Studio Ghibli viert 40 jaar animatiefilms, onder leiding van een van de oprichters, de briljante Hayao Miyazaki.

De Japanse animatiestudio Ghibli viert deze maand haar 40-jarig jubileum , met twee Oscars en generaties trouwe fans die zijn gewonnen door de unieke, handgetekende verhalen en het visuele universum.

Studio Ghibli werd in 1985 opgericht door Hayao Miyazaki en Isao Takahata, die in 2018 overleed. Dankzij meesterwerken als 'My Neighbor Totoro' (1988) en het Oscar-winnende 'Spirited Away' (2001) is het bedrijf uitgegroeid tot een wereldwijd cultureel fenomeen.

"Het verhaal is boeiend en de tekeningen zijn prachtig", legt de 26-jarige fan Margot Divall uit. "Ik kijk Spirited Away waarschijnlijk wel tien keer per jaar."

Ghibli's succes werd onlangs bekroond met een tweede Oscar, die in 2024 werd toegekend aan "The Boy and the Heron" voor Beste Animatiefilm. De nostalgische stijl is zo herkenbaar dat sociale media onlangs overspoeld werden met afbeeldingen in "Ghibli-stijl", gegenereerd door OpenAI's nieuwste tool voor kunstmatige intelligentie (AI), waardoor het debat over auteursrechten weer oplaaide.

Takahata en Miyazaki komen uit de generatie die de oorlog heeft meegemaakt en verwerkten daarom duistere elementen in hun verhaal, legde Goro Miyazaki, de zoon van Hayao, uit in een interview met AFP.

"Er is niet alleen zoetheid, maar ook bitterheid en andere dingen die magnifiek verweven zijn in het werk," voegde hij eraan toe, waarmee hij een "geur van dood" opriep die de films doordringt. Voor jongeren die in vredestijd zijn opgegroeid, "is het onmogelijk om iets te creëren met dezelfde betekenis, dezelfde aanpak en dezelfde houding als de generatie van mijn vader," aldus Goro Miyazaki.

Zelfs "My Neighbor Totoro" met zijn bosgeesten is in sommige opzichten een "enge" film, die de angst voor het verliezen van een geliefde onderzoekt.

Susan Napier, hoogleraar aan de Tufts University in de Verenigde Staten en auteur van "Miyazaki World: A Life Dedicated to Art" (Dolmen Editorial), deelt deze interpretatie.

"In Ghibli heerst een zekere ambiguïteit, complexiteit en acceptatie van het feit dat schaduw en licht vaak naast elkaar bestaan", legt hij uit, in tegenstelling tot Amerikaanse animatiefilms die goed en kwaad duidelijk van elkaar scheiden. Zo heeft de post-apocalyptische film "Nausicaä of the Valley of the Wind" (1984), beschouwd als Ghibli's debuutfilm, geen echte "schurk".

Die speelfilm, over een onafhankelijke prinses die geïnteresseerd is in gigantische insecten en een giftig bos, was volgens Susan Napier "echt vernieuwend (...) duizend mijl verwijderd van de gebruikelijke clichés." "We waren verre van de passieve vrouw die gered moet worden", voegt ze eraan toe.

Ghibli-films verbeelden ook een universum waarin mensen een diepe band onderhouden met de natuur en de geestenwereld, zoals in "Princess Mononoke" (1997). Deze fabel, waarin een jong meisje, opgevoed door een wolvengodin, haar bos probeert te beschermen tegen menselijke bedreigingen, is "een serieuze, duistere en gewelddadige film", aldus Napier.

De werken van de Japanse studio hebben "een ecologische en animistische dimensie, die zeer relevant is in de huidige context van klimaatverandering", voegt hij toe, en hij specificeert dat de twee mannen ook "zeer politiek geëngageerd" waren.

Miyuki Yonemura, een in Tokio gevestigde academicus gespecialiseerd in animatiecultuur, benadrukt de rijkdom van Ghibli-films. "Elke keer ontdek je weer iets nieuws", zegt ze. "Daarom kijken sommige kinderen Totoro wel 40 keer", voegt ze eraan toe. - Franstalige invloed - Dat Hayao Miyazaki en Isao Takahata zulke originele werelden hebben kunnen creëren, is te danken aan hun nieuwsgierigheid naar andere culturen, benadrukt Miyuki Yonemura.

Tot zijn invloeden behoren de Franse schrijver Antoine de Saint-Exupéry, regisseur Paul Grimault en zelfs de Canadese kunstenaar Frédéric Back, die een Oscar won voor "The Man Who Planted Trees" (1987).

Takahata had met name Franse literatuur gestudeerd, "een bepalende factor", zegt Yonemura. Beiden lazen veel, wat ook hun talent voor schrijven en vertellen verklaart. Voor "Nausicaä", een naam ontleend aan de Odyssee, putte Hayao Miyazaki inspiratie uit de Griekse mythologie en talloze werken, waaronder "De Vrouwe die van Insecten hield", een Japans verhaal uit de 12e eeuw.

Volgens de professor "zal Studio Ghibli nooit meer hetzelfde zijn na Miyazaki's pensioen, tenzij er vergelijkbare talenten opduiken." De toekomst van de studio blijft onzeker: "The Boy and the Heron" (2023) zou de laatste film kunnen zijn van de iconische oprichter, Hayao Miyazaki , die 84 jaar oud is.

Miyazaki is "een ongelooflijke kunstenaar met een uitzonderlijke visuele verbeelding", merkt Napier op. "Ghibli is zo geliefd dat ik geloof dat hij zal blijven voortleven", concludeert Margot Divall, een trouwe fan. "Hij zal overleven zolang hij zijn schoonheid niet verliest, en zolang de inspanning, aandacht en liefde die hem in stand houden intact blijven."