Een kapitalistisch succesverhaal staat op het punt verfijnd te worden in de sport: hoe Paris Saint-Germain is uitgegroeid tot een voetbalgrootmacht

Op een ondraaglijk hete zomerdag in 2017 brak Paris Saint-Germain de grenzen van het voetbal. Clubvoorzitter Nasser al-Khelaifi stelde de Braziliaan Neymar, die net voor 222 miljoen euro van Barcelona was overgenomen, voor aan het publiek. Het transferbedrag was twee keer zo hoog als het vorige wereldrecord en het publiek klaagde over de extravagantie van de nouveau riches en de buitensporige prestigezucht van de Qatarese clubeigenaren. Een interessante zin van al-Khelaifi verdween in veel verslagen: "Als we over een paar jaar weer met elkaar spreken, zal de waarde van de club minstens verdubbeld zijn."

Vandaag de dag kunnen we zeggen: de voormalige tennisprofessional al-Khelaifi was nog bescheiden. Deze week werd het jaarverslag van de brancheorganisatie “Football Benchmark” gepubliceerd: daaruit blijkt dat PSG een bedrijfswaarde heeft van 3,76 miljard dollar. Het cijfer komt grotendeels overeen met de laatste analyse van het zakenblad Forbes, dat de activa van het Parijse bedrijf schat op 4 miljard euro.

In 2016, één jaar voor de overname van Neymar, was de clubwaarde nog 840 miljoen euro ("Football Benchmark") en 730 miljoen euro ("Forbes"). Voor de overname in 2011 betaalde Qatar in totaal slechts zo'n 100 miljoen euro, verdeeld over meerdere stappen.

De toetreding van QSI, de sportdivisie van de staatsinvesteringsmaatschappij QIA, werd in november 2010 ingeluid met een diner in het Élysée in Parijs. Naast het toenmalige Franse staatshoofd Nicolas Sarkozy, een PSG-fan, en Tamim bin Hamad Al Thani, destijds kroonprins en later emir van Qatar , was ook Michel Platini aanwezig.

De Franse voetballegende Platini was destijds voorzitter van de continentale voetbalbond UEFA. Een week later stemden de vertegenwoordigers van de wereldbond in het uitvoerend comité van de bond voor de toewijzing van het WK van 2022 aan Qatar. Onderzoeken naar het verband tussen de deals konden door de betrokkenen bij het diner nooit definitief worden weerlegd.

Onder de QSI en al-Khelaifi won PSG 11 van de 14 mogelijke Franse kampioenschappen en spendeerde het 1,4 miljard euro op de spelersmarkt (iets minder dan 2,3 miljard euro werd uitgegeven aan acquisities, iets minder dan 900 miljoen euro aan inkomsten uit verkopen). Maar zelfs als we de opgebouwde tekorten van al die jaren op een vergelijkbaar hoog bedrag schatten en ook de 300 miljoen euro die is geïnvesteerd in de nieuwe clubcampus in de Parijse voorstad Poissy meerekenen, dan is de eindconclusie nog steeds acceptabel. Dit wordt ook geïllustreerd door de eerste aandelenverkoop van QSI in december 2023. Het Amerikaanse private-equitybedrijf Arctos betaalde naar verluidt 530 miljoen euro voor een achtste van PSG – 12,5 procent.

Uiteindelijk is het een zuiver kapitalistische onderneming: wie geld investeert, kan het vermenigvuldigen – ongeacht hoe groot de inspanning en hoe monsterlijk de bedragen ook mogen zijn. Het voetbalstadion van de emir heeft niets te maken met ouderwetse patronage of het cliché van een speeltje voor de superrijken.

Het dient niet alleen PR-doeleinden, maar vergroot ook de soft power en daarmee de soliditeit van het kleine emiraat aan de politiek complexe Perzische Golf. Het diversifieert niet alleen de rijkdom uit olie- en gasbronnen, het is ook winstgevend. In München kon nu de eerste Champions League-titel in de clubgeschiedenis worden behaald.

Een andere vraag is of deze actie ook in overeenstemming was met de voetbalreglementen. In diverse gevallen waarin de Financial Fair Play-regels van de club werden overtreden, beperkte de UEFA zich altijd tot boetes. Critici hoefden zich niet veel voor te stellen om te vermoeden dat de systemische relevantie van Qatar achter deze clementie schuilgaat.

Gouverneur al-Khelaifi breidde zijn macht sinds dat diner in het Élyséepaleis steeds verder uit. Hij is lid van het Uitvoerend Comité van de UEFA en werd in 2021 voorzitter van de European Club Association (ECA). In die tijd speelde hij een cruciale rol bij het afweren van de poging tot afscheiding van de Europese Super League. Alle grote Europese clubs, behalve FC Bayern en PSG, sloten zich aan bij de revolutie. Uiteindelijk was Qatar echter de winnaar.

Nadat PSG in het seizoen 2021/2022 een recordverlies van 369 miljoen euro leed met supersterren Neymar, Lionel Messi en Kylian Mbappé, zouden de balansen nu bijna break-even moeten draaien. Door de verandering in het targetingpatroon, waarbij de focus ligt op jongere professionals die nog aan het begin van hun carrière staan, zal de last op de salarisadministratie aanzienlijk afnemen.

De huidige topverdiener, Ousmane Dembélé, verdient 18 miljoen euro per jaar, nog geen kwart van het laatste salaris van de vertrokken Mbappé . Om nog maar te zwijgen van zijn legendarische ondertekeningsbonussen en 'loyaliteitsbonussen'. Beide partijen twisten nog steeds over een tranche van 55 miljoen euro.

De financiële toezichthouder van de Franse competitie, DNCG, heeft in de laatste bekende cijfers voor het seizoen 2022/2023 een tekort van "slechts" 109 miljoen euro vastgesteld. Hier stond geen straf op. Voor de DNCG is het doorslaggevende criterium of een club zijn liquiditeit kan veiligstellen. En dat mag voor PSG – in tegenstelling tot veel andere clubs in de worstelende Ligue 1 – geen probleem blijven. Qatar garandeert dit.