BSW na verkiezingsnederlaag: Waarom de partij van Sahra Wagenknecht aan invloed verliest

Berlijn. Sahra Wagenknecht kon na de verkiezingsnederlaag allesbehalve lachen. Zondagavond besloot de voorzitter van de gelijknamige alliantie niet op televisie te verschijnen en stuurde in plaats daarvan partijleider Amira Mohamed Ali. Maandagochtend reageerde de 55-jarige met hoorbaar ongenoegen op de nederlaag en gaf hij de media en peilingen de schuld van het niet halen van de vijf procent-grens. Feit is natuurlijk dat ze vorig jaar op de zesde plaats stond van de genodigden in talkshows. Destijds meldden opiniepeilers wekenlang hoe de BSW van de ene hoogste peiling naar de andere snelde.

Het was niet voldoende om alleen maar de schuld te geven. Wagenknechts volgeling, Europarlementariër Fabio De Masi, zei op X: "Ik vrees dat deze verkiezingen Karlsruhe nog steeds bezig zullen houden." Hij kondigde daarom aan dat hij een rechtszaak zou aanspannen bij het Federale Constitutionele Hof. Volgens Wagenknecht kwam de BSW, die 4,972 procent van de uitgebrachte stemmen kreeg, slechts 13.400 stemmen tekort. De theorie luidt dat dit onder meer had kunnen worden bereikt als meer van de 230.000 geregistreerde kiezers in het buitenland hadden kunnen stemmen – en als kiezers de BSW niet hadden verward met de partij Bündnis Deutschland (BD). Deskundigen betwijfelen echter of een rechtszaak kans van slagen heeft.

De oprichtster van de partij, die haar persoonlijke toekomst vóór de stemming afhankelijk had gemaakt van verkiezingssucces, wilde maandag niets horen over een terugtrekking. Ze liet de vraag wat er hierna met haar zou gebeuren open. Wat wel duidelijk is, is dat de BSW met ernstige problemen kampt.

Opinieonderzoeker Klaus-Peter Schöppner vertelde aan RedaktionsNetzwerk Deutschland (RND): “Ik zie de partij in een neerwaartse trend zitten. Hoe dan ook, veel hangt nu af van hoe links presteert. Als het zichzelf bewijst, zal het moeilijk zijn.” Hij voegde toe: “De BSW moet af van de focus op één persoon. Wagenknecht zou daarom de publiciteit moeten opgeven. Maar met de Thüringer BSW-voorzitter Katja Wolf had ze het al moeilijk. Er is eigenlijk geen politicus die egocentrischer is dan Wagenknecht. Als de dingen niet gaan zoals ze zich had voorgesteld, heeft ze niet veel doorzettingsvermogen. Wagenknecht heeft dit gemeen met haar man Oskar Lafontaine.”

Na een korte periode van succes worden de uitdagingen plotseling enorm – en zijn ze niet gemakkelijk te overwinnen. Dit omvat ook de structuur. Tot voor kort telde de BSW slechts zo'n 1.000 leden, omdat vrouwen en mannen, in tegenstelling tot andere partijen, niet zomaar lid kunnen worden, maar pas na een grondige toetsing door het federale bestuur, dat de volledige zeggenschap wil behouden. Dit verzwakt de partijstructuur en haar campagnevermogen.

Hoeveel potentieel er in een levendige partij kan zitten, werd gedemonstreerd door de Die Linke Partij, waarvan Wagenknecht zelf jarenlang lid was. De lijsttrekker Heidi Reichinnek groeide binnen enkele maanden uit tot een ster. Ook partijleider Jan van Aken trok de aandacht met zijn brutale gedrag. De “zilveren krullen” Dietmar Bartsch, Gregor Gysi en Bodo Ramelow gingen op tournee. Dit alles zou onder de huidige omstandigheden in de BSW ondenkbaar zijn. Er mag er maar één hier schitteren.

Bovendien kampt de partij met financiële problemen. Volgens onderzoek van t-online verdiende de BSW ruim acht miljoen euro door de succesvolle deelstaat- en Europese verkiezingen en grote partijdonaties. Het geld werd echter gebruikt voor de vorige verkiezingscampagnes. Voor de federale verkiezingen was slechts 6,5 miljoen euro beschikbaar. Het bestuur van de Bondsdag onderzoekt momenteel aanwijzingen dat de BSW mogelijk onrechtmatig fractiegelden heeft gebruikt voor verkiezingsadvertenties.

Tenslotte heeft het imago van de BSW als protestpartij geleden onder haar deelname aan de regering in Brandenburg en Thüringen. Maar omdat de partij nu wel in de deelstaatparlementen van Brandenburg, Saksen en Thüringen vertegenwoordigd is, maar niet meer in de Bondsdag, is de machtsverhouding omgekeerd. Lange tijd leek het erop dat de staatsverenigingen geleid werden door de federale partij. De laatste tijd houden de staatsverenigingen de federale partij openlijk overeind.

Het is onwaarschijnlijk dat de BSW zondag in het Hamburgse parlement wordt gekozen. Daar staat de partij in de peilingen onder ‘Overigen’ met drie procent. In Mecklenburg-Vorpommern en Saksen-Anhalt ziet het er de laatste tijd een stuk beter uit. Als de BSW in de nabije toekomst een toekomst heeft, is dat waarschijnlijk als oostelijke partij.

Wolf, de BSW-baas van Thüringen, met wie Wagenknecht in het najaar ruzie had, zei tegen de RND: "Voor ons in Thüringen is het duidelijk dat de BSW nog steeds nodig is. Omdat wij een bijzondere verantwoordelijkheid hebben.” En ze vervolgde: "Wij zullen de Bondspartij met onze bijzondere Thüringer invalshoek inhoudelijk en organisatorisch ondersteunen bij haar verdere ontwikkeling en groei." Een dergelijke vrijgevigheid zal de machtsbewuste Sahra Wagenknecht waarschijnlijk bekend in de oren klinken.