreler arasında kilometre başına yaklaşık 3,24 dakika koşması gerekiyor, ancak daha hızlı gidiyorlar. "Pole Pole," diyor, yani "sakin ol," "sadece rahatla!"

Amanal Petros, 2019'da eğitim kampı için Kenya'nın batısına ilk geldiğinde, sabahın erken saatlerinde konaklama yerinden yaklaşık 500 metrelik mesafeyi yürüyerek ünlü "Iten: Şampiyonların Yurdu" tabelasına ulaşmış. Koşucuların bugün bile hala orada toplandığını, antrenman sahasından konaklama yerine arabayla götürüldüğünü anlatıyor. Ormanda orta mesafe koşusu planlayan bir gruba katılmış.

"Kendini kaybetmişti," diye sesleniyor Josphat Boit, ön koltuktan Petros'un oturduğu arka koltuğa gülerek. "Kolayca yetişebileceğimi sanıyordum. Ama hemen iletişimi kaybettim ve ormanda yalnız kaldım. Planlanan 20 kilometre yerine 28 kilometre oldu," diyor Petros gülerek. Altı yıl sonra, içlerinden biri olan Boit maratonu 2:05:42'de, diğeri olan Petros ise 2:04:58'de koşuyor. Boit, Kipchoge'nin dünya rekoru kırdığı dönem de dahil olmak üzere, yıllarca Eliud Kipchoge'nin temposunu belirleyen isimdi. Bugün, kendi adına koşuyor ve giriş ücretini ve ödül parasını şu anda yolcu olarak oturduğu arabayı satın almak için kullandı.

30 yaşındaki Amanal Petros, bu yaz üç ayını Kenya, Iten'de geçiriyor. Tokyo'daki Dünya Şampiyonası'na hazırlanıyor. Samuel Fitwi'nin elinden aldığı Almanya rekorunu geri almak istiyor. "Sami benden iki saniye daha hızlı olduğu için rahatlayamıyorum," diyor gülerek. Iten'deki en yaşlı ikinci koşucu oteli olan Kerio View'in barında oturmuş, Büyük Rift Vadisi'ne bakıyor ve kupasını yudumluyor. "Şehirde sadece tek bir yerde düzgün bir kapuçino içebilirsiniz," diyor.

Amanal Petros, 2019 yılından bu yana her yıl birkaç ay Kenya'nın İten kentinde antrenman yapıyor.

Kaynak: IMAGO/Joerg Boethling

Iten'de sevdiği şeyler şunlar: Huzur ve sessizlik. Doğa. Odaklanma. Dikkat dağıtıcı hiçbir şeyin olmaması. Petros daha önce St. Moritz ve Arizona'da antrenman yapmıştı. Sonra Alman Atletizm Birliği, Iten'i önerdi. Petros, her ikisi de Iten'de antrenman yapan engelli koşucu Gesa Krause ve eski uzun mesafe koşucusu Arne Gabius'tan tavsiye aldı. "Burada kendime bakmak veya hiçbir şeyi organize etmek zorunda değilim," diyor. "Her şey için birileri var. Benim işim sadece koşmak, yemek yemek ve uyumak."

40.000 nüfuslu kasaba, deniz seviyesinden 2.400 metre yüksekte yer alıyor. Yüksek irtifa antrenmanları için ideal. Eldoret'e 35 kilometre, Nairobi'ye 320 kilometre uzaklıkta. Sürekli hareket halinde bir yer. Yol kenarlarında ve orman patikalarında koşuyorlar, koşuyorlar ve esniyorlar. Her an 2.000 ila 4.000 koşucu burada bulunuyor. Iten, sadece onlar için değil, aynı zamanda emeğine ihtiyaç duyanlar için de bir sıçrama tahtası. Fizyoterapi ve masaj uygulamaları, oteller ve restoranlar, koşucuları takip eden ve su şişeleri dağıtan moped ve taksi şoförleri ve küçük yerel dükkanlardaki satıcılar, koşu sektörünün bir parçası.

Iten, dünya elitlerinin antrenman yaptığı yerdir. Dört kez Olimpiyat şampiyonu Mo Farah, gümüş madalyalı Abdi Nageeye ve dört kez dünya şampiyonu Lornah Kiplagat. Iten, daha iyi bir yaşam umuduyla dolu genç Kenyalıların atılım yapmak için geldiği yerdir. Lornah Kiplagat'ın 2000 yılında "Yüksek İrtifa Eğitim Merkezi"nde yabancı konuklar için ilk kampı düzenlemesinden bu yana, Avrupa ve Kuzey Amerika'dan hırslı amatör koşucuların benzer düşünen insanlarla birlikte olmak için geldiği yerdir.

"Amatör koşucuların ve yeni başlayanların dünyanın en iyileriyle birlikte antrenman yaptığı başka bir yer veya spor yok," diyor Hugo van den Broek. "Amatör bir futbolcu, Messi'nin antrenmanına gelip ona karşı oynayamaz." Van den Broek, en hızlı Hollandalı maraton koşucularından biriydi. 25 yıl önce Iten'deki yarışmalara hazırlanıyordu; bugün ise antrenör. Bu yer onu hiç terk etmedi. "Mükemmel antrenman havası, rakım, altyapı, doğa... Ve bu özel topluluğun bir parçası olduğunuz için motivasyonunuzu asla kaybetmiyorsunuz," diyor.

Hugo van den Broek, hırslı yabancı amatör koşucular için Iten'de bir eğitim kampı işletiyor.

Kaynak: Miriam Keilbach

Beş yıl boyunca Hindistan milli takımına koçluk yapan Hugo van den Broek ve eşi ve Lornah Kiplagat'ın yeğeni olan Avrupa şampiyonu Hilda Kibet, üç yıldır "Kenya Kampı"nı düzenliyor. Kamp, profesyonel ve yarı profesyonel sporculara yönelik, uygun beslenme ve rehberlik sunan bir konukevi olarak başladı. Şimdi ise amatör sporcular için ayda iki keze kadar bir program sunuyorlar. Bir ila iki haftalık konaklamalar, bir antrenman planı, kalp pilleri ve aktivitelerle birlikte sunuluyor. "İlgi artıyor," diyor. "Amatör koşucular, tatilde bile kendilerini zorlamak istedikleri için geliyorlar. Son zamanlarda, Afrika'ya tek başlarına seyahat edecek kadar özgüvenli olmayan, ancak bizimle güvenli bir ortam bulan daha fazla kadın da geliyor."

Iten'in bir koşu köyü olarak tarihi, St. Patrick Lisesi ile başlar. Erkek çocukları için yatılı okul, 1961 yılında İrlandalı misyonerler tarafından kurulmuştur. Akademik ve atletik mükemmellik bekleniyordu ve sağlandı. Voleybol ve basketbolda. Kenya'nın daha önce önemli bir oyuncu olmadığı atletizmde de. New Orleans'taki Loyola Üniversitesi'nden Dawson McCall, "St. Patrick, başarı ve rekabet fikrini yerleştirdi," diyor. Afrikalı tarihçi, doktora tezini Iten üzerine yazmıştır. Beş yıl aradan sonra bu Temmuz ayında geri döndü. Burası hakkında bir kitap yazmayı planlıyor.

"Spor, sıkı çalışma, birlik ve adalet gibi değerleri teşvik etti. Bu, hayatın diğer alanları için de önemliydi," diyor. St. Patrick öğrencileri, Kenya'nın sömürge sonrası koşu tarihindeki her önemli değişimde yer aldılar: ilk zaferler, ilk yurt dışı bursları, diğer uluslar adına yarışan ilk koşucular. "Iten sadece St. Patrick's değil, aynı zamanda St. Patrick's, Iten'in bir koşu merkezi olarak kendini kanıtlamasının ana nedenidir," diyor.

Bu yer, Kenya koşusunun yükselişini temsil ediyor. Kenyalılar, tüm zamanların en hızlı 50 erkek sporcusundan 26'sını ve en hızlı 50 kadın sporcusundan 17'sini oluşturuyor. Kenya 117 Olimpiyat madalyası kazandı. Ancak nihayetinde şu soru ortaya çıktı: Hepsi hak edildi mi?

Iten kendisini kazananların evi olarak tanımlıyor.

Kaynak: IMAGO/Depositphotos

Sabah 5:53. İlk sporcular yorgun argın, bugün hâlâ buluşma noktası olan "Şampiyonların Evi" tabelasına varıyorlar. Uzun eşofman altı ve kalın ceketler giymişler. Bazıları soğuk zeminde oturmuş, cep telefonlarını tutuyor. Biri kayıp: Amanal Petros. Koç Kosgey onu defalarca arıyor. "Neredesin?" Doping kontrolü. Müfettişler kapıyı çaldığında Petros banyodaydı. İşlem bir saat sürdü.

Kenya'daki koşu dünyası mercek altında. Son üç yılda yaklaşık 80 Kenyalı koşucu doping nedeniyle men edildi. Birçoğu, başarı baskısı altında arka sıralardan geliyor. Ancak aralarında büyük yıldızlar da var. En son, sadece birkaç gün önce, maraton dünya rekortmeni Ruth Chepngetich men edildi.

"Iten, burada çok sayıda insan antrenman yaptığı için tüm ilgiyi üzerine çekiyor. Ama bu çok daha büyük bir olay," diyor McCall. Eldoret, koşu endüstrisinin başlangıç noktası olan "Şampiyonlar Şehri". Eldoret'in 40 kilometre güneybatısındaki Kapsabet, birçok yıldızın buradan çıkması nedeniyle kendisine "Şampiyonların Kaynağı" diyor. Bir de Eldoret'in 20 kilometre güneydoğusundaki Kaptagat var. Yaşayan en hızlı maraton koşucusu Eliud Kipchoge'nin yaşadığı ve antrenman yaptığı yer. Sabastian Sawa'nın yaşadığı ve antrenman yaptığı yer. Sawa'nın, maratonu 2:00:35'te koşan merhum Kelvin Kiptum'un dünya rekorunu kırma potansiyeline sahip olduğuna inanıyorlar.

Eliud Kipchoge, iki saatin altında bir maratonu tamamlayan ilk kişiydi. Ancak Kenyalının atletik başarısı, Viyana'daki "laboratuvar koşulları" nedeniyle biraz zayıf bir tada sahip.

Kaptagat'ın merkezi, uçsuz bucaksız araziye dağılmış diğer binalarla birlikte yarım düzine evden oluşuyor. Japheth Kimutai, "Iten bugünlerde çok kalabalık," diyor, "daha tenha, daha sessiz ve burada daha iyi odaklanabiliyorsunuz." 1998 Dünya Şampiyonası'nda 800 metre yarışında beşinci olan Kimutai, Complete Sports'un direktörü.

2012 yılında, Alman Bernd Breitmaier tarafından bir tür Hristiyan gençlik akademisi kuruldu. Kenyalı genç sporcular burada yaşıyor ve antrenman yapıyor ve ABD'de burs başvurusunda bulunmaları bekleniyor. Tüm süreç bağışlarla finanse ediliyor. Bahçeye, en başarılı sporcular tarafından ağaçlar dikildi. Örneğin, 800 metrede Olimpiyat şampiyonu Emmanuel Korir ve cirit atmada U20 Afrika Şampiyonası'nda ikinci olan Irene Chepkemboi.

"Complete Sports"un direktörü Japheth Kimutai. Gençlik akademisinin spor salonunda sporculara Olimpiyat hayalleri hatırlatılıyor.

Kaynak: Miriam Keilbach

Misafir odaları da iki yıldır hizmet veriyor. Şimdi, tıpkı Iten'de olduğu gibi, hırslı amatör koşucular ve dünya elitleri buraya geliyor. Almanya'nın üçüncü en hızlı maraton koşucusu Richard Ringer yakın zamanda buradaydı. Ve 2018 Avrupa Maraton Şampiyonu Koen Naert de buradaydı.

Kendi pistlerinde antrenman yapıyorlar. Iten'in aksine, Kaptagat'ın iyi bir stadyumu var. Iten'in güneyindeki eski Kamariny Stadyumu'nun yıllardır yeniden inşası planlanıyor. Iten'deki bekleyiş sona ererken, Kipchoge'nin Kapsabet'te yeni bir spor tesisi inşa edildi. Sosyal medyada bir Kenyalı, mevcut gidişatla 4000 yılına kadar Iten'de yeni bir stadyum olacağı yönünde espri yaptı.

RND editörü Miriam Keilbach, Kenya'nın Iten kentinde düzenlenen antrenman kampında maraton koşucusu Amanal Petros'u ziyaret etti.

Kaynak: Miriam Keilbach

Eliud Kipchoge, evine daha yakın olduğu için Kaptagat'taki pistte sık sık antrenman yapmaya devam ediyor. Üç kez Olimpiyat şampiyonu Faith Kipyegon da orada antrenman yapıyor. Genç sporcular zaman zaman dünya yıldızlarıyla karşılaşıyor. Öğrenmeleri, ilham almaları ve motive olmaları gerekiyor.

Iten ve Kaptagat, başka hiçbir yerde olmayan bir umudu temsil ediyor. Yıldızların doğduğu, ancak her zaman kaybedenlerin de olduğu bir yer. McCall, "Spor, hayatı iyileştirmenin bir yoludur. Ancak sınırlar vardır ve çoğu başarısız olur," diyor. Sonunda başarısız olanlar da var. Kimutai, "Başaramayan çok kişi var, ancak belirli değerleri beraberlerinde getirdikleri için onları kariyerlerine daha kolay yerleştirebiliriz," diyor.

Ve sonra, en azından kısa bir süreliğine de olsa, bunu başaranlar var. Hızla çok para kazanan erkekler. Arabalar, kötü yatırımlar ve karanlık partnerler yüzünden aynı hızla para kaybedenler. Yoksulluğa geri dönmeleriyle baş edemedikleri için alkole bağımlı olanlar, intihar edenler veya aşırı hız yapan araba kazalarında ölenler. The Economist dergisi yakın zamanda önemli bir haberinde bu "lanete" yer verdi. Makalede ayrıca, şöhret ve servetleri sayesinde kadın cinayetlerinin hedefi haline gelen başarılı kadın sporcular da ele alındı. En ünlü kurban Rebecca Cheptegei'ydi. Ugandalı kadın, kocası tarafından üzerine benzin dökülüp yakılmadan önce Iten'de antrenman yapıyordu.

İten'de her zaman spor kıyafetli insanları görebilirsiniz.

Kaynak: IMAGO/Xinhua

Bu trajediler Kenya'daki sporcuları caydırmıyor. Para çok cazip, umutlar çok yüksek. Organizatörler, dünyanın en seçkin sporcularını yarışmalarına çekmek için on binlerce, yüz binlerce avro ödüyor. Ayrıca belirli sürelere ulaşanlara para ödülü ve bonuslar da veriliyor.

Amanal Petros, yılın birkaç ayını Iten'de geçiriyor. Burada en iyi grupla antrenman yapıyor. Ortamın ve diğer koşucuların onu zorladığını söylüyor. "Başkalarını görüp şöyle düşünüyorsunuz: O yapabiliyorsa, ben de yapabilirim." Van den Broek'in de bildiği gibi, onun için işe yarayan şey, Iten'in başarı prensiplerinden biri: "Genç Kenyalılar, dünya standartlarında sporcularla grup halinde antrenman yapmaktan büyük fayda sağlıyor."

İlk bakışta Petros'un Etiyopya'da antrenman yaptığı aşikar. Orada büyümüş, annesi ve kız kardeşi orada yaşıyor. Rakibi Samuel Fitwi de orada koşuyor; başkent Addis Ababa çevresindeki dağlarda. Ancak Etiyopya'nın aksine Petros'un Kenya ile duygusal bir bağı yok. Etiyopya için fazla hassas olduğunu ve büyüdüğü Tigray'da olup bitenler nedeniyle koşuya tam olarak odaklanamadığını söylüyor. Almanya'ya kaçtıktan sonra Etiyopya'ya sadece bir kez, geçen yıl gitmiş. Olimpiyat Oyunları'ndan sonra, yaklaşık 30 kilometre sonra pes etmek zorunda kalmış. "Sadece annemle olmak istiyordum," diyor. Bazen, ama nadiren, annesini ortak toplantılar için Kenya'ya getiriyor.

Konuşma bir bip sesiyle kesiliyor. Petros'un yeni saati. "Bir süredir oturduğunuzu fark ettim. Günlük hedefinize ulaşmak için hemen harekete geçin," yazıyor ekranda. Petros gülüyor, telefonunu çıkarıp daha sonra Instagram'a yüklemeyi planladığı bir video çekiyor. "Az önce 39 kilometre koştum ve saatim bana harekete geçmemi söylüyor."